«У каго віза - у тых візы скануюць»

Чаму на ўездзе ў Беларусь правяраюць замежны ДНЖ і што будзе, калі яго не паказаць.

Беларусы сталі масава паведамляць аб праверках замежных ДНЖ на ўездзе ў краіну з Польшчы і Літвы. Як яны ўжо расказвалі, гэтыя дакументы памежнікі скануюць, а навошта, не тлумачаць. На гарачай лініі ДПК сітуацыю растлумачваць таксама адмовіліся.

Як удалося даведацца «Зеркалу», новаўвядзенні рэгламентуюцца ўнутранымі распараджэннямі ведамства. А што будзе, калі адмовіцца даваць польскі ці літоўскі дазвол на жыхарства?

«Сказалі людзям - людзі робяць»

Журналістка «Зеркала» як шараговая жыхарка краіны патэлефанавала на памежную лінію Берасцейскай памежнай групы, якая адказвае за сітуацыю на памежным пункце «Берасце» — адзіным адкрытым на мяжы з Польшчай. Там усё растлумачылі «новымі патрабаваннямі». На пытанне, ці ўнесены яны ў якія-небудзь адкрытыя дакументы, адказалі, што гэта «ўнутраныя правілы».

— [Правяраюць дазвол на жыхарства], каб ведаць падставы, як людзі выязджаюць з краіны без візы (гаворка пра тое, як першапачаткова беларусы выехалі ў Польшчу. — Заўв. рэд.). Раней вас маглі спытаць вусна, - адказала супрацоўніца.

- пыталі, але не сканавалі.

- Вы ж разумееце, што ўсё мяняецца. Вось сядзяць людзі, ім далі ўстаноўку, што трэба пытацца. У каго віза - у тых візы скануюць. У каго [ДНЖ] - так. Сказалі людзям - людзі робяць. Гэта проста збіраецца інфармацыя, усё.

Яшчэ адна супрацоўніца гэтай жа памежнай групы, з якой нам удалося пагутарыць, адказала, што чалавек сам вырашае, падаваць дакумент ці не. Але адмова можа прывесці да наступстваў.

- З рук у вас яго выдзіраць ніхто не будзе. Прынясіце, пакажаце. Не - вы ж разумееце, што павінны выконваць патрабаванні памежнікаў?

- Так, але ніхто не тлумачыць, навошта гэта. Я ж паказваю для ўезду пашпарт грамадзяніна Рэспублікі Беларусь.

- Ніхто не будзе сілком у вас яго патрабаваць.

- Гэта значыць, калі я не хачу, магу не паказваць? За гэтае будзе пакаранне нейкае?

- Гэта ваша права. Пастанова будзе прымацца ў пункце пропуску.

- Дзе гэтыя звесткі потым захоўваюцца?

- У базе [Дзяржаўнага памежнага камітэта]. Яны тут [у пункце пропуску] проста скануюцца, і ў наступны раз будзе бачна, што вы паказваеце.

«Будуць альбо супрацоўнікі РАУС выкліканыя, альбо дадатковыя мерапрыемствы на выяўленне»

Гэтыя ж пытанні мы задалі аператыўнаму дзяжурнаму Смаргонскай памежнай групы, да якой адносяцца пункты пропуску «Лоша», «Каменный Лог» і «Катлоўка». Там распавялі, што на мяжы «розныя праверкі» праводзяцца.

- Працуюць узаемадзейныя органы, і яны ставяць задачы наконт людзей, якія іх цікавяць. Таму памежнікі ў іх скануюць ДНЖ, - растлумачыў супрацоўнік.

- Гэта значыць, гэта выбарачна, не ўсіх, у каго ён ёсць?

- Так.

- Як даведацца, каго мы з мужам зацікавілі?

- Не гатовы вам гэтага сказаць. Гэта як бы нават не наша каманда. Людзі, якія непасрэдна працуюць у пункце пропуску (гаворка пра іншыя ведамствы. - Заўвага. рэд.), з прычыны таго, што ў іх няма магчымасці, просяць памежнікаў надаць ім дапамогу ў такім плане.

- Ёсць нейкія спісы на праверкі, ці як гэта працуе?

- У мяне такой інфармацыі няма. А калі б была, я б вам дакладна не сказаў: не маю на гэта права.

- Другое ведамства не КДБ выпадкова?

- Ну, усё можа быць.

- А калі я, напрыклад, не пакажу свой ДНЖ, не дазваляю сканаваць? Ён жа не патрэбны для ўезду ў Беларусь - у мяне ёсць пашпарт.

