Андрэй Саннікаў: Лукашэнка жыве ў дзікім страху

Чаму рэжым пайшоў на вызваленне палітвязняў?

13 снежня з Беларусі ва Украіну вывезлі 114 палітвязняў, сярод якіх экс-кандыдат у прэзідэнты краіны Віктар Бабарыка, кіраўніца яго штаба Марыя Калеснікава, адзін з лідараў беларускай апазіцыі Павал Севярынец. У Літву быў вывезены лаўрэат Нобелеўскай прэміі Алесь Бяляцкі.

У адказ на гэты крок адміністрацыя Доналда Трампа заявіла пра скасаванне санкцый супраць ключавой кампаніі рэжыму беларускага дыктатара Аляксандра Лукашэнкі — «Беларуськалій».

Чаму Лукашэнку мала зняцця санкцый ЗША, з якой прычыны Германія не забірае ўсіх палітвязняў з Беларусі, як Пуцін і Лукашэнка навязалі Захаду сваю гульню і якім чынам аслабленне ціску ЗША на Беларусь паўплывае на Украіну, у інтэрв’ю ўкраінскаму «Главреду» распавёў апазіцыйны палітык, лідар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Андрэй Саннікаў.

— Хацелася б пачаць з заявы пра адмену санкцый у дачыненні да «Беларуськалія», бо гэта адбылося якраз у абмен на вызваленне вязняў рэжыму Лукашэнкі. Як бы вы патлумачылі гэтае рашэнне Злучаных Штатаў і чаму Лукашэнка выстаўіў менавіта такую ўмову?

— У яго сапраўды вельмі цяжкая эканамічная сітуацыя. Санкцыі працуюць, і тое, што Злучаныя Штаты пайшлі на частковую адмену санкцый, — гэта дрэнна. Тое, што людзей вызвалілі, — гэта добра. Аднак сама адмена санкцый Злучанымі Штатамі пакуль нічога прынцыповага Лукашэнку не дае.

Таму рэжым спадзяецца, што Вашынгтон дапаможа дамагчыся зняцця еўрапейскіх санкцый на калій, і тады гэта ўжо адкрые магчымасць гандляваць калійнымі ўгнаеннямі, як раней. У цэлым гэта быў абмен, і перамовы, наколькі я разумею, вяліся даволі доўга. Была ўзгодненая канкрэтная група палітвязняў, якіх выпускаюць, але не параметры здзелкі. Таму вязняў паступова рыхтавалі да вывазу з Беларусі. І гэта ж не вызваленне — гэта фактычна гвалтоўная дэпартацыя. Як у сталінскія часы былі дэпартацыі народаў. Цяпер гэта таксама адбываецца, толькі ў іншых умовах. Важна дакладна гэта разумець і не называць тое, што адбываецца, рэальным вызваленнем або нейкім прарывам у адносінах з Беларуссю, пакуль там захоўваецца рэпрэсіўны рэжым.

— За што менавіта цяпер таргуецца Лукашэнка, і што надалей можа чакаць беларускіх палітвязняў?

— Перш за ўсё — пагаршэння іх становішча і росту колькасці рэпрэсій. Бо як толькі было абвешчана пра магчымасць вызвалення палітвязняў, Лукашэнка адразу ж арыштаваў некалькі чалавек, якія заставаліся ў Беларусі. Некаторых з іх я ведаю асабіста.

І любы «гандаль», любы падобны абмен — падкрэсліваю яшчэ раз — гэта не вызваленне, гэта цынічная здзелка, якая, як ён спадзяецца, дазволіць яму і далей утрымлівацца ва ўладзе. Але па сутнасці нічога не змяняецца. Сітуацыя з палітвязнямі застаецца катастрафічнай. Гэта відаць нават па знешнім выглядзе тых людзей, якія выходзяць на волю. Па тым, наколькі ім вельмі цяжка даводзіцца ў турмах, калоніях, ПКТ (памяшканне камернага тыпу. — заўв.), ШІЗА (штрафны ізалятар. — заўв.) і г.д.

