Пётр Парашэнка: Мы супраць «саўка», які ўкараніўся ва Украіне, Беларусі і Расеі

Украінскі палітык і бізнесмен, мільярдэр Пётр Парашэнка даў эксклюзіўнае інтэрв'ю charter97.org.

Пасля адмовы прэзідэнта Украіны Віктара Януковіча падпісаць пагадненне аб асацыяцыі з Еўразвязам на вуліцы Кіева і іншых гарадоў краіны выйшлі мільёны чалавек, аб'яўленая агульнанацыянальная забастоўка. Каб абараніць еўрапейскі шлях развіцця Украіны, «на барыкады» выйшлі ўсе пласты грамадства: простыя грамадзяне, палітыкі, чыноўнікі, культурная эліта і бізнесмены.

На пытанні галоўнага рэдактара сайта charter97.org Наталлі Радзінай адказвае былы сакратар Савета нацыянальнай бяспекі і абароны, экс-кіраўнік Нацбанка і былы міністр замежных спраў Украіны, дэпутат Вярхоўнай Рады і ўладальнік кандытарскай карпарацыі «Рашэн» Пётр Парашэнка, які ў гэтыя дні знаходзіцца сярод дэманстрантаў. Размова з палітыкам адбылася ў Вільні.

- Пётр Аляксеевіч, якія, на ваш погляд, рэальныя прычыны непадпісання Януковічам пагаднення аб асацыяцыі з Еўразвязам?

- Я думаю, што Януковіч проста не быў гатовы падпісаць гэта пагадненне. Яго абгрунтаванне - нейкая колькасць мільярдаў, нейкі кошт, нейкія кампенсацыі... Хлопцы, еўрапейская асацыяцыя - гэта наогул не пра гэта! Пагадненне аб асацыяцыі з ЕЗ - гэта, перш за ўсё, каштоўнасці.

Я ўвогуле не магу зразумець: чаму пабудова незалежнай судовай сістэмы, свабоды слова, дэмакратыі і сумленных незалежных выбараў, канкурэнтнай эканомікі і інвестыцыйнага клімату ва Украіне павінна аплачвацца з кішэні еўрапейскіх падаткаплацельшчыкаў?

Нашы еўрапейскія калегі зрабілі абсалютна дакладную і канкрэтную заяву, пачынаючы ад Ангелы Меркель у бундэстагу, затым еўракамісара Штэфана Фюле, цэлага шэрагу міністраў. Яны заявілі, што Еўропа павінна прадэманстраваць салідарнасць з Украінай, забяспечыць доступ на рынак украінскіх вытворцаў, падтрымаць цэлы шэраг новых праграм з фінансавым складнікам, у тым ліку, аказаць макрафінансавую падтрымку, якая складае мільярды еўра, для фінансавання працэсу рэформаў. Гэта праграмы па энергаэфектыўнасці і экалогіі, гэта галасы Еўразвяза ў супрацоўніцтве з Міжнародным валютным фондам, грошы Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця, Еўрапейскага інвестыцыйнага банка і іншае. Але галаўны прыток інвестыцый - гэта прыватныя інвестыцыі, якія прыйдуць у краіну з нармальным інвестыцыйным кліматам і створаць новыя працоўныя месцы і падатковыя паступленні ў бюджэт.

Я сам хачу зразумець, што стаіць за рашэннем Януковіча. Калі ён прапануе нейкую пэўную эканамічную мадэль, ён павінен растлумачыць гэта людзям, таму што час падкаверных рашэнняў прайшоў, і ўжо нікім не ўспрымаецца.

- Януковіч сапраўды не падпісаў пагадненне пасля перамоваў з Уладзімірам Пуціным?

- Я не выключаю гэтага. Пра што яны дамовіліся, вядома, лепш спытаць у Пуціна і Януковіча. Але, думаю, што ў самы бліжэйшы час мы ўбачым або рэалізацыю гэтых дамоўленасцяў, або іх абвяржэнне.

