«Гэта аргументы, якія можа выкарыстоўваць Зяленскі»

Перамовы ў Вашынгтоне нельга ўважаць за фінальны раўнд.

Запланаваны на панядзелак, 18 жніўня, візіт прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага ў Белы дом і яго сустрэча з амерыканскім калегам Дональдам Трампам можа стаць паваротным момантам. Ці здолее ўкраінскі прэзідэнт супрацьстаяць ціску на тэму саступак Расеі?

Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў з вядомым украінскім палітолагам, кіраўніком Цэнтра прыкладных палітычных даследаванняў «Пента» Уладзімірам Фесенкам:

- На жаль, у нас няма адназначнага адказу на гэтае пытанне. Сцэнары могуць быць рознымі. Усё залежыць ад таго, з якой нагі ўстане Трамп, якім будзе яго настрой раніцай, нават якія навіны ён убачыць у пачатку дня і з якім настроем прыйдзе на сустрэчу з Зяленскім. З высокай імавернасцю можна сказаць, што Зяленскі, вядома, не будзе паўтараць памылак, якія былі дапушчаныя 28 лютага ў Авальным кабінеце. Думаю, ён абярэ больш гнуткую тактыку: будзе бараніць інтарэсы Украіны, намагаць на неабходнасці дамаўляцца аб спыненні агню. Усе астатнія пытанні - гэта прадмет перамоў. Але рабіць гэта давядзецца максімальна гнутка і далікатна, каб не правакаваць канфлікт і напружанне з Трампам.

Патрэбная гнуткасць, палітычныя манеўры, згода на перамовы. Нельга адкідаць, калі Трампу спадабалася ідэя мірных перамоў. Але Зяленскі павінен падкрэсліць: аб спыненні агню дамовіцца можна значна хутчэй. Досвед шматлікіх войнаў гэта пацвярджае. Напрыклад, Карэйская вайна і шэраг іншых скончыліся без мірнай дамовы. Можна нагадаць і пра гэта, і пра наш сумны досвед з менскімі дамовамі: дамову падпісаць можна, але кожны бок будзе трактаваць яе па-свойму — і гэта было звязана з пазіцыяй Расеі. Вельмі важна акуратна паказаць праблему гэтай ідэі «мірнага пагаднення».

Што да аднабаковых саступак Украіны, тут патрэбная максімальная асцярожнасць. Зяленскі павінен спасылацца не толькі на Канстытуцыю, але і на пазіцыю ўкраінскага грамадства, якое не прыме падобных саступак. Трамп мусіць разумець, што вызначае не адзін чалавек. Калі яму, прабачце, абыякава, што напісана ў Канстытуцыі, то меркаванне выбарцаў ён абавязаны ўлічваць. Гэта аргументы, якія можа выкарыстоўваць Зяленскі.

Для Зяленскага вельмі важна адчуваць падтрымку еўрапейцаў. Так, у Белым доме наўпроставая сустрэча з Трампам будзе тэт-а-тэт. Магчыма, прысутнічаць будуць Джэй Ды Вэнс і Марка Рубіё. Але Зяленскі будзе ведаць, што ён прадстаўляе не толькі Украіну, але і Еўропу. І Трамп гэта разумее. Падтрымка хаўруснікаў узмацняе перамоўныя пазіцыі Кіева.

Я не думаю, што сёння ў Вашынгтоне будзе знойдзенае развязанне ўсіх праблем. Напэўна, будзе абмяркоўвацца, як і ў якой форме працягваць перамовы, якой павінна быць іх логіка. Згоды Зяленскага на ўсе патрабаванні Трампа не будзе. У Зяленскага ўжо ёсць досвед супрацьстаяння ціску Трампа - і па рэсурснай дамове, і ў пытаннях расейска-ўкраінскай вайны. Таму гэтая сітуацыя не новая, і сёлетнія перамовы нельга ўважаць за фінальны раўнд. Гэта адзін з першых этапаў рэальных мірных перамоў.

- Учора мы пачулі розныя заявы ад прадстаўнікоў амерыканскай адміністрацыі. Спецпрадстаўнік Уіткаф казаў, што Расея ўжо пайшла на саступкі, бо пастанавіла не захопліваць усю Украіну. Дзяржсакратар Рубіё быў больш жорсткім. Ён нагадаў аб расейскіх стратах і заявіў, што ЗША не падтрымліваюць ідэю перадачы Данбаса Расеі. Ці ёсць у ЗША нейкая пазіцыя? Ці яна сітуатыўная і будзе фармавацца падчас перамоў?