Шчыра кажучы, я губляюся ў развагах, што яшчэ павінна адбыцца, каб дэмакратычны Захад паспрабаваў сапраўды выратаваць жыцці людзей у Беларусі. Бо падобны гандаль жыцці не ратуе — ён іх адбірае. Паводле наяўных даных, каля дзесяці палітвязняў былі забітыя ў турмах — і гэта толькі тыя выпадкі, пра якія нам вядома. Яшчэ прыкладна дзесяць чалавек памерлі ўжо пасля зняволення, відавочна, у выніку ўмоваў утрымання. Я не разумею, што яшчэ трэба сказаць або паказаць, каб Еўропа спыніла гэтыя гульні з рэжымам Лукашэнкі, які раз’ядае ўсё чалавечае як унутры самой Беларусі, так і ў непасрэднай блізкасці ад нашых межаў.

— Дык з якой усё ж мэтай Еўропа цяпер уступае ў гэты гандаль? Што і на што абменьваецца?

— Фармальна Еўропа пакуль заяўляе, што санкцыі захоўваюцца. Ідзе перш за ўсё пра спробы Доналда Трампа паказаць сябе міратворцам і «вызваліцелем». Ён дзейнічае надзвычай непрафесійна, але сама магчымасць такога гандлю ўзнікла менавіта таму, што Еўропа не надавала ўвагі гэтай сітуацыі. Яна ўводзіла санкцыі, але не выконвала іх. Абвяшчала пра прыняцце жорсткіх мер супраць Лукашэнкі, аднак лазеек было столькі, што якраз жорсткіх мер і не атрымлівалася.

На словах еўрапейцы працягваюць настойваць на санкцыйнай палітыцы ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі — і гэта правільна. Бо калі Еўропа не пойдзе на паслабленні, ніякае частковае зняцце санкцый з беларускага калію не дазволіць Лукашэнку паўнавартасна ім гандляваць, паколькі без Еўропы гэта проста немагчыма. Таму паглядзім, як сітуацыя будзе развівацца далей.

Калі ж гаварыць пра Украіну, дык сёння ўсё фактычна змыкаецца менавіта на ёй. Любое паслабленне для Лукашэнкі аўтаматычна пагаршае сітуацыю вакол Украіны. Калі паплечнік Пуціна ў вайне будзе выскальзваць з-пад санкцый, Украіну чакаюць яшчэ больш цяжкія часы, чым тыя, якія яна перажывае сёння.

Я казаў пра гэта з першага дня — яшчэ да пачатку поўнамаштабнай вайны — і буду паўтараць зноў, бо няма асобнай палітыкі ў дачыненні да Украіны і асобнай палітыкі ў дачыненні да дыктатуры Лукашэнкі. Украіна — дэмакратычная дзяржава, і нельга ставіць яе на адзін узровень з дыктатарскім рэжымам.

— Чаму, на ваш погляд, гэты абмен адбыўся менавіта паміж Беларуссю і Украінай? Чаму апазіцыянераў не перадалі Польшчы, Літве або іншай краіне НАТА?

— Таму што Лукашэнку не далі па мордзе. Ён ужо гвалтоўна дэпартаваў людзей у Польшчу, у Літву. І тут важна ўспомніць адну немалаважную дэталь: людзей пазбавілі пашпартоў, то-бок пазбавілі магчымасці перамяшчацца.

Фактычна гэтыя людзі становяцца закладнікамі добрага або дрэннага стаўлення прымаючых дзяржаў. Я вельмі спадзяюся, што ўкраінскія ўлады праявяць большую гуманнасць, чым літоўскія.

Сёння тыя, каго гвалтоўна дэпартавалі ў Літву, — дванаццаць чалавек, — знаходзяцца там без пашпартоў. Яны не могуць нікуды выехаць, не могуць паўнавартасна ўладкавацца на працу. Паводле ўсіх законаў яны — бежанцы, у якіх няма ніякага статусу. Гэта дзіка.

Украіна цяпер бярэ на сябе яшчэ большую гуманітарную нагрузку, чым раней. Колькі гэта можа працягвацца? Я разумею і вітаю гуманнасць Украіны — у яе, па сутнасці, не было іншага выбару. Лічу, што гэты крок быў продыктаваны выключна гуманітарнымі меркаваннямі і неабходнасцю прыняць людзей, якія апынуліся ў небяспецы і маюць патрэбу ў прыстанішчы.

Але давайце цвяроза паглядзім, што вытварае Лукашэнка. Ён сістэмна выціскае людзей з краіны, гвалтоўна дэпартуючы іх у розныя дзяржавы. Гэта класічная схема КДБ і ФСБ. І калі цяпер яму не даць па мордзе — а гэта могуць зрабіць толькі санкцыі, — гэта будзе працягвацца. Сёння трэба настойваць на вызваленні ўсіх палітвязняў — не 1200 чалавек, як заяўляюць афіцыйна, а некалькіх тысяч. Паводле нашых звестак, можа ісціся прыкладна пра дзесяць тысяч чалавек. Пакуль не будуць вызвалены ўсе — нельга здымаць санкцыі ўвогуле. Наадварот, санкцыйны ціск павінен узмацняцца.

