Экс-міністр абароны Літвы: Мэты Лукашэнкі застаюцца ранейшымі

Беларусы і літоўцы павінны быць гатовыя да закрыцця мяжы.

Дэпутатка Еўрапарламента, былая міністр абароны Літвы Раса Юкнявічэне у інтэрв'ю сайту Charter97.org пракаментавала мірныя перамовы аб заканчэнні вайны Расіі супраць Украіны і гібрыдныя атакі Лукашэнкі на Літву. Палітык лічыць, што Захад павінен даць скаардынаваны адказ на правакацыі беларускага дыктатара.

— Нядаўна вы заявілі, што спробы адміністрацыі Трампа заключыць дамоўленасць з Пуціным — вялікая памылка. Чаму?

— Таму што добрая здзелка з Пуціным не атрымаецца, як не атрымалася добрая здзелка з Гітлерам. Лічу, што ўспрыманне гэтай вайны цяперашняй адміністрацыяй памылковае. Яны разглядаюць яе як рэгіянальны канфлікт: паміж Азербайджанам і Арменіяй, паміж Індыяй і Пакістанам або нешта ў гэтым родзе. Але гэта не так. Гэта вайна зусім іншая. Гэтая вайна пачалася з ультыматыву Пуціна ў 2021 годзе. Ультыматыў усё яшчэ дзейнічае. Ніхто ніколі не казаў, што ён неактуальны. Пуцін, Лаўроў і іншыя паўтараюць, што ім трэба ліквідаваць першапрычыны вайны. Але асноўная прычына вайны — імперская каланіяльная ідэалогія Крэмля. Назва гэтай ідэалогіі — «рускі мір». Гэтая ідэалогія па сваёй сутнасці вельмі блізкая да гітлерызму, або, калі хочаце, адначасова да гітлерызму і сталінізму ў адной таталітарнай ідэалогіі. Такім чынам, гэта моцна адрозніваецца ад усіх іншых канфліктаў, што працягваюцца. Дык у гэтым і палягае галоўная памылка.

Нам надзвычай патрэбны мір. Украінцы больш за ўсіх хочуць міру, а Пуцін — не. Прыпыненне агню важнае для пачатку любых перамоваў. Вельмі складана ўявіць, што адміністрацыя Трампа зменіць сваё мысленне і далучыцца да іншых еўрапейскіх краін, каб знайсці больш палітычнай волі для барацьбы і перамогі над гэтым злом. Таму цяпер ёсць варыянт паспрабаваць заключыць больш выгадную, так званую, здзелку, каб хаця б на як мага больш працяглы тэрмін усталяваць мір на кантыненце, але не здаць Украіну.

Увогуле, ёсць два варыянты. Адзін з іх (які, на жаль, сёння немагчымы) — каб Злучаныя Штаты ўключыліся ў агульную барацьбу з такім жа разуменнем. Другі варыянт — паўплываць на перамовы, пачатыя прадстаўнікамі адміністрацыі Трампа і Крэмля, — гэтыя перамовы могуць прывесці да вельмі сур'ёзных наступстваў, калі іх не карэктаваць.

— Давайце прымем, што будзе дасягнута добрая, разумная здзелка, і Пуцін яе падпіша. Якая наступная мэта Пуціна пасля заключэння здзелкі?

— Па-першае, сёння я не магу ўявіць, каб Пуцін падпісаў якое-небудзь пагадненне, бо ён спрабуе выйграць час, каб адкласці ўвядзенне новых санкцый або захаваць рознагалоссі паміж ЗША і еўрапейскімі краінамі ў гэтым пытанні.

