Уключыць святло ў аэрапорце

Калі ласка, дачакайцеся. Мы вернемся.

У выгнанні, не адчуваючы глебы пад нагамі, кожны з нас чапляецца за нешта сваё. Адны - за ўспаміны, іншыя – за старыя фатаграфіі, цудам кінутыя ў заплечнік падчас збораў наспех, трэція – за плюшавую цацку, якая шмат гадоў сядзела ў куце канапы ў менскай, або слуцкай, або барысаўскай кватэры. Я чапляюся за галасы сяброў, якія засталіся ў Беларусі.

Тэлефаную ім і прашу расказваць. Сама сабе нагадваю таго грузінскага ізраільцяніна з «Міміно», які пытаўся Валіко Мізандары праз тэлефон: "Раскажы, у Тэлаві мост пабудавалі?" Я таксама пытаюся. Вядома, і пра вуліцы, і пра кавярні, і пра кніжныя крамы, і пра цэны на Камароўцы. Але галоўнае - пра жыццё. Я звяраю нашы гадзіннікі: мы ўсё яшчэ разам, мы разумеем адзін аднаго, мы ў адным часавым поясе, мы па-ранейшаму думаем пра адное і тое ж? На шчасце, так. Хоць не ўсё і не з усімі.

«У вас там зусім іншыя інтарэсы, ці не так? - кажа мая сяброўка, якая адседзела на Акрэсціна, але засталася ў Беларусі. - Нас тут, павер, зусім не цікавіць, каму там Стрыжак нешта рассылае. Мы не цікавімся тым, куды знікла Мельнікава, - мы наогул не ведаем, хто гэта. У нас зусім іншыя праблемы, чым унутрывідавая барацьба нейкіх структур за межамі Беларусі».

Тое ж самае кажуць і іншыя мае сябры, якім я стараюся тэлефанаваць рэгулярна, каб не страціць сувязь з рэальнасцю. Таму што Беларусь і тое, што там адбываецца, - гэта і ёсць адзіная рэальнасць. Астатняе - ілюзія. Таму і спрабуюць тыя, каму адчайна не стае дома, ствараць паралельную, штучную, ілюзорную рэальнасць, каб адчуваць сябе жывымі. Але яна не мае нічога агульнага з жыццём у Беларусі.

Мне заўсёды нязручна пытацца сяброў, ці страшна ім. Мне здаецца гэта чымсьці непрыстойным: сядзець у бяспецы, ведаючы, што паліцэйская машына не нясе пагрозы, а званок у дзверы – гэта ўсяго толькі сусед або кур'ер, — і пытацца менчука, ці страшна яму. І ўсё роўна пытаюся. Але яны, тыя, што засталіся, спакойна адказваюць: «Так, страшна. Так, за дзяцей страшна. Так, страшна пад раніцу, калі за дзвярыма шум. Ці баімся мы? Вельмі баімся. Ці змірыліся мы? Не».

Змірыцца - гэта не значыць замаўчаць. Змірыцца - гэта прыняць і нават палюбіць тое, што адбываецца. Варлам Шаламаў махаў кайлом на Калыме, але не змірыўся. І «Калымскія апавяданні» сталі самым страшным сведчаннем пра ГУЛАГ. А калі б адмовіўся ад працы ці пачаў крычаць «Далоў Сталіна!» - быў бы забіты, закапаны ў безназоўнай магіле, і ніхто б ніколі не прачытаў яго кнігу. Сапраўды гэтак жа і нашы сябры, тыя, што засталіся дома, - махаюць кайлом, але не змірыліся. Іх не занадта хвалююць прэс-рэлізы праваабаронцаў аб тым, што вельмі хутка мінае тэрмін даўніны для ўдзельнікаў жнівеньскіх маршаў паводле артыкула 342, — ёсць у КК і іншыя артыкулы для рэвалюцыянераў. Яны ведаюць, што кожны дзень рызыкуюць. Яны сталі асцярожнейшымі: не выказваюцца ўголас, не носяць чырвона-белае адзенне, не выстаўляюць свечкі ў вокнах.

Берагуць сябе, бо менавіта яны потым, калі ўсё скончыцца, будуць такімі ж сведкамі ГУЛАГа. Палітвязні, вядома, расказваюць і працягнуць расказваць пра тое, што адбываецца ў турмах і калоніях, але па-за кратамі сапраўды такі ж лагер, толькі з гарачай вадой і айфонамі. І тыя, хто ў ім ужо пяць гадоў, таксама будуць аднойчы сведчыць у судах. Яны лепш за нас ведаюць, у што ператвараецца жыццё чалавека, які пакуль яшчэ не арыштаваны, але жыве там, дзе гэта можа адбыцца ў кожную хвіліну. І ўсе гэтыя хвіліны яны пражываюць у стане гатоўнасці нумар адзін, з максімальнай ступенню канцэнтрацыі. І пры гэтым умудраюцца дапамагаць адзін аднаму і тым, хто выйшаў з унутранага перыметра ГУЛАГа. Абменьваюцца таемнымі знакамі, ходзяць сакрэтнымі маршрутамі, выкарыстоўваюць невядомыя шыфры і коды — і працягваюць дапамагаць, падтрымліваць, балансаваць, не даючы адзін аднаму ўпасці.

І яшчэ адну важную задачу яны ставяць перад сабой: дачакацца нас. З савецкіх часоў блукаюць у народзе анекдоты пра астатняга чалавека, які застаецца ў краіне, які павінен будзе выключыць святло ў аэрапорце. Але ў нашых - тых, хто застаўся, — задача супрацьлеглая: уключыць святло. Адамкнуць дзверы тым, хто страціў ключы, выветрыць дом перад вяртаннем тых, хто тут калісьці жыў, сустрэць на парозе з гарачай гарбатай і сказаць: «Нарэшце! Цяпер мы зноў усе разам, і ўсе тут, і так будзе заўсёды!»

Калі ласка, дачакайцеся. Мы вернемся.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]