Але Лукашэнка і Пуцін сёння навязалі сваю гульню. І ўдзел у гэтай гульні багаты, па-першае, далейшым узмацненнем рэпрэсій унутры Беларусі (што ўжо адбываецца), а па-другое, узмацненнем баявых дзеянняў супраць Украіны — што таксама адбываецца проста зараз.

— Па сутнасці, частковае зняцце санкцый ужо з’яўляецца вынікам папярэдніх перамоваў, якія вяліся паміж цяперашнімі беларускімі ўладамі і амерыканскім бокам.Калі разглядаць гэта ў кантэксце Украіны, узнікае пытанне: ці можна казаць, што Злучаныя Штаты бачаць у Лукашэнку нейкую фігуру ўплыву — або што сам Лукашэнка змог навязаць меркаванне, нібыта ён здольны на нешта паўплываць, напрыклад, на Пуціна, у кантэксце перамоўнага працэсу?

— Не, абсалютна не. Вы ж бачыце, што з боку Злучаных Штатаў з Пуціным працуюць, на жаль, яго шанавальнікі — людзі, якія наогул не павінны быць перамоўцамі ад імя Амерыкі. Гэта недругі Украіны, каб не сказаць больш, якія танчаць пад дудку Крамля. І гэта — найлепшая сітуацыя, якую Трамп можа сабе ўявіць.

Таму Лукашэнка тут — ніхто, той адростак адміністрацыі Трампа і асабіста прэзідэнта ЗША, які хоча быць міратворцам, заканчваць войны і быць палітыкам, што нейтралізаваў бы дасье Эпштэйна. Так, Лукашэнка спрабуе ўціснуцца ў перамовы па Украіне і прадставіць сябе значнай фігурай. Але я хачу перасцерагчы Украіну. Вы ўжо не раз рабілі памылкі, спрабуючы так ці іначай скарыстацца паслугамі Лукашэнкі. Не дай бог паўтарыць гэта зноў. З такім дыктатарам лепш жорстка размаўляць, чым звяртацца да яго пасрэдніцтва. Лукашэнка — паталагічны хлус, які ніколі не стане на бок свабоды і дэмакратыі. Што вельмі важна для ўкраінцаў, якія сёння за гэта змагаюцца.

— Да якіх наступстваў можа прывесці аслабленне ціску ў дачыненні да Лукашэнкі і беларускага рэжыму?

— Думаю, ні ў каго няма сумневаў у тым, што Расія ў бліжэйшы час не зменіць сваю пазіцыю адносна Украіны. І давайце не забываць: Беларусь — саагрэсар. Нават калі сёння ракеты з тэрыторыі Беларусі пакуль не ляцяць, уся яе ваенная інфраструктура падпарадкаваная Расіі і працуе на задачы вайны супраць Украіны. У Беларусь дастаўляюць параненых расійскіх вайсковых, іх размяшчаюць у шпіталях. На беларускай тэрыторыі праходзяць расійскія ваенныя вучэнні, выкарыстоўваюцца палігоны, прадастаўленыя Маскве.

Найбольш страшнае — на тэрыторыю Беларусі вывозяць украінскіх дзяцей. Гэта задокументавана, і па гэтых фактах ужо разглядаецца асобная справа ў міжнародным судзе. Калі пра гэта памятаць, дык пытанняў пра тое, наколькі гэта небяспечна для Украіны, узнікаць не павінна. Гэта крайне небяспечна. Любое паслабленне ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі аўтаматычна ўзмацняе бок агрэсара і шматкроць умацоўвае пазіцыі Крамля ў вайне супраць Украіны.

Больш за тое, такія крокі аддаляюць саму магчымасць дасягнення хаця б нейкай прымальнай для Украіны дамоўленасці хоць бы пра спыненне агню. Мы гаварылі пра гэта пастаянна. Я, у прыватнасці, неаднаразова папярэджваў: калі Украіна не зверне належнай увагі на Беларусь і не перастане заграваць з Лукашэнкам, будзе вайна з боку Расіі. Так і здарылася. Таму я заклікаю звярнуць больш пільную ўвагу на Беларусь: не на знешнія фактары, не на хлусню Лукашэнкі, які прысягаецца ў дружбе ўсім, каму толькі можна, каб атрымаць грошы, а на рэальны стан рэчаў.