- Мільёны ўкраінцаў выйшлі на вуліцы, патрабуючы адстаўкі прэзідэнта і ўрада з-за непадпісання пагаднення з ЕЗ. Які ваш прагноз далейшага развіцця падзей? Януковіч усё ж пойдзе на інтэграцыю з ЕЗ ці ж будзе працягваць манеўраваць паміж Расеяй і Еўразвязам?

- Я не разумею, як можна манеўраваць. Гэта, ведаеце, як на ровары. На ім нельга стаяць. Нам ім можна ці ехаць, ці яго пакласці.

Украіна будзе мець дастаткова сур'ёзныя выклікі ў 2014 годзе, якія мяркуюць наяўнасць вызначанасці ў дачыненні да вектара яе развіцця. Тут можа быць некалькі крокаў. Калі кіраўніцтва Украіны цяпер пачне рабіць крокі па выхадзе з Энергетычнай супольнасці ЕЗ, калі пачне рабіць яшчэ шэраг крокаў, якія паварочваюць назад наша еўрапейскае супрацоўніцтва, гэта будзе той лакмусавай паперкай, якая будзе вызначаць сапраўдныя мэты тых людзей, якія прымаюць рашэнні ў краіне.

На самой справе, гэта не варыянт. Зразумейце, нават калі сёння будуць прадастаўленыя расейскія крэдыты, калі будзе прадастаўлены доступ да энергарынку, у канчатковым выніку гэта ўсяго толькі кансервуе тэхналагічную адсталасць украінскай прамысловасці. Дарэчы, да Беларусі гэта адносіцца ў поўнай меры, таксама як і да Расеі.

Калі мы праводзім рэформы, калі мы прыцягваем інвестыцыі, калі мы праводзім тэхналагічнае пераўзбраенне, гэта не накіравана ні супраць Расеі, ні супраць Еўрапейскага Звяза. Гэта ўсё за развіццё нашай краіны.

Дакладней, не. Адзінае, супраць чаго гэта накіравана - супраць «саўка», супраць Савецкага Саюза, які, на жаль, вельмі трывала ўкараніўся ва ўсіх нашых трох краінах.

- Апошнія падзеі ва Украіне - разгон намётавага мястэчка, збіццё журналістаў, правакацыі спецслужбаў - вельмі нагадалі тое, што адбываецца вось ужо 20 гадоў у Беларусі. Украінскія дэмакраты на саміце «Усходняга партнёрства» ў Вільні таксама шмат казалі пра палітвязняў у турмах і карупцыю ва ўрадзе. Украіна рухаецца па шляху Беларусі?

- Я б не хацеў абмяркоўваць геаграфічны напрамак руху. Украіна мае сур'ёзныя праблемы. І праграма супрацоўніцтва з Еўрапейскім звязам, і парадак дня асацыяцыі мяркуюць канкрэтныя крокі ў кірунку вырашэння канкрэтных праблем.

Цэлы блок парадку асацыяцыі быў прысвечаны антыкарупцыйнаму заканадаўству: не толькі прыняццю законаў, але і іх імплементацыі, пачынаючы ад дзяржаўных закупак і заканчваючы празрыстасцю бюджэтных працэдур, пачынаючы ад рэструктурызацыі «Нафтагаз Украіны» і заканчваючы пазіцыямі, якія забяспечваюць фінансаванне ядзернай бяспекі. Гэта значыць уся сістэма барацьбы з карупцыяй павінна быць перабудаваная, уключаючы стварэнне Нацыянальнага антыкарупцыйнага цэнтра з вельмі шырокімі паўнамоцтвамі.

Калі мы гаворым пра праблемы дэмакратыі, ключавая пазіцыя - забеспячэнне сумленнага волевыяўлення грамадзян, магчымасці падліку галасоў, свабода выбару і кардынальнае змяненне законаў. Гаворка ідзе як пра выбары прэзідэнта, так і выбары народных дэпутатаў і парламента. Калі мы гаворым пра свабоду слова, то гэтая свабода павінна быць забяспечаная цалкам вызначанымі палітычнымі крокамі.