Шмат што залежыць ад утрымання здзелкі. Калі не будзе гарантый бяспекі для Украіны, нават без уліку тэрыторый, — гэта адно. Але калі пагадненне будзе больш разумным, больш праўкраінскім: прыпыненне агню, мір хаця б на нейкі час, магчымасць паскорыць уступленне Украіны ў ЕС, — за гэта нам трэба змагацца. Нас чакае шмат працы: не толькі для Украіны, але і для Еўрапейскага саюза. У нас ёсць нявырашаныя праблемы: Венгрыя блакуе праўкраінскія ініцыятывы — магчыма, іншыя краіны таксама могуць гэта зрабіць. Аднак у Венгрыі набліжаецца перадвыбарчая кампанія наступнага года, таму гэта таксама будзе фактарам і, магчыма, нават — хто ведае — надзеяй для Еўрапейскага саюза.

Ці будзе гэта Пуцін у Крэмлі, ці нехта іншы — пакуль у Крэмлі дамінуе гэты імперскі, каланіяльны, таталітарны падыход з ідэалогіяй «рускага міру», для ўсіх нас у Еўропе не будзе міру і спакойнага жыцця.

Перад гэтай размовай мы ў Камітэце па бяспецы і абароне Еўрапейскага парламента абмяркоўвалі гібрыдныя атакі і дыверсійную атаку ў Польшчы. Мы гаварылі пра сітуацыю ў Літве, дзе Крэмль выкарыстоўвае Беларусь і рэжым Лукашэнкі для стварэння хаосу ў нашай краіне. Падобныя рэчы будуць толькі пагаршацца, нават калі будзе заключана мірнае пагадненне з Пуціным.

— Быў момант, калі метэаралагічныя паветраныя шары, што ляцяць з Беларусі ў Літву, былі ў цэнтры ўвагі, але цяпер гэтая тэма амаль знікла з загалоўкаў. Наколькі моцна паветраныя шары ўсё яшчэ ствараюць перашкоды для Літвы?

— Гэта нікуды не знікла. У Літве гэта па-ранейшаму тэма нумар адзін. І гаворка не толькі пра паветраныя шары, але і пра шантаж літоўскага ўрада, калі нашы кіроўцы грузавікоў і аўтамабілі аказваюцца ў закладніках, не маюць магчымасці вярнуцца ў Літву. Лукашэнка шантажуе наш урад, патрабуючы палітычнага дыялогу на высокім узроўні. Гэтая сітуацыя яшчэ не вырашаная.

Гэта скаардынаваны сумесны наступ на Літву, і Беларусь працягвае яго ажыццяўляць. У нядзелю мы перажылі найбуйнейшую атаку з выкарыстаннем паветраных шароў на аэрапорт Вільнюса. І што значыць «паветраныя шары»? Думаю, многія не разумеюць. Гэтыя кантрабандныя паветраныя шары памерам з пакой, нагружаныя грузам да 60 кілаграмаў, могуць падымацца на вышыню да 15 кіламетраў і з вышыннымі ветравымі патокамі дасягаць хуткасці да 200 кіламетраў на гадзіну. Таму гэта не проста кантрабанда. Мы павінны разумець, што Лукашэнка кантралюе ўсё, асабліва мяжу. Значыць, гэта наўмысна. Цяпер гэта абсалютна відавочна, асабліва калі яны ўзялі ў закладнікі нашы грузавікі і запатрабавалі выплат або сустрэч на высокім узроўні.

Гэта гібрыдная атака стварае пэўны хаос унутры краіны. Гэта наносіць шкоду нашай эканоміцы, аэрапорту і яго рэпутацыі. Многія людзі страцілі рэйсы, шмат часу і нерваў. Такім чынам, абсалютна відавочна, што гэта скаардынаваная гібрыдная атака з выкарыстаннем кантрабандыстаў як інструмента, як некалькі гадоў таму яны аналагічна выкарыстоўвалі мігрантаў як зброю. Дарэчы, яны правялі тую гібрыдную атаку перад тым, як пачалі поўнамаштабную агрэсію ва Украіне.

Мэты былі і застаюцца ранейшымі: стварыць хаос, змяніць стаўленне Літвы і Польшчы, нагнятаць страх.

— Калі парушаецца праца найбуйнейшага міжнароднага аэрапорта краіны, церпяць бізнес, канферэнцыі, міжнародныя адносіны?

