На трох крэслах не ўседзіш

Чаму Азербайджан далучыўся да краін Цэнтральнай Азіі.

Да апошняга часу прэзідэнт Азербайджана Ільхам Аліеў удзельнічаў у цэнтральнаазіяцкім саміце як пачэсны госць. А цяпер азербайджанскі прэзідэнт падкрэслівае, што Азербайджан становіцца паўнапраўным удзельнікам не толькі саміту, але і эканамічнага супрацоўніцтва краін Цэнтральнай Азіі. І ў значнай ступені гэта дэманструе новую сітуацыю не толькі ў Цэнтральнай Азіі, але і на Паўднёвым Каўказе дзякуючы транспартнаму калідору, які павінен злучыць Азербайджан і Нахічэвань. Праз тэрыторыю Арменіі пасля нармалізацыі адносін дзвюх суседніх краін Ільхам Аліеў спадзяецца ператварыць сваю краіну ў своеасаблівы хаб для гандлю краін Цэнтральнай Азіі з Турцыяй, што таксама можа стаць пэўнай дэманстрацыяй асноўнай эканамічнай еднасці дзяржаў Цэнтральнаазіяцкага рэгіёну і Турцыі і стварыць пэўную платформу цюркскага свету не толькі ў дэкларацыях, але і ў эканамічных адносінах з удзелам у такой платформе такіх краін, як Таджыкістан або Арменія, якія, зразумела, фармальна да цюркскага свету не належаць.

Але акрамя таго, што ствараюцца новыя транспартныя шляхі, фармуецца і новы геапалітычны саюз. Кіраўнікі краін Цэнтральнай Азіі сустракаюцца ўпершыню пасля таго, як усе яны пабывалі ў Вашынгтоне на сустрэчы з прэзідэнтам Злучаных Штатаў Дональдам Трампам. І гэта таксама было беспрэцэдэнтнай падзеяй для ўсяго рэгіёну. Бо многія кіраўнікі былых савецкіх рэспублік з Цэнтральнай Азіі не былі ў Вашынгтоне ўжо дзесяцігоддзямі. І тое, што прэзідэнт ЗША цяпер значна ўважлівей ставіцца да сітуацыі ў цэнтральнаазіяцкім рэгіёне, чым яго папярэднікі, адлюстроўвае аслабленне пазіцый Расіі на ўсёй постсавецкай прасторы з-за расійска-ўкраінскай вайны. І той факт, што суседнія з Расіяй краіны ўсё менш успрымаюць былыя савецкія рэспублікі як натуральную зону ўплыву Крамля. Відаць, менавіта гэты распад імперскай прасторы і стане насамрэч галоўным вынікам захопніцкай вайны, якую пачаў Уладзімір Пуцін, і, нарэшце, паставіць кропку ў расійскіх імперскіх амбіцыях назаўсёды.

Кіраўнікі краін Цэнтральнай Азіі, здаецца, выдатна гэта разумеюць і адчайна манеўруюць паміж Вашынгтонам, Пекінам і Масквой. Кітайская Народная Рэспубліка для ўсіх краін рэгіёну становіцца значна больш важным эканамічным і палітычным партнёрам, чым Расійская Федэрацыя. Але і да Расіі даводзіцца ставіцца з увагай, прынамсі таму, што ўсе заўважаюць тую агрэсіўнасць, якую дэманструе расійскае палітычнае кіраўніцтва за апошні год, і спрабуюць супакоіць Пуціна, каб расійскі прэзідэнт не спрабаваў паўтарыць у Цэнтральнай Азіі тыя злачынствы, якія ўжо ўчыніў ва Украіне.

