Як адна фраза прэм'ер-міністра Японіі выбіла Кітай з каляіны

Маска прыветлівасці аказалася падманлівай.

Дыпламатычны скандал, што разгарэўся мінулага тыдня паміж Японіяй і Кітаем, нанёс значную шкоду не столькі двухбаковым адносінам, колькі іміджу КНР як краіны, якая прытрымліваецца нормаў дыпламатыі, выступае за мір і супрацоўніцтва. Маска прыветлівасці, якую кітайскае кіраўніцтва не здымала з часоў змены адміністрацыі ЗША, аказалася падманлівай. Гэты выпадак варты таго, каб яго вывучалі ў дыпламатычных школах, бо не так часта здараецца, што генеральны консул суседняй дзяржавы адкрыта пагражае смерцю і адсячэннем галавы кіраўніку ўрада краіны, дзе ён акрэдытаваны. Але спачатку — факты.

Падчас слуханняў у парламенце Японіі пра сітуацыю вакол Тайваня прэм'ер-міністр Санаэ Такаічы сказала: «Ці будзе разглядацца любая канкрэтная сітуацыя як крызіс нацыянальнага існавання (што дазваляе ажыццяўляць калектыўную самаабарону), трэба ўсебакова ацэньваць на падставе канкрэтных абставін у кожным выпадку. Напрыклад, калі нейкая нацыя будзе ўводзіць марскую блакаду, можна ўявіць сабе сцэнар, калі амерыканскія вайскоўцы будуць умешвацца, каб парваць блакаду, і падчас супрацьстаяння можа выкарыстоўвацца нейкая форма сілы. Надзвычай важна прадбачыць кожную магчымую найгоршую сітуацыю. Калі яна запатрабуе выкарыстання ваенных караблёў і прымянення сілы, даволі відавочна, што гэта можна лічыць сітуацыяй, якая пагражае бяспецы нацыі». Для непасвечаных: у гэтым абзацы няма ніякіх палітычных заяў або пагроз, толькі канстатацыя факта, што баявыя дзеянні ў непасрэднай блізкасці да берагоў Японіі, якія могуць пагражаць марской блакадай, з'яўляюцца пытаннем нацыянальнай бяспекі. Такі погляд поўнасцю адпавядае рэальнаму стану рэчаў, і раней яго ў розных формах выказвалі японскія палітыкі, у прыватнасці Сіндзо Абэ.

Кітай, як высветлілася, інакш ацаніў выказванне Санаэ Такаічы. 10 лістапада Міністэрства замежных спраў гэтай краіны заявіла, што «японскі лідар публічна зрабіла памылковыя заўвагі пра Тайвань у парламенце, дапускаючы магчымасць ваеннага ўмяшання ў сітуацыю ў Тайваньскім праліве». На думку МЗС КНР, гэта з'яўляецца «грубым умяшаннем ва ўнутраныя справы Кітая і сур'ёзным парушэннем прынцыпу «адзіннага Кітая»… што відавочна супярэчыць папярэднім палітычным абавязацельствам японскага ўрада». Кітай выказаў «вялікую незадаволенасць і рашучую апазіцыю» і накіраваў моцны пратэст японскаму боку. Як лічаць японскія дыпламаты, такая заява была чаканай. Але сапраўдную буру выклікалі далейшыя пасты ў сацыяльных сетках (пасля выдаленыя) генеральнага консула Кітая ў Асацы Сюэ Цзяня, які, спасылаючыся на Такаічы, напісаў: «Гэта шлях смерці, які абралі б толькі некаторыя дурныя палітыкі ў Японіі… нам проста трэба без вагання адсекчы ім брудныя галовы, якія яны высунулі». Ён таксама заўважыў, што шчыра спадзяецца: яны адновяць хаця б мінімум рацыянальнасці і павагі да закона, каб больш ніколі не перажыць нацыянальны калапс, падобны да паразы ў папярэдняй вайне.