— У памежнікаў ёсць права запатрабаваць з асоб, якія перасякаюць дзяржаўную мяжу, дадатковыя дакументы, якія ёсць для перасячэння дзяржаўнай мяжы. Гэта могуць быць і правы, і часовы дазвол на жыхарства. І калі ж будзе цікавасць да чалавека, які перасякае мяжу, убачыць [яго] ДНЖ, і мы ведаем, што ён у яго ёсць, — значыць, будуць альбо супрацоўнікі РАУС выкліканыя, альбо дадатковыя мерапрыемствы на выяўленне – асабісты дагляд і да таго падобнае. Гэта значыць, глядзіце самі. Вы ж не на рынку, правільна? На дзяржаўнай мяжы, дзе праводзіцца шэраг мерапрыемстваў у дачыненне да асоб.

Дакументамі Дзяржаўнага памежнага камітэта прапісана, што памежнікі могуць запатрабаваць дадатковыя дакументы. А за адмову ад дзеяння законнага прадстаўніка ёсць адказнасць.

Людзі ў цывільным на мяжы: каго могуць дапытаць, што пытаюцца і глядзяць у тэлефонах

- Зразумела. Дзе будуць захоўвацца гэтыя сканы? Каб хаця б ведаць, каму мы перадаём свае такія звесткі.

- Не гатовы вам сказаць. А чаму вы так пытаецеся? Як быццам нечага баіцеся. Калі я нічога не баюся - мне нічога і не страшна. Ну, папрасілі і папрасілі. Паглядзелі і паглядзелі. Ну і што з таго?

- Ды таму што не было раней такога - зараз уводзіцца, незразумела навошта. Вы ж ведаеце, як у нас у Беларусі людзей затрымліваюць.

- А што ў нас у Беларусі дрэннага?

- Людзей затрымліваюць...

- Дык таму і затрымліваюць. Затрымліваюць жа не простых людзей, зразумейце правільна. Калі я не краў збожжа, значыць, мяне не затрымаюць за крадзеж збожжа, правільна? У гэтым плане і праводзіцца ўсе мерапрыемствы ў дачыненні да асоб.

На мяжы праверылі тэлефон, на наступную раніцу затрымалі. Трох музыкаў гурта faceOFF адправілі на арышт.

- Гэта значыць, у нас правяраюцца ДНЖ, каб сачыць неяк потым?

- Не для таго, каб затрымаць, паверце вы мне. А праводзяцца праверачныя мерапрыемствы. <…> Ну, вось вы прыйшлі там недзе ў банк, у вас папрасілі пашпарт - вы падалі пашпарт, правільна? Яшчэ нейкія дакументы папрасілі - вы далі. Вы прыехалі на мяжу - вас спыталі. Я ж кажу: вы збожжа не кралі - чаго баяцца?

— Калі хаця б было ясна, што за органы такія праверкі праводзяць, а гэта прыхаваная інфармацыя. Гэта выклікае падазрэнні — сядзіш і думаеш, навошта гэта, на які ўлік мяне паставілі, як гэта потым адгукнецца…

- Зразумейце, калі вы перасякаеце мяжу і нікуды вас не забралі, паехалі вы сваёй дарогай, нічога дрэннага не рабілі - нічога вам не трэба баяцца. А калі чалавек займаецца супрацьпраўнай дзейнасцю, калі ён краў, то не сёння, дык праз год выявяць. Калі ён забіў, праз год выявяць, праз два, можа, і праз 20 год, разумееце? А калі ў вас за спінай граху няма, чаго вам баяцца?

- Але ДНЖ ж на гэта не ўплывае, пры чым тут яно?

- Ну, гэтага я вам не гатовы сказаць. Я вам скажу коратка: праводзяцца дадатковыя праверкі ў дачыненні да асоб, якія перасякаюць дзяржаўную мяжу, - сказаў у канцы памежнік, ён таксама патлумачыў, што новыя патрабаванні - унутраная ўстаноўка, яны не зафіксаваныя ў дакументах або распараджэннях, даступных усім беларусам.

Нагадаем, беларусы, якія нядаўна заязджалі ў краіну з Польшчы ці Літвы, сталі скардзіцца на праверкі замежных ДНЖ. З іх слоў, на пашпартным кантролі памежнікі перыядычна скануюць гэтыя дакументы. Перасякальнікаў мяжу гэта непакоіла: людзі не разумеюць, што ведамства «будзе рабіць з гэтай інфармацыяй». У аднаго з суразмоўцаў «Зеркала» ДНЖ не сканавалі, толькі паглядзелі, але самога мужчыну больш за паўгадзіны дапытвалі.

У сераду, 31 траўня, у пункце пропуску «Берасце» мужчыну, які вяртаўся з Польшчы ў Беларусь, пасля дагляду знялі з аўтобуса і затрымалі. Прычыны, як і тое, ці ёсць у яго дазвол на жыхарства ў іншай краіне, не паведамляюцца.