Шматузроўневы правал Лукашэнкі

Дыктатар дапусціў гістарычную памылку.

Адкрываючы АЭС у Астраўцы ў 2020-м, улады заявілі пра «гістарычны момант» і «вялізны поспех». Аднак праз пяць гадоў рашэнне пра будаўніцтва атамнай станцыі выглядае эканамічным пралікам і гістарычнай памылкай.

У лістападзе 2020 года першы энергаблок БелАЭС у Астраўцы быў падключаны да энергасістэмы краіны, тады ж станцыю афіцыйна адкрыў Аляксандр Лукашэнка.

Кіраўнік заявіў пра «гістарычную падзею» і адзначыў:

– Гэта велізарны поспех, гэта венец, калі хочаце, можа быць, этап суверэнітэту і незалежнасці нашай краіны.

Дзіўляцца пафасу яго слоў у той момант не даводзілася, паколькі ў краіне, пацярпеўшай ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, асабіста Лукашэнка быў ініцыятарам праекта і больш за дзесяць гадоў актыўна прасоўваў яго рэалізацыю, нягледзячы на адсутнасць значнай падтрымкі сярод грамадзян.

Але, можа быць, кіраўнік, пераступіўшы праз грамадскую думку, аказаўся правы? Праз пяць гадоў «Салідарнасць» параўноўвае: што абяцалі беларусам у сувязі з з’яўленнем БелАЭС і што атрымалася ў рэальнасці.

БелАЭС за пяць гадоў так і не выйшла на запланаваныя аб’ёмы працы

Для пачатку пройдземся па фармальных паказчыках. Параўнаем, што ў 2020-м абяцаў міністр энергетыкі Віктар Каранкевіч (цяпер ён віцэ-прэм’ер), з тым, якія лічбы чыноўнікі агучылі да пяцігоддзя станцыі.

Абяцалася: штогод на БелАЭС будуць вырабляць каля 18 млрд кВт·г.

Атрымалася: за пяць гадоў сумарна выраблена звыш 53 млрд кВт·г – то-бок амаль у два разы менш.

Абяцалася: запуск АЭС дазволіць замяшчаць каля 4,5 млрд кубаметраў прыроднага газу ў год.

Атрымалася: амаль пяць гадоў працы БелАЭС дазволілі замяніць больш за 13,6 млрд кубаметраў – то-бок таксама амаль у два разы менш запланаванага.

Эканамічная выгода адсутнічае

Галоўны аргумент, якім улады апраўдвалі прасоўванне праекта будаўніцтва БелАЭС, палягаў у тым, што гэта будзе «вельмі выгадна». Бо насамрэч да канца 2010-х дзякуючы праведзенай мадэрнізацыі энергасістэмы Беларусь практычна цалкам адмовілася ад імпарту электраэнергіі.

Пра гэта ў верасні 2025 года таксама агаварыўся Лукашэнка: «Я вам павінен сказаць: мы ж таксама пераживалі. У нас не было дэфіцыту энергіі. Мы пераживалі, што пабудуем станцыю (БелАЭС – рэд.), а што будзе далей».

Праўда, міністр энергетыкі Дзеніс Мароз цяпер сцвярджае, што на імпарт электраэнергіі да запуску БелАЭС траціліся «дзясяткі мільёнаў долараў у год». Але нават пры такой ацэнцы названая лічба выглядае надзвычай несур’ёзнай з улікам таго, колькі грошай выдаткавалі на будаўніцтва БелАЭС. А паводле даных Мінфіна Расіі, агульны аб’ём выкарыстання крэдыту склаў 5,36 мільярдаў долараў.

Разлік улад на выгаду ад БелАЭС грунтаваўся не толькі на неапраўданым прагнозе значнага росту беларускай эканомікі, якой спатрэбіцца дадатковая электраэнергія (за апошнія пяць гадоў спажыванне электраэнергіі ў Беларусі вырасла ўсяго на 6 млрд кВт·г – да 43,2 млрд кВт·г). А галоўным чынам на тым, што Беларусь стане экспарцёрам электраэнергіі ў суседнія краіны – Латвію, Літву, Польшчу і Украіну.

Аднак яшчэ да заканчэння будаўніцтва станцыі ў Астраўцы дзяржавы ЕС катэгарычна адмовіліся ад такой перспектывы, а Украіна зрабіла гэта ў 2021 годзе.

У выніку, каб выкарыстоўваць электраэнергію з БелАЭС, улады знізілі нагрузку на цеплавыя электрастанцыі, што працуюць на прыродным газе: з 95% да прыблізна 65%.

Ўскосным пацвярджэннем каласальнага праліку з’яўляецца тое, што ў апошнія гады кіраўніцтва краіны нічога не кажа пра тое, калі будаўніцтва БелАЭС акупіцца.

У 2017-м заяўлялася, што краіна «выйдзе ў нуль» праз 19 гадоў працы станцыі. Відаць, прагноз аказаўся неапраўдана аптымістычным.

Шматузроўневы палітычны правал

Калі ўлады будавалі БелАЭС, то абяцалі беларусам яшчэ і «энергетычную незалежнасць». Першапачаткова гэта выклікала вялікія пытанні, паколькі будаваць атамную станцыю запрасілі не французаў ці японцаў, а расіян. І жыццё, на жаль, пацвердзіла гэтыя асцярогі.

Беларусь сёння не толькі, як і раней, залежная ад прыроднага газу, але цяпер яшчэ і ад расійскага ядзернага паліва і кампетэнцый расійскіх спецыялістаў.

А яшчэ краіна павінна ўсходняму суседу мільярды долараў – за крэдыт і працэнты па ім. Фактычна залежнасць ад Расіі не аслабла, а ўзмацнілася.

Мала таго, з-за АЭС улады Беларусі пасварыліся з суседзямі, якія баяліся за сваю бяспеку, а Літву, на адлегласці 40 кіламетраў ад сталіцы якой знаходзіцца станцыя, ператварылі ў свайго непрымірымага праціўніка. Што мае таксама і каласальныя негатыўныя наступствы для эканомікі: яшчэ да суаўдзелу рэжыму Лукашэнкі ў агрэсіі супраць Украіны Літва адмовілася ад транзіту беларускага калію.

Міністр энергетыкі Дзеніс Мароз да 5-годдзя БелАЭС заявіў, што яе будаўніцтва «адыграла найважнейшую ролю ў ўмацаванні нацыянальнай бяспекі Беларусі». Аднак адбылося дакладна наадварот: з атамнай станцыяй не толькі ўзрасла залежнасць ад Расіі, але і суседзі пачалі разглядаць нашу краіну як пагрозу для бяспекі ў рэгіёне і таму сталі ўспрымаць яе як праціўніка.

Канспіролагі могуць сцвярджаць, што з будаўніцтвам АЭС Беларусь стала ахвярай расійскага «падману», але, відаць, рэальнасць прасцейшая: Лукашэнка па ўласнай волі ўцягнуў краіну ў авантуру, якая нічога добрага краіне не дала, а яе наступствы яшчэ доўга давядзецца разгрэбваць жыхарам Беларусі.

Марк Дзюба, «Салідарнасць»

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]