— Вяртаючыся да тэмы выдварэння палітвязняў рэжымам Лукашэнкі, я хацела б удакладніць адзін момант. З’явілася інфармацыя пра тое, што Германія можа прыняць частку гэтых людзей. Як вы ў цэлым ацэньваеце такую перспектыву, і што гэта можа азначаць для беларускай апазіцыйнай дыяспары надалей?

— Германія заявіла, што гатовая прыняць Калеснікаву і Бабарыку. І, на мой погляд, гэта вельмі цынічная прапанова. Маўляў, я выберу тых, на каму можна зрабіць публічны піяр, а астатнія нас не хвалююць. Тым часам сярод дэпартаваных ёсць як мінімум тры пажылыя жанчыны, пенсіянеркі, у тым ліку Алена Гнаўк і іншыя, з цяжкім станам здароўя. Чаму пра іх не сказаць?!

Разумееце, гэта ж таксама льё ваду на млын нягоднікаў у Крамлі і Мінску, якія вядуць супраць вас вайну. Чаму не сказаць проста: Германія гатовая аказаць дапамогу ўсім, хто сёння апынуўся гвалтоўна дэпартаваным з Беларусі? Я асабіста не разумею і не прызнаю такую палітыку. І нават радуючыся кожнаму вызваленаму чалавеку, я буду крытыкаваць такі цынічны і нахабны падыход, які замінае рэальнай барацьбе з рэжымам Лукашэнкі.

Я ведаю многіх з тых, каго вызвалілі, — у тым ліку людзей, чые прозвішчы нікому не вядомыя. І пры гэтым тысячы палітвязняў працягваюць заставацца ў беларускіх турмах. Менавіта яны павінны быць у цэнтры ўвагі — людзі, якіх забіваюць і якія востра маюць патрэбу ў медыцынскай дапамозе.

Я спадзяюся і яшчэ раз хачу звярнуцца да кіраўніцтва Украіны з просьбай дапамагчы гэтым людзям як мага хутчэй атрымаць праязныя дакументы, прававы статус. Я ведаю, што медыцынскія абследаванні ўжо праводзяцца — і гэта насамрэч цудоўна і тое, што трэба. Гэта і ёсць праява чалавечага стаўлення, а не выбарачная дапамога «знакавым фігурам» з поўным ігнараваннем астатніх.

Я перакананы, што беларуская праблема будзе толькі нарастаць — будуць новыя групы вызваленых. І добра было б, каб гэта стала агульнай праблемай Еўрапейскага саюза, а не Украіны, Літвы або Польшчы, дзе, на жаль, занадта часта ўзнікаюць спекуляцыі і спробы выкарыстаць сітуацыю ў ўласных палітычных мэтах.

У гісторыі ўжо былі прыклады, калі ствараліся спецыяльныя гуманітарныя структуры — Чырвоны Крыж, механізмы дапамогі бежанцам пасля Першай і Другой сусветных войнаў. Сёння, на мой погляд, для Беларусі неабходна стварыць аналагічную гуманітарную структуру, каб пытаннямі дапамогі займаліся не палітыкі, якія пераследуюць уласныя мэты, у тым ліку тыя, каго падтрымлівае Еўропа, але каму абыякавы лёс палітвязняў, а каб гэта быў выразны гуманітарны напрамак дзейнасці Еўрапейскага саюза.

— Дарэчы, пасля гэтага абмену ў сацсетках я сустракала сур’ёзную крытыку. Маўляў, з аднаго боку, ён дадае Лукашэнку дадатковыя «балы», а з другога — у прынцыпе не вырашае праблему і стварае дадатковыя рызыкі для Украіны, у тым ліку ўнутраныя. Аўтары гэтых пастоў сцвярджаюць, што падобныя крокі з цягам часу могуць ператварыць Украіну ў свайго роду буферную зону — і гаворка ідзе не толькі пра грамадзян Беларусі. Наколькі, на ваш погляд, такія ацэнкі справядлівыя і ці апраўданыя падобныя страхі?