Ці ёсць усё, пра што мы гаворым, ва Украіне? Няма. Ці ёсць усё, пра што мы гаворым, у Беларусі? Няма. Мерацца у каго лепш, у каго горш - не думаю, што гэта правільна.

- Відавочна, што ў Беларусі яшчэ горш.

- Я стаяў каля вытокаў «Усходняга партнёрства» і лічыў, што гэтыя шэсць краін, уключаючы Беларусь, скарыстаюцца тымі перавагамі, якія дае «Усходняе партнёрства». На жаль, сёння мы можам казаць пра істотны прагрэс толькі ў двух краінах - Грузіі і Малдове.

- Магчыма, неабходна перагледзець стратэгію «Усходняга партнёрства»? Супрацоўніцтва з аўтарытарнымі, а тым больш з дыктатарскімі рэжымамі не прынесла вынікаў.

- Я лічу, што непадпісанне Украінай пагаднення аб асацыяцыі дэ-факта азначае крах «Усходняга партнёрства». І гэта вельмі дрэнна. Гэта на самой справе зніжае энтузіязм нашых еўрапейскіх партнёраў у дачыненні да ўсіх шасці краін.

- Вас не бянтэжыць, што ЕЗ быў гатовы падпісаць пагадненне аб асацыяцыі з Украінай без вызвалення Юліі Цімашэнка?

- Я вельмі люблю Юлію Цімашэнка і лічу, што яе знаходжанне ў турме недапушчальна. Але Украіну я люблю больш. Калі б з-за Цімашэнка, асабліва з улікам яе заявы, Украіну пазбавілі магчымасці падпісання пагаднення аб асацыяцыі, адказнасць за непадпісанне неслі б еўрапейскія палітыкі, а ўкраінскія ўлады засталіся б белымі і пухнатымі.

Таму я цалкам апраўдваю дзеянні еўрапейскіх палітыкаў, кіраўнікоў Еўрапейскага звяза, якія прынялі рашэнне падпісаць пагадненне, пераклаўшы адказнасць за яго непадпісанне на цалкам канкрэтных людзей. Я думаю, што гэта правільна.

- Ваша асабістая пазіцыя зразумелая, а астатні буйны бізнес Украіны за што выступае? За еўраінтэграцыю або цеснае супрацоўніцтва з Расеяй?

- Адкрыю вам сакрэт: яны таксама ўкраінцы і выступаюць за тое ж, што і ўсе ўкраінцы.

- Януковіч не баіцца ў гэтай сітуацыі страціць падтрымку буйнога бізнесу?

- Я думаю, што на сённяшні дзень роля і ўплыў буйнога бізнесу ва Украіне моцна перабольшаная, таксама як і ў Беларусі.

- У Беларусі ёсць толькі алігархі, якія «страхуюцца» рэжымам Лукашэнкі, і ў падзяку кормяць яго. Дарэчы, на допытах у турме КДБ пасля прэзідэнцкіх выбараў 2010 года цяперашні кіраўнік МУС Ігар Шуневіч выпытваў у мяне, ці падтрымлівалі ўкраінскія алігархі беларускую апазіцыю.

- Я нават не ўяўляю, пра што думаюць беларускія спецслужбы. Але чым, на жаль, адрозніваюцца ўсе спецслужбы? Яны становяцца ахвярамі «тэорыі змовы». Яны не вераць, што пратэст у людзей можа ўзнікнуць стыхійна, што людзі проста зыходзячы са сваіх перакананняў могуць выйсці пратэставаць на вуліцы.

Чамусьці яны лічаць, што абавязкова павінна быць змова, якая фінансуецца абавязкова кімсьці з-за мяжы. Я думаю, што гэта няправільна. У людзей ёсць права на пратэст, і, безумоўна, гэта права трэба паважаць.