Найяскравейшы прыклад — гэта нядаўні прыезд у расійскую сталіцу прэзідэнта Казахстана Касыма-Жамарта Такаева. Казахстанскі лідар, які святкаваў свой юбілей у таварыстве старшыні КНР Сі Цзіньпіна, а на сустрэчы з прэзідэнтам ЗША Дональдам Трампам ахарактарызаваў гаспадара Авальнага кабінета як дадзенага Богам лідэра. У расійскай сталіцы таксама не скупіўся на кампліменты і назваў Расію Богам дадзеным суседам. Гэта, вядома, не той узровень кампліментарнасці, які быў праяўлены прэзідэнтам Казахстана ў адносінах да прэзідэнта ЗША. Тут, як бачым, гаворка ідзе не персанальна пра Уладзіміра Пуціна, а хутчэй пра дзяржаву, якую ён узначальвае. Дарэчы, магчыма, у Астане вырашылі, што расійскі прэзідэнт задаволіцца хаця б гэтым кампліментам на фоне таго відавочнага раздражнення, якое выклікала ў Маскве сустрэча кіраўнікоў краін Цэнтральнай Азіі з прэзідэнтам Трампам. І той асаблівы інтарэс, які ЗША, як і КНР, праяўляюць да Казахстана.

У любым выпадку відавочна, што краінам Цэнтральнай Азіі рана ці позна давядзецца вызначацца. На трох крэслах не ўседзіш. І гэта зразумела нават такім лідарам, што пастаянна манеўруюць паміж інтарэсамі галоўных гульцоў, як Касым-Жамарт Такаеў або Шаўкат Мірзіёеў, а ўжо кіраўнікам меншых краін становіцца відавочна, наколькі важна выбраць правільны бок для захавання пазіцый і эканамічнага супрацоўніцтва. Хаця зразумела, што ў Кыргызстане, Таджыкістане і нават Туркменістане з увагай паставяцца да таго, які бок у выніку абяруць Казахстан і Узбекістан. І наколькі ўдалося Касыму-Жамарту Такаеву і Шаўкату Мірзіёеву дыстанцыявацца ад лютасці Уладзіміра Пуціна.

Выбар боку, дарэчы, будзе залежаць не толькі ад цэнтральнаазіяцкіх кіраўнікоў. Ён будзе залежаць ад таго, наколькі хутка Расія пацерпіць геапалітычную паразу ў канкурэнцыі з ЗША і КНР. Для гэтага трэба, каб амерыканскія санкцыі супраць Расіі дзейнічалі эфектыўна і прывялі да краху расійскай энергетыкі. Менавіта на гэта, відаць, і робіць стаўку адміністрацыя Трампа, спрабуючы знішчыць расійскія нафтавыя кампаніі і выціснуць Расію з сусветнага энергетычнага рынку. І, натуральна, будзе важна, якую цану Кітайская Народная Рэспубліка выставіць расійскаму кіраўніцтву за тую падтрымку, якую Пекін аказвае Маскве ў вайне з Украінай, і як хутка Расійская Федэрацыя канчаткова ператворыцца ў правінцыйнае падпарадкаванне Кітаю. У той момант, вядома, Масква больш не будзе цікавая ні Астане, ні Ташкенту, ні іншым цэнтральнаазіяцкім сталіцам. І можна будзе весці гаворку пра больш стабільнае і гарантаванае развіццё рэгіёну, чым у перыяд, калі Расія яшчэ аказвае дэструктыўны ўплыў на былыя савецкія рэспублікі.

І гэты момант набліжаецца, бо першы саміт кіраўнікоў краін Цэнтральнай Азіі пасля таго, як усе яны пабывалі ў Авальным кабінеце, яшчэ раз нагадвае, наколькі хутка змяншаецца расійскі ўплыў на былыя савецкія рэспублікі. І як важна, каб і самі гэтыя краіны спрыялі змяншэнню гэтага ўплыву, вядома, гуляючы з Уладзімірам Пуціным у гульні, якія павінны ўсыпіць пільнасць агрэсіўнага крэмлёўскага звера.

Віталь Портнікаў, YouTube

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]