— Вядома. Мы сутыкаемся з сур'ёзнымі наступствамі, паколькі Вільнюс — найбліжэйшы аэрапорт да мяжы з Беларуссю.

На жаль, вымушаная гэта прызнаць і, баюся, не ўсе беларусы гэта разумеюць. Беларусь цяпер — акупаваная Расійскай Федэрацыяй краіна, а Лукашэнка — усяго толькі праксі каланіяльнай імперыі. За гэтымі атакамі стаіць Крэмль, у гэтым няма ніякіх сумневаў. У 2014 годзе наша тагачасная прэзідэнтка Грыбаўскайтэ назвала Расію тэрарыстычнай дзяржавай. Мы павінны глядзець на карціну цалкам: гэта не толькі Літва. Гэта яшчэ і Польшча, беспілотнікі над аэрапортамі Брусэля і бельгійскімі вайсковымі базамі. Бельгія важная для іх з-за замарожаных расійскіх актываў у Брусэлі, і яны спрабуюць яе запалохаць. Расія і Беларусь, праксі РФ, дзейнічаюць ніжэй за парог артыкула 5 Статута НАТА: яны ствараюць шмат шуму і хаосу і не хочуць пераходзіць гэтую мяжу, але мэта тая ж.

Мы — у стане вайны. Не такой, як украінцы, — гэта іншая вайна, выкарыстоўваюцца іншыя інструменты. Дарэчы, часам інструменты вельмі танныя, і нам трэба знайсці на гэта адэкватны адказ.

— У сітуацыі гібрыднай вайны і працяглых гібрыдных атак з выкарыстаннем паветраных шароў, што вы думаеце пра нядаўняе адкрыццё двух пунктаў пропуску на мяжы Беларусі і Літвы?

— Заўсёды цяжка крытыкаваць урад сваёй уласнай краіны, аднак у цяперашняга ўрада не хапае досведу. Думаю, гэта таксама адзін з фактараў, з-за якога Беларусь выкарыстоўвае шантаж супраць нас — бо яны чакаюць вельмі слабага адказу. Але мы павінны быць адзінымі. На пленарным пасяджэнні ў Страсбургу я выступала ад імя Еўрапейскай народнай партыі, найбуйнейшай фракцыі ў Еўрапейскім парламенце, падаўшы як мага больш інфармацыі па гэтым пытанні. Іншыя дэпутаты Еўрапарламента гаварылі пра іншыя атакі, але мы таксама стараемся бачыць поўную карціну і інфармаваць як мага больш палітыкаў.

Вайна ёсць вайна, і калі ўзнікне неабходнасць, не застанецца іншага выбару, як супрацоўнічаць і каардынаваць дзеянні з нашымі суседзямі, Польшчай, Латвіяй, а таксама з Еўрапейскім саюзам — не так, як калі мы закрываем памежны пераход, а іншыя адкрываюць свой, або калі ў іншай краіне застаецца пераход, які працягвае працаваць (гэта створыць дадатковы хаос для нашага бізнесу). Каардынаваць дзеянні не так проста, і Лукашэнка гэта таксама разумее. Але нам патрэбныя дадатковыя санкцыі, і санкцыі супраць гэтай краіны ўжо на парадку дня. Яшчэ шмат магчымасцяў увесці санкцыі супраць Лукашэнкі.

Найважнейшае — мець ясную карціну і дыягназ: гэта напад на нас, таму нам трэба знайсці новыя правілы ўнутры Еўрапейскага саюза, каб накласці санкцыі на краіну (так ці інакш, гэтым разам на Беларусь) за падобныя гібрыдныя атакі. Нам патрэбнае новае рэгуляванне: санкцыі за што? Менавіта за гэтыя дзеянні, якія яны здзяйсняюць, за гэтыя гібрыдныя атакі, скаардынаваны сумесны наступ на адну з краін ЕС або нават на некалькі.

— Новыя выклікі патрабуюць новых падыходаў?

— Так. Вядома. Беларусы, літоўцы і іншыя павінны быць гатовыя да закрыцця мяжы, калі гэта будзе неабходна.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]