Знешні гандаль «сігналіць» аб новай дэвальвацыі?

Вынікі знешняга гандлю за першы квартал несуцяшальныя і выправіць сітуацыю без абвалу нацвалюты, падобна, нельга.

Адмоўнае сальда ўжо дасягнула прагнозу па годзе (мінус 1,5 млрд. даляраў), а экспарт, насуперак планам урада, «памірае» значна хутчэй за імпарт, паведамляюць «Беларускія навіны».

Такая сітуацыя, па меркаванні экспертаў, стварае дадатковы ціск на валютны рынак. Выправіць яе ў цяперашняй сітуацыі можа, падобна, толькі дэвальвацыя.

Па дадзеных Белстата, у студзені-сакавіку 2009 года пастаўкі за мяжу скараціліся амаль на палову (на 48,8%, або на 3,9 млрд. даляраў), тады як увоз у краіну знізіўся толькі на траціну (на 31,9%, або на 2,8 млрд. даляраў). Па меркаванні фінансавага аналітыка Сяргея Чалага, гэта кажа аб тым, што праведзенай студзеньскай дэвальвацыі рубля было недастаткова.

«Па тэорыі, пасля падзення рубля імпарт, наадварот, павінен скарачацца хутчэй за экспарт. У нас дэвальвацыя, якая адбылася, ніякага эфекту не дала, — растлумачыў ён «Беларускім навінам». — Курс нацыянальнай валюты пераацэнены, пра што і кажа дэфіцыт знешняга гандлю».

Па ягоным меркаванні, цяперашні дэфіцыт аплатнага балансу можа быць пакрыты толькі двума крыніцамі: ростам знешніх пазык альбо памяншэннем золатавалютных рэзерваў. «Мы робім і тое, і іншае. Пакуль крэдыты нам яшчэ даюць, дэвальвацыю ўрад праводзіць наўрад ці будзе. Але рана ці позна крыніцы скончацца (нават Расея неахвотна дае нам грошы), правядзенне дэвальвацыі стане непазбежным. Гэта толькі пытанне часу», — адзначыў Сяргей Чалы.

Значна больш эфектыўнай дэвальвацыя была ва Ўкраіне. «Там грыўна ўпала да даляра на 60%, наш рубель знізіўся прыкладна на 30%. Пры гэтым у нас дэфіцыт знешняга гандлю вырас у 6,6 раза, у іх, наадварот, скараціўся ў 3,6 раза. Ва Ўкраіне адбылося тое, што і павінна было здарыцца па ўсіх эканамічных законах», — лічыць Сяргей Чалы.

Пры гэтым барацьба ўрада са спажывецкім імпартам не вырашыць праблемы дэфіцыту знешняга гандлю, лічыць эксперт. Таму падвышэнне пошлін на ўвазныя тавары, а таксама пяцікратнае паніжэнне нормы бязмытнага ўвозу — кропля ў моры: «Гэта ўсё роўна што палоць побач з градкай. Вырашаць пытанні трэба з прамежкавым імпартам».

Ільвіная доля беларускага экспарту — гэтая альбо сыравіна (нафтапрадукты, калійныя ўгнаенні), альбо гатовая прадукцыя (трактары, аўтамабілі), для вытворчасці якой неабходны прамежкавы імпарт (камплектуючыя і матэрыялы). Калі адбылося падзенне попыту на знешніх рынках, у нас далі каманду не змяншаць тэмпаў вытворчасці і фактычна загадалі працаваць на склад. У выніку запасы прадукцыі прадпрыемстваў набліжаюцца да месяцовай нормы аб'ёму вытворчасці (93%). Прадпрыемствы працягвалі купляць прамежкавы імпарт, няхай і ў трохі меншых аб'ёмах. Менавіта таму ў нас і атрымліваецца перавышэнне тэмпаў падзення экспарту над імпартам, адзначыў суразмоўца.

«У рынкавай эканоміцы, дзе вытворчасць адэкватна рэагуе на памяншэнне попыту, сітуацыя з дысбалансам знешняга гандлю нармалізавалася б», — лічыць эксперт.

Эканаміст даследчага цэнтра Інстытута прадпрымальніцтва і менеджмента Аляксандр Чубрік таксама лічыць, што дэвальвацыя дазволіла б скараціць дэфіцыт. Аднак гэта багата чарговым вітком інфляцыі. Па ягоных разліках, каб скараціць імпарт настолькі, каб быў станоўчы ўклад чыстага экспарту, трэба, каб унутраны попыт у краіне сур'ёзна ўпаў.

«Падае ўнутраны попыт, такім чынам, падае попыт на імпарт. Па грубых разліках, 1% падзення ўнутранага попыту дае 0,64% падзення імпарту ў рэальным выразе. Тое ж датычыцца суадносінаў экспарту і імпарту: 1% падзення экспарту на 0,64% знізіць імпарт».

Гэта значыць аднаго падзення экспарту (нават калі б экспарт і імпарт падалі аднымі тэмпамі) недастаткова, каб збалансаваць паказчыкі знешняга гандлю, адзначыў эксперт.

Беларускі экспарт пачаў падаць у рэальным выразе ўжо ў ліпені 2008 года. А паніжэнне аб'ёмаў імпарту пачалося толькі ў студзені 2009 года. Пры гэтым экспартныя кошты досыць доўга раслі хутчэй за імпартныя і зраўняліся толькі ў снежні. А ужо з пачатку 2009 года імпарт стаў таннець павольней за наш экспарт. Гэта, у сваю чаргу, прывяло да значнага росту дэфіцыту гандлёвага балансу.

У першыя два месяцы 2009 года ў экспарце вырасла ўдзельная вага малака і малочных прадуктаў (на 2,3 адс. пункта), трактароў (на 0,1), нафты (на 1,4), мяса і харчовых субпрадуктаў (на 1,3), мэблі (0,1). За выключэннем мяса і харчовых субпрадуктаў рост удзельнай вагі тавараў у экспарце адбываўся не за кошт таго, што рос экспарт, а за кошт таго, што ён падаў больш павольна, чым экспарт у цэлым.

Фізічныя аб'ёмы па большасці тавараў скараціліся, акрамя малака і малочных прадуктаў (на іх былі істотна паніжаныя экспартныя кошты), а таксама нафты.

Зрэшты, урад можа падправіць знешнегандлёвы баланс за кошт экспарту калійных угнаенняў. Урад чакае, што ў другім паўгоддзі запрацуе на поўную магутнасць адзін з асноўных карміцеляў дзяржбюджэту — «Беларуськалій». Зараз аб'ёмы вытворчасці прадпрыемства паніжаныя напалову, адпаведна скараціўся і экспарт калійных угнаенняў, што, як растлумачыў на нядаўней прэс-канферэнцыі міністр эканомікі Мікалай Зайчанка, звязана з коштавай палітыкай урада, не жадаючага прадаваць прадукцыю на экспарт за бясцэнакндэце.

Па адзнаках аналітыкаў, ажыўленне рынка калійных угнаенняў адбудзецца з другога квартала. І тады, разлічваюць ва ўрадзе, прадукцыя будзе прадавацца па больш выгадных коштах.