— Апасенні справядлівыя, ацэнкі несправядлівыя. Я ўдзячны, і, думаю, усе, каго гвалтам прывезлі, удзячныя Украіне за тое, што іх прынялі. Але ўявіце сітуацыю: вас ставяць перад фактам — ёсць пяць украінцаў і «ў дадатак» яшчэ да 120 беларусаў. Калі вы іх не прымеце, украінцаў не адпусцяць. Што вы будзеце рабіць у такой сітуацыі? Я лічу, што гэта было вельмі высакароднае рашэнне прэзідэнта Зяленскага і высакародная пасрэдніцкая роля генерала Буданова. Я шчыра ўдзячны за гэта, і, думаю, палітвязні таксама ўдзячныя.

Іншая справа, што падобныя дзеянні сапраўды дазваляюць Лукашэнку навязваць свае сцэнары і схемы. І тут пытанні не да Украіны — пытанні да Бруселя і да Еўрапейскага саюза. Што вы зрабілі, каб гэтаму супрацьстаяць? Вы абмежаваліся заявамі і прывітанкамі. Гэта мяне вельмі раздражняе: добра, вы павіталі. Але чаму гэта адбылося? Чаму была дапушчаная гвалтоўная дэпартацыя? Чаму вы не папярэдзілі такое развіццё падзей? І што цяпер павінны рабіць людзі, якія апынуліся без дакументаў на тэрыторыі Украіны, якія не падпадаюць пад вашы канвенцыі і не маюць права атрымаць дакументы, што дазваляюць перамяшчацца па Шэнгенскай зоне?

Чаму пра гэта не кажуць? Чаму вы нібыта павіталі тое, што адбываецца, і нават узрадаваліся? А ж ідзе пра тысячы людзей — яшчэ раз падкрэсліваю, пра тысячы. Гэта адбываецца цяпер. А калі заўтра Лукашэнка вышле адну групу ў Венгрыю, другую — у Румынію, трэцюю — у Славакію, у краіны з далёка не заўсёды праеўрапейскімі, «брусельскімі» ўрадамі? Што будзе далей? Я ўпэўнены, што гэта закладзена ў яго планах.

Таму сёння неабходныя тэрміновыя і жорсткія дзеянні. Лукашэнка разумее толькі сілу — і гэтую сілу неабходна прадэманстраваць. Я ўспрымаю ўсё выключна ў кантэксце вайны супраць Украіны, бо ў любых дзеяннях Пуціна і Лукашэнкі праглядаюцца сцэнары будучых крокаў, накіраваных супраць Украіны.

Вось ляцяць «шарыкі», запускаюць мігрантаў, цяпер вывезлі ва Украіну палітвязняў. Усё гэта — прамацванне варыянтаў, як балюча ўдарыць па Украіне не толькі ваеннымі метадамі, але і ўсімі магчымымі правакацыямі. Таму, мне здаецца, сёння, калі Украіна мае адны з самых трывалых сувязяў з Захадам, гэтае пытанне пра Беларусь неабходна падымаць вельмі ясна і вельмі жорстка.

— Як гэтае «прамацванне» можа адбіцца на сітуацыі ва Украіне? На чым могуць цяпер рабіць акцэнт Лукашэнка і Пуцін?

— Перш за ўсё — на ваенных аперацыях. Разумееце, ёсць фактары, якія сёння станоўча ўспрымаюцца Захадам, але адначасова могуць выкарыстоўвацца Крэмлём супраць Украіны. Напрыклад, укід пытання пра выбары або чарговага вітака карупцыі ва Украіне (чаму сама Украіна паспрыяла), няздольнасць украінскай улады даць грамадству зразумелыя адказы на тое, што адбываецца, і патлумачыць, што будзе далей.

На гэтым фоне, калі адбываюцца правакацыі, паглядзіце, што здарылася з прывезенай групай: як я ўбачыў паводле ўкраінскай прэсы, яе адразу ж вызначылі ў пракрамлёўскую нішу. Людзі, якія не могуць прызнаць рэальнасць, працягваюць працаваць па звыклых схемах. Гэта паказчык таго, што Украіна не зусім у курсе нашай сітуацыі.

Для мяне не было адкрыццём тое, што адбывалася на прэс-канферэнцыі былых палітвязняў ва Украіне. Я рады, што людзі выйшлі жывымі, але тое, што я бачыў у некаторых з іх у 2020 годзе, тое, што было непрымальным, ані не змянілася. Таму ўспрымаць гэта як «меркаванне беларускай апазіцыі» некарэктна. Беларуская апазіцыя ў цэлым адзіная: яе галоўная задача — дапамагчы Украіне перамагчы Расію. Не выстаяць, а перамагчы. Тым не менш такія падзеі ўплываюць на сітуацыю: аперацыя ўдалася, КДБ і ФСБ святкуюць.

