«Сяброўства» можа ўдарыць па Фіцу»

Залежнасць ад Расеі і Вугоршчы робіць Славакію ўразлівай.

Украінскія дроны ўсё часцей выводзяць з ладу вузлы расейскага нафтаправода «Дружба», які застаецца жыццёва важным для Вугоршчыны і Славаччыны.

Што азначаюць для Славакіі перабоі і магчымае поўнае спыненне паставак нафты па «Дружбе»? Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў са славацкім палітолагам і прэзідэнтам Інстытута грамадскіх праблем (IVO) (Браціслава) Грыгорыем Мясежнікавым:

- У пачатку гэтага года Славакія ўвайшла ў сур'ёзны канфлікт з Украінай. Дакладней, гаворка ідзе пра пазіцыю прэм'ер-міністра Робэрта Фіца. Ён рэзка крытыкаваў Кіеў, абвінавачваў яго ў падрыве эканамічнай стабільнасці Славакіі і гэтак далей. Пакуль у пытанні залежнасці Славакіі ад расейскіх энэрганосьбітаў мы бачым агульную сітуацыю з Вугоршчынай. Галоўнае прадпрыемства ў Браціславе, якое перапрацоўвае нафту – Slovnaft -знаходзіцца ва ўласнасці вугорскага канцэрна. Таму залежнасць, вядома, ёсць. Але пакуль, шчыра кажучы, я не зафіксаваў падобных крытычных рэакцый, якія гучалі ў пачатку гэтага года ў сувязі са спыненнем паставак расейскага газу праз Украіну.

Там, праўда, сітуацыя была крыху іншай: Украіна загадзя папярэджвала, што з 1 студзеня 2025 года расейскі газ не будзе паступаць у Еўропу, у тым ліку ў Славакію і Цэнтральную Еўропу. Тут іншая гісторыя. Наколькі я ведаю, у Вугоршчыне гэтая тэма выклікала даволі жорсткія і крытычныя дыскусіі.

Міністр замежных спраў Вугоршчыны Петэр Сіярта заяўляў, што Украіна абстрэльвае нафтаправод на тэрыторыі Расеі, тым самым пазбаўляючы Вугоршчыну доступу да паліва. Гэта тыповая пазіцыя палітыкаў, якія не знаходзяцца на баку Украіны. Робэрт Фіца таксама прымыкае да Расеі ў інтэрпрэтацыі прычын вайны. Але пакуль я, назіраючы за сітуацыяй, не заўважыў у Славакіі абураных рэакцый на дзеянні Украіны: маўляў, яна падрывае эканамічную стабільнасць нашай краіны. Мая здагадка - магчыма, цяпер дзейнічае свайго кшталту «падзел працы»: рэагуе Вугоршчына, а Славакія пакуль чакае, а пры неабходнасці падключыцца.

- Наколькі рэальная перспектыва поўнага спынення паставак расейскай нафты па Паўднёвай галінцы «Дружбы» і якія альтэрнатывы ёсць у Славакіі і Вугоршчыне?

- Вядома, гэта не стоадсоткавая залежнасць. Альтэрнатыўныя крыніцы ёсць, проста няма палітычнай волі, наколькі я разумею, каб іх шукаць.

Інфраструктура існуе: у Еўропе пракладзеныя нафта- і газаправоды. Але цяперашні ўрад Славакіі страціў час, замест таго каб шукаць альтэрнатывы. Ён спадзяваўся, што з Расеяй «усё неяк утрасецца». Я не ведаю, наколькі гэтыя людзі наогул разумеюць, што на ўсходзе ад Славакіі ідзе не кароткачасовы крызіс, а поўнамаштабная вайна. Вайна дзяржавы, якая ўступіла ў канфрантацыю не толькі з Украінай, але і з усім светам — з ЕЗ, NАТО, Захадам. Гэта канфлікт з доўгатэрміновымі і цяжкімі наступствамі.

Урад Славакіі гэтага не ўсведамляе, і апазіцыя крытыкуе Робэрта Фіца за ўсю гэтую «газавую афёру» ў пачатку года: экспэрты папярэджвалі, а вы нічога не зрабілі. Але тут усё яшчэ ўскладняецца залежнасцю ад Вугоршчыны: ключавы актыў у руках вугорскага канцэрна. Нават калі б Славакія надумала адмовіцца ад расейскай нафты, без узгаднення з вугорскім уладальнікам гэта выклікала б сур'ёзныя цяжкасці.

- Ці можа нафтавы крызіс змяніць палітыку ў Славакіі і Вугоршчыне?

- Шчыра кажучы, я так не думаю. Гэта не тая праблема, якая вызначае выбарчыя перавагі. Я дапускаю, што Робэрт Фіца будзе выкарыстоўваць любую магчымасць для ўтрымання папулярнасці, якая ў яго стагнуе і нават падае. Таму магчымая «другая серыя» нападак на Украіну: спачатку была «газавая афера», цяпер можа быць «нафтавая». Але гэта не прывядзе да змены палітыкі ў дачыненні да расейска-ўкраінскай вайны.

Наадварот, гэта можа ўзмацніць крытыку на адрас Украіны і, ускосна, павялічыць падтрымку Расеі. Маўляў, «Украіна нас карае», «расейская нафта ў нас была паводле дамоўленасці», і гэтак далей. Пазіцыя Славакіі ў вайне наўрад ці зменіцца. І да змены ўлады гэта таксама не прывядзе.

Так, магчымыя эканамічныя наступствы: рост кошту бензіну, дэфіцыт паліва, але яны толькі ўскладняць становішча ўрада. У Славакіі і так складаная сітуацыя: кіроўная кааліцыя не можа дамовіцца аб кансалідацыі грамадскіх фінансаў — дзяржаўнага бюджэту і бюджэтаў самакіраванняў. Негатыўныя наступствы крызісу толькі пагаршаюць гэтыя праблемы.

Але ключавым застанецца палітычны чыннік: курс урада на ўзмацненне жорсткасці рэжыму і абмежаванне грамадзянскіх свабод. Пры гэтым частка электарату кааліцыі чакае ад уладаў шчодрай сацыяльнай палітыкі. Гэта можа ўдарыць па рэйтынгу, але ў Фіца ёсць сваё «damage control» — ён усё будзе перакладваць на Украіну.

Калі кошт бензіна вырасце або паліва будзе не ставаць, вінаватай абвесцяць менавіта Украіну.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]