- На жаль, паслядоўнай пазіцыі ў ЗША няма. Мы бачым, як яна мянялася. За першыя паўгода другога прэзідэнцтва Трампа яна неаднаразова вагалася. Спачатку пазіцыя Вашынгтона была дастаткова лагічнай і рэалістычнай: трэба дамаўляцца толькі аб спыненні агню, а далей паглядзім. Ціснулі на Зяленскага, каб ён пагадзіўся менавіта на гэта. Праблема была ў тым, што Украіна патрабавала спачатку гарантый бяспекі, а потым спынення агню. Амерыканцы ж адмаўляліся абмяркоўваць гарантыі. У выніку 11 сакавіка Украіна пагадзілася пачаць з 30-дзённага спынення агню.

У красавіку ЗША пайшлі на саступкі Расеі і прапанавалі свой варыянт мірнай дамовы — «22 пункты Келага». Падтрымалі наўпроставыя перамовы паміж Кіевам і Масквой у Стамбуле, але стала зразумела: Расея рэальна дамаўляцца не жадае. У ліпені Трамп зноў вярнуўся да патрабавання спынення агню і пачаў пагражаць санкцыямі, калі Масква не пагодзіцца. А цяпер - чарговы разварот. Бачыце, за паўгода колькі змен. Гэта Трамп: у яго няма ўстойлівай паслядоўнай пазіцыі. То ён займае рэалістычную лінію, то пад уплывам Уладзіміра Пуціна пачынае схіляцца да ідэі спынення вайны за кошт Украіны і яе аднабаковых саступак.

Пасля перамоў на Алясцы Трамп зноў наблізіўся да пазіцыі Пуціна. Еўрапейцы разам з Зяленскім будуць яго пераконваць, але з першай спробы гэта наўрад ці ўдасца.

Тое, што адбываецца цяпер, - сустрэчы на Алясцы і ў Вашынгтоне - гэта барацьба за пазіцыю Трампа. У раўндзе на Алясцы, на жаль, перамог Пуцін: яму ўдалося перацягнуць Трампа бліжэй да сваёй пазіцыі. Цяпер еўрапейцам трэба вярнуць яго да больш рэалістычнай і прагматычнай лініі, дзе ў цэнтры спыненне агню і ніякіх аднабаковых саступак з боку Украіны. На мой погляд, гэтае толькі пачатак. Нас чакае доўгі, супярэчлівы і драматычны перамоўны працэс.

- Што будуць рабіць краіны «Кааліцыі рашучых», калі Трамп будзе штурхаць Украіну да саступак?

- Яны будуць падтрымліваць Украіну. Важную ролю адыграюць не толькі лідары «Кааліцыі рашучых», але і гнуткія перамоўнікі. Я вельмі спадзяюся на генеральнага сакратара NATO Марка Рутэ, прэзідэнта Фінляндыі Аляксандра Стуба, прэм'ер-міністра Італіі Джорджу Мелоні. Канцлер Нямеччыны Фрыдрых Мэрц, дарэчы, таксама знайшоў аптымальную танальнасць у дыялогу з Трампам.

Еўрапейскія лідары будуць дзейнічаць у двух кірунках: падтрымліваць Украіну і выступаць з агульнай перамоўнай пазіцыяй. Гэта сур'ёзна ўзмацняе пазіцыі Кіева. Нагадаю, «Кааліцыя рашучых» узнікла ў сакавіку пасля перамоў у Авальным кабінеце. Тады яе стварэнне стала рэакцыяй на змены пазіцыі ЗША і імкненне дапамагчы Украіне. Цяпер лідары кааліцыі будуць актыўна працаваць з Трампам, мякка і гнутка пераконваючы яго. Гэта таксама дапамога Украіне - карэкціроўка пазіцыі Трампа.

Еўрапейцы паступова прасоўваюць ідэю свайго ўдзелу ў мірных перамовах. Ускосна гэта ўжо адбываецца: сам візіт у Вашынгтон гаворыць аб тым, што Еўропа фактычна ўдзельнічае ў перамовах, няхай не наўпрост, але ўплываючы на працэс. У будучыні давядзецца фармалізаваць іх удзел.

Я мяркую, што Украіне трэба змяніць падыход: не трохбаковы саміт (Расея, ЗША, Украіна), а чатырохбаковы. Пытанне толькі ў тым, хто будзе прадстаўляць Еўропу: генеральны сакратар NATO Марк Рутэ, лідар найбуйнейшай краіны ЕЗ — Нямеччына, або кіраўніца Еўракамісіі Урсула фон дэр Ляен. Варыянты ёсць, трэба вызначыцца.

Гэта вельмi важна. Бо калі Трамп не зменіць пазіцыі і будзе намагаць на ўсёабдымнай дамове, то на трохбаковым саміце можа скласціся сітуацыя, калі Трамп і Пуцін апынуцца супраць аднаго Зяленскага. А гэта вельмі небяспечна. Таму я не прыхільнік фармату «тры лідары». Украіна павінна дабівацца ўдзелу Еўропы як паўнавартаснага боку.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]