Але сітуацыя ў Беларусі застаецца надзвычай важнай для Украіны. Украіна — краевугольны камень еўрапейскай бяспекі. Калі не дапамагчы Украіне перамагчы Расію, ніякай еўрапейскай бяспекі не будзе. Беларусь жа з’яўляецца каталізатарам усіх працэсаў ва Усходняй Еўропе. Для Украіны сёння Беларусь — стратэгічна важная краіна. Трэба больш увагі надаваць таму, што там адбываецца, і прыняць факт, што сама Украіна не зможа забяспечыць агульнаеўрапейскую бяспеку.

Я вельмі рады, што 15 лютага гэтага года прэзідэнт Зяленскі зрабіў важную заяву: усходняя мяжа Украіны і Беларусі павінна стаць мяжой бяспекі Еўропы. Гэта геапалітычна надзвычай важная заява. І, па-мойму, упершыню прагучала дакладна: менавіта ўсходняя мяжа Украіны і Беларусі, а не проста Украіны. Калі паглядзець на карту Еўропы, гэты выступ — «балкон» Беларусі, як яго часам называюць, — вельмі ненатуральны з пункта гледжання агульных абрысаў Еўропы.

— Вы сказалі, што адзіны спосаб «даць па мордзе» Лукашэнку — гэта ўвесці дадатковыя санкцыі. Мы бачым заявы Літвы, што яны не збіраюцца паслабляць санкцыі, як і ЗША. Наадварот, яны хочуць іх яшчэ больш узмацніць, каб абмежаваць пагрозы, якія ідуць з Беларусі, напрыклад, «шары», што далятаюць з яе тэрыторыі.Пытанне санкцый цяжка вырашаецца ў Еўразвязе нават адносна Расіі. Кажучы пра Беларусь, ці магчыма ў гэтых умовах узмацненне санкцый ЕС у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі? І калі гэтага не будзе, якія могуць быць наступствы?

— Наступствы будуць сумнымі. Я пастаянна падкрэсліваю: санкцыі патрэбныя для таго, каб вызваліць людзей. Прынцып просты: жорсткія санкцыі — усіх палітвязняў выпускаюць, санкцыі здымаюцца.

Заявы Літвы і Польшчы ёсць, але на справе шмат лазеек, якімі карыстаюцца гэтыя краіны. Калі браць суседнія дзяржавы, то, хоць Расія, вядома, лідзіруе, тавараабарот з Беларуссю ў Літвы і Польшчы таксама расце і знаходзіцца на дастаткова сур’ёзным узроўні. Гандаль ідзе, захоўваюцца эканамічныя адносіны, у тым ліку з выкарыстаннем махлярскіх схем — пераклейвання этыкетак і падобных практык. Гэта выглядае цынічна, але калі так будзе працягвацца, вайна прыйдзе ў Еўропу.

Драўніна з Беларусі, яблыкі з Польшчы — калі і далей будуць гандляваць такімі таварамі ў абыход санкцый, вайна апынецца ў Еўропе: у Польшчы, у краінах Балтыі. Таму адных заяў недастаткова — неабходныя канкрэтныя меры. Мы добра бачым розніцу паміж сітуацыямі, калі за заявамі ідуць дзеянні, і калі за імі не ідзе нічога.

Калі Еўропа зразумее, што адміністрацыя Трампа спрабуе, хай пакуль і ў абмежаваным аб’ёме, зняць бремя санкцый з Лукашэнкі (што не так істотна па аб’ёме эканамічных адносін з ЗША, але надзвычай важна па палітычным уплыве), і не выпрацуе ўласныя контрмеры — не для ціску на рэжым, а для выратавання людзей і вызвалення палітвязняў, — сітуацыя будзе развівацца надзвычай небяспечна.

Трэба зразумець, што Лукашэнка — гэта фактар вайны. Як бы ён ні прыкідваўся міратворцам, ён застаецца сур’ёзным ваенным фактарам. Гэта ваенны плацдарм супраць Украіны, а ў перспектыве — супраць Польшчы, краін Балтыі і далей. Геаграфічна і з пункту гледжання ваеннай інфраструктуры гэты плацдарм надзвычай выгадны для Расіі. Калі ён будзе цалкам задзейнічаны, гэта ўжо стане вайной супраць Еўропы.

