Павел Жук: Трэба было бараніць свабоду слова агулам і «Свабоду» ў прыватнасці

Мы хацелі падняць народ.

У лістападзе спаўняецца 20 гадоў з моманту абвяшчэння грамадзянскай ініцыятывы «Хартыя'97». 10 лістапада 1997 года быў апублікаваны дакумент, які стаў адпраўным пунктам у гісторыі ініцыятывы. Першымі пад гэтым тэкстам паставілі подпісы 100 самых вядомых у краіне палітыкаў, грамадскіх і культурных дзеячаў, журналістаў. Пазней дакумент падпісалі больш за 100 000 грамадзян Беларусі.

Сайт Charter97.org прадаўжае публікацыю інтэрв'ю з людзьмі, якія 20 гадоў таму стваралі «Хартыю'97». На нашы пытанні адказаў выдавец вядомых беларускіх незалежных газет «Свабода», «Навіны», «Наша Свабода» і «Час», дырэктар тэлевізіі «8 канал» Павел Жук.

- Калі Чэхаславацкая «Хартыя'77» выступіла ў падтрымку арыштаваных музыкаў, то рухаючай сілай беларускай «Хартыі'97» з'яўлялася журналісцкая супольнасць. Чаму вы, выдавец буйных незалежных газет, далучыліся да ініцыятывы?

- Я з самага пачатку сябраваў са стваральнікамі ініцыятывы Андрэем Саннікавым і Змітром Бандарэнкам. Момант, калі ўсё пачыналася, я добра памятаю, бо ўсё гэта адбывалася ў рэдакцыі «Беларускай дзелавой газеты» Пятра Марцава, у аргкамітэт «Хартыі» ўваходзіла шмат прыстойных людзей.

Дарэчы, 19 лістапада 1997 года закрылі газету «Свабода». Атрымліваецца, што спаўняецца 20 гадоў, як утварылася «Хартыя'97» і закрыццё «Свабоды».

Нам трэба было нешта рабіць, бараніць свабоду слова агулам і «Свабоду» асабіста.

У незалежных газетах мы кожны дзень публікавалі колькасць людзей, якія падпісваліся пад ініцыятывай «Хартыя'97». Прыдумалі рабіць гэта ў выглядзе лічыльніка. Калі людзі падпісваліся пад ініцыятывай, то дадавалася новая лічба ў гэты лічыльнік. Я памятаю, што ў свой час колькасць падпісантаў «Хартыі» дасягнула больш чым 100 тысяч.

Лічыльнік публікаваўся ў многіх газетах, напрыклад, «Беларускай дзелавой газеце», «Народнай волі». У той час піяр быў першай задачай, трэба было, каб людзі звярнулі ўвагу на ініцыятыву. Але беларусы не толькі падпісваліся пад дакументам, некаторыя прыносілі і працай заробленую капейчыну, бо верылі, што можна зрабіць нешта годнае і хацелі, каб «Хартыя'97» развівалася і прыносіла вынік. Так і атрымалася.

Грамадзянская ініцыятыва «Хартыя'97» была створаная для таго, каб падняць народ. Заклікаць іх змагацца за ідэалы. Тады было відаць, што Беларускі Народны Фронт або новаўтвораная Аб'яднаная грамадзянская партыя не могуць у адзіночку павесці за сабой людзей. Беларусы ў гэта не верылі. Вось тады і з'явілася ідэя стварыць «Хартыю'97».

- А чым «Хартыя» адрознівалася ад БНФ і АГП?

- Напраўду, гэта быў вельмі сур'ёзны ўзлёт думкі, ідэі, жаданняў. Людзі паверылі, пацягнуліся да гэтай ініцыятывы, падтрымалі яе, а не проста паставілі гачок.

«Хартыя'97» заўсёды стаяла на лязе палітычных падзей, спрабавала рухаць у адным кірунку дэмакратычныя структуры, аб'ядноўваць людзей для супольнай барацьбы.

Людзі, якія ўваходзілі і ўваходзяць у гэтую арганізацыю, адыгралі важную ролю ў палітычных падзеях, што адбываліся апошнія 20 гадоў у нашай краіне. Прадукты «Хартыі'97» - гэта і акцыі, і маршы, і пікеты, і газеты, і ўлёткі, і моладзевы рух «Зубр», і Народны ўніверсітэт, і спроба аб'яднаць апазіцыю. А можа, галоўным вынікам з'яўляецца аднайменны сайт Charter97.org. Я яшчэ шмат чаго магу расказаць аб дзейнасці «Хартыі», але нават цяпер пра гэта гаварыць небяспечна.

Само па сабе ўзнікненне грамадзянскай ініцыятывы «Хартыя'97» станоўча паўплывала на хаду падзей у краіне. Мэта ў нас ва ўсіх адна - гэта незалежная дэмакратычная Беларусь. Трэба знаходзіць паплечнікаў і пашыраць сваю дзейнасць. Таксама трэба разумець, што ў нас у краіне адбываецца, наколькі мы залежым ад свету, ад суседзяў і гэтак далей.

- А ў чым сакрэт паспяховасці сайта Charter97.org, на ваш прафесійны погляд?

- Справа ў тым, што Charter97.org робяць людзі, якія адрозніваюцца ад іншых. У прынцыпе, усякая прэса і крыніца інфармацыі - гэта людзі, якія гэты прадукт выпускаюць. Рэдактарка сайта «Хартыі» Наталля Радзіна вельмі адрозніваецца ад Паўла Якубовіча і нават ад Іосіфа Сярэдзіча.

На мой погляд, важна тое, у якім кірунку рухаецца і чаго хоча дасягнуць СМІ. Калі ён хоча данесці да людзей ідэалы, якія не згасаюць, якія клічуць да дабра і справядлівасці, то гэта адно. А ёсць іншыя СМІ, якія робяць зусім наадварот, напрыклад, «Саўбелія».

Я мяркую, што Charter97.org - гэта вельмі пазітыўная з'ява. Хоць тая ж самая «Народная воля» таксама хоча чагосьці дамагчыся, але аўдыторыя ў яе меншая. Яны спрабуюць нешта зрабіць, але ў «Хартыі» адсотак ахопу ўсё ж большы.

Сайт спрабуе паказаць народу, у якой краіне ён жыве і якім чынам можна вырвацца з гэтай сітуацыі. Кожны сродак інфармацыі - гэта адукацыя, скіраванне мазгоў людзей у пэўным кірунку. Таму важна, каб СМІ працавалі на карысць краіны і людзей.