Сам факт, што генеральны консул публічна выказаў пагрозу кіраўніку ўрада прымаючай краіны, абсалютна непрымальны з пункту гледжання дыпламатычнай практыкі. Нават калі, на яго думку, адбылася нейкая экстрэмальная сітуацыя і трэба выказаць пратэст супраць дзеянняў або выказванняў нейкага палітыка, ён павінен звярнуцца да пасла, а той — у МЗС сваёй краіны. Далей гэта ўжо справа ўнутраных працэдур і палітычнага бачання сітуацыі ўрадам яго краіны — як рэагаваць. Падазрэнні, што яго заява была ўзгодненая з Пекінам, абвяргае той факт, што аўтар пагроз пазней выдаліў свае пасты. Аднак у Японіі іх паспелі прачытаць, і ў палітычных колах пачала гучаць думка аб абвяшчэнні генконсула персонай нон грата. Такі крок цалкам апраўданы і мусіў бы стаць рэальнасцю без ваганняў. Аднак, як гэта добра вядома ўсім, хто працаваў ва Усходняй Азіі, у гэтым рэгіёне звычайныя еўрапейскія і амерыканскія стандарты не працуюць.

Дакладна невядома, але ёсць падставы лічыць, што Японія неафіцыйна звярнулася да Кітая з прапановай самастойна адклікаць генеральнага консула, што можна было б лічыць прыкметай пэўнага ўзаемапаразумення. Абвясціць персонай нон грата — значна больш жорсткая форма дыпламатычнай рэакцыі. Аднак замест гэтага пасла Японіі ў КНР выклікалі ў МЗС Кітая, прычым не да міністра, а да яго намесніка, і падчас размовы ў найжорстчэйшай форме выказалі яму сваю незадаволенасць выказваннем спадарыні прэм'ер-міністра. Пры гэтым, як пішуць СМІ, праводзілі паралелі з японскай акупацыяй Маньчжурыі ў 1931 годзе (абсалютна незразумела, якую яны ўбачылі сувязь, бо КНР тады нават і ў планах не было). З японскага боку адзначаюць, што пасол даў неабходныя тлумачэнні, растлумачыўшы, што афіцыйная пазіцыя Японіі не змяняецца, яна добра вядомая кітайскаму боку, і што выступленне кіраўніцы ўрада датычыла гіпатэтычных сітуацый, у якіх Сілы самаабароны могуць уступаць у баявыя дзеянні. Нічога надзвычайнага ў такім абмеркаванні няма.

Тым часам у кітайскіх сацыяльных сетках і нават у японскім сегменце сеткі X з'явіліся сотні пастоў ад кітайцаў з выкарыстаннем крайня непрымальнай лексікі і адкрытых пагроз на адрас японцаў. У пятніцу прадстаўнік Міністэрства абароны КНР заявіў, што «памылковыя заўвагі пра Тайвань, зробленыя японскім лідарам, — грубае ўмяшанне ва ўнутраныя справы Кітая». Ён таксама адзначыў, што гэтыя заўвагі накіравалі вельмі няправільныя сігналы сепаратысцкім сілам «незалежнасці Тайваня» і дадаў: «Такія словы з'яўляюцца відавочна абуральнымі і сталі прычынай вельмі негатыўнага ўплыву. Яны надзвычай безадказныя і небяспечныя». Ён папярэдзіў: калі японскі бок «адважыцца рызыкнуць або нават прымяніць сілу, каб умяшацца ў тайваньскае пытанне, ён пацерпіць толькі знішчальную паразу ад Народна-вызваленчай арміі Кітая і заплаціць высокую цану».