Таму сёння неабходна ясна гэта ўсведамляць. Я не разумею таго дабрадушша і няпэўнага стаўлення ў духу: «Гэтым займаецца Трамп, значыць, нам не варта ўмешвацца». Такога падыходу быць не павінна. Бо мы гаворым пра Еўропу, а цяперашняя амерыканская палітыка далёка не заўсёды накіраваная на захаванне і ўмацаванне саюзнікаў. ЗША вядуць гандлёвыя войны не з Кітаем і не з Расіяй, а менавіта з саюзнікамі — з Канадаю і іншымі краінамі. Гэта непрадказальнасць шкодзіць Еўропе, і еўрапейскія дзяржавы павінны адстойваць уласныя інтарэсы, а не падладжвацца пад ЗША.

— Расія шукае любыя спосабы, каб, па-першае, адхіляць мірныя прапановы, калі яны з’яўляюцца, і, па-другое, выкарыстоўваць рэжым Лукашэнкі ў уласных мэтах. Які ваш прагноз: чаго варта чакаць у найбліжэйшы час?

— На жаль, у найбліжэйшы час варта чакаць самай кепскай сітуацыі для Украіны. Калі адхіліцца ад існых наратываў, неабходна прызнаць: Пуцін ніколі не спыніць вайну супраць Украіны пры сваім жыцці. Трамп, са свайго боку, ніколі не пойдзе на поўную падтрымку Украіны ў шкоду ўласным інтарэсам у Расіі.

Менавіта таму сённяшні момант з’яўляецца адным з самых складаных. Здавалася б, усе паўмеры ўжо былі выкарыстаныя. Спробы пераканаць Трампа і праз яго паўплываць на Пуціна — гэта тупіковы шлях, але для Украіны ён быў непазбежны, бо ў яе становішчы немагчыма спыняць дыялог.

Цяпер неабходная мабілізацыя Еўропы, і, на мой погляд, такія магчымасці існуюць. Прэзідэнт Зяленскі робіць вельмі шмат у знешняй палітыцы, аднак важна таксама даць надзею еўрапейскім грамадствам, якія падтрымліваюць Украіну, што пасля карупцыйных скандалаў у краіне з’явіцца адэкватная ўнутраная палітыка.

Я ўдзельнічаў у многіх міжнародных канферэнцыях і бачыў, як там працуюць прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці Украіны. Менавіта на іх, на мой погляд, варта рабіць асаблівы акцэнт. Гэта людзі з розным досведам — і вайны, і мірнага жыцця, — і яны настолькі пераканаўчыя ў асабістых гісторыях, што цяпер неабходна ўзмацняць увагу да ўкраінскай грамадзянскай супольнасці ў Еўропе. Людзі адгукаюцца, асабліва на фоне хаосу гвалту ў свеце — вайны ва Украіне, вайны Ізраіля з тэрарыстычнымі групоўкамі і іншых канфліктаў.

Украіна павінна актыўней прасоўваць той вобраз, які ўжо сфарміраваўся: мы змагаемся за вашы каштоўнасці і вашы прынцыпы. Мы надзвычай удзячныя вам за прысутнасць прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці ва Украіне — у шпіталях, у навучанні, у рэальнай дапамозе Узброеным сілам Украіны. Менавіта гэтую лінію неабходна ўмацоўваць, бо сёння ідзе сур’ёзнае ідэйнае супрацьстаянне. Крайне правыя спрабуюць не проста выступаць супраць левых, але і выкарыстоўваюць палітыку ЕС, імкнучыся прыпадабніць Украіну да непажаданай міграцыі — шмат у чым як вынік непрадуманай міграцыйнай палітыкі самога Еўрасаюза.

Чаго чакаць Украіне? Могу запэўніць, што беларусы заўсёды будуць падтрымліваць Украіну, незалежна ад якіх-небудзь прэс-канферэнцый. Украіну чакае цяжкі перыяд, які можа стаць пераломным. Вельмі добра, што кіраўніцтва Украіны не паддалося на даволі нахабны ціск звонку: «Давайце цяпер заключым пагадненне, якое будзе нявыгаднае для вас, затое мы спынім вайну». Такі падыход вайну не спыніць — ён толькі ўзмоцніць небяспеку для Украіны.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]