Са свайго боку прадстаўнік Міністэрства замежных спраў Кітая Лін Цзян заявіў журналістам у пятніцу: корань праблемы ў тым, што Такаічы зрабіла «груба памылковыя, небяспечныя і правакацыйныя заўвагі пра Тайвань і без пакаяння адмовілася іх адклікаць». Ён таксама адзначыў права Кітая на самаабарону згодна са Статутам ААН і міжнародным правам. Цікава, што раней ён не згадваў пра гэтыя прававыя падставы, калі гаворка ішла пра нічым не справакаваную агрэсію Расіі супраць Украіны. Вось такая цана міратворчай рыторыкі КНР. Тым часам урад КНР звярнуўся да сваіх грамадзян з заклікам устрымацца ад паездак у Японію, хоць ім там нічога не пагражае. За дзевяць месяцаў гэтага года больш за 7,5 мільёна кітайскіх турыстаў наведалі Японію, і звыш мільёна кітайцаў пастаянна тут жывуць.

Пагрозы прымяніць сілу адносна Японіі з боку КНР не часта агучваюцца на ўрадавым узроўні. Вядома, яны сталі прычынай надзвычай негатыўнай рэакцыі ў японскім палітыкуме. Такаічы цалкам прадказальна адмовілася «браць назад» свае выказванні, хоць і заявіла, што ў будучыні гатовая пазбягаць абмеркавання канкрэтных сцэнароў выкарыстання Сіл самаабароны ў ваенных дзеяннях. Спецыяльны камітэт кіроўнай Ліберальна-дэмакратычнай партыі звярнуўся да ўрада з рэзалюцыяй усё ж такі выслаць кітайскага генконсула дадому, і нават апазіцыйныя партыі падтрымалі гэты зварот. Пазіцыя офіса прэм'ер-міністра была менш агрэсіўнай: там указалі, што ўсё ж чакаюць адпаведных крокаў з боку КНР.

На думку японскіх аналітыкаў, гэтая сітуацыя, што стала прычынай неадэкватнай рэакцыі КНР, сведчыць найперш пра падвойныя стандарты кітайскага кіраўніцтва, якое вядома сваім вольным трактаваннем палажэнняў міжнароднага права, а таксама пра нешчырасць імкнення падтрымліваць мір ва Усходняй Азіі. Цалкам відавочна, што Японія зацікаўленая ў канструктыўных адносінах з КНР, але не будзе перапыняць свае асаблівыя адносіны з Тайванем.

Страта Тайванем незалежнасці будзе азначаць, акрамя многіх іншых наступстваў, практычна поўны кантроль з боку КНР над Паўднёва-Кітайскім морам, а гэта будзе пагражаць марской блакадай Японіі і Рэспублікі Карэя. Магчымы тэатр баявых дзеянняў — усяго за 110 міль ад самага паўднёвага вострава Японіі, і там ужо размешчана ваенная база Сіл самаабароны з супрацькарабельнымі ракетамі. Менавіта агрэсіўныя і правакацыйныя дзеянні Расіі і КНР у водах і паветры вакол Японіі далі ёй падставы сур'ёзна перагледзець канцэптуальныя падыходы да абароны і бяспекі і сталі прычынай узмацнення стратэгічнага супрацоўніцтва з ЗША. У прыватнасці, прэм'ер-міністр Такаічы прапанавала адмовіцца ад забароны на ўвоз у Японію ядзернай зброі, каб узмацніць стрымліўальны патэнцыял ЗША.

Калі КНР не мае намеру атакаваць Тайвань і дамагацца «мірнага ўз'яднання», то няма і прычын для пагроз у бок Японіі, а таксама раздзьмухвання нянавісці ў СМІ і сацыяльных сетках.

Складаецца ўражанне, што такім спосабам КНР пасылае дадатковы мэсэдж Вашынгтону, настойваючы на сваім праве на Тайвань і папярэджваючы пра недапушчальнасць змяненняў у палітыцы ЗША. «Гандлёвае перамір'е» паміж ЗША і КНР не азначае, што глыбінныя разыходжанні зніклі: яны застаюцца ў парадку дня, проста цяпер не на першым плане. Але высновы пра магчымасць наладзіць канструктыўны дыялог з КНР трэба зрабіць, і не толькі Японіі.

Сяргей Корсунскі, «Зеркало недели. Украина»

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]