Шмат пампы і мала вынікаў

Што азначае візіт султана Амана ў Беларусь.

Адносіны Беларусі з Аманам у пэўнай меры з’яўляюцца ілюстрацыяй таго, што сёння ўяўляе сабой беларуская знешняя палітыка. Абмен візітамі на вышэйшым узроўні, падпісанне вялікай колькасці дакументаў мала ўплываюць на вынікі эканамічнага супрацоўніцтва. У 2024 годзе тавараабарот паміж Беларуссю і Аманам склаў усяго каля 5 млн долараў!

6–7 кастрычніка афіцыйны візіт у Беларусь здзейсніў султан Амана Хайсам бен Тарэк Аль Саід. На перамовах з высокім госцем Аляксандр Лукашэнка не шкадаваў пафасных заяў. Ён назваў гэты візіт гістарычным, запэўніваў: «Аман для нас надзвычай цікавая краіна», «у тым рэгіёне, у якім вы пражываеце, у нас няма бліжэйшай краіны, чым Аман».

Апошні тэзіс прагучаў крыху дзіўна, бо ў апошнія гады Лукашэнка рэгулярна наведвае іншую краіну гэтага рэгіёну — Аб’яднаныя Арабскія Эміраты, затрымліваючыся там на даволі працяглы час. Хоць гэтыя паездкі афіцыйна абвяшчаюцца рабочымі візітамі, насамрэч, відаць, ён там адпачывае.

Калі ж казаць пра Аман, то адносіны Мінска з гэтай краінай наглядна паказваюць, што сёння ўяўляе сабой беларуская знешняя палітыка. Чвэрць стагоддзя таму Лукашэнка паставіў задачу асвойваць так званую далёкую дугу — краіны Азіі, Афрыкі і Лацінскай Амерыкі. На дзяржавы гэтага рэгіёну мусіла прыпадаць трэць беларускага экспарту.

Але гэтую задачу так і не было выканана. Нягледзячы на намаганні па пераарыентацыі гандлю на краіны далёкай дугі, частка тавараабароту Беларусі з дзяржавамі, якія не ўваходзяць у ЕС і СНД, складае каля 20%. За мінулы год беларускі экспарт туды знізіўся на 9%.

Шмат пампы і мала вынікаў

Менавіта ў рамках рэалізацыі вялікіх планаў у краінах далёкай дугі Лукашэнка здзейсніў свой першы візіт у Аман у 2007 годзе. Дзяржаўная прапаганда актыўна рэкламавала тую паездку. Афіцыйныя СМІ шмат гаварылі пра грандыёзны дыпламатычны прарыў. Маўляў, цяпер адкрыўся новы і вялікі рынак (Аман — багатая краіна), беларуская прадукцыя яго асвоіць, наперадзе вялікія перспектывы.

Былі зроблены бурныя бюракратычныя намаганні, адбываўся абмен візітамі. Створана грунтоўная дагаворна-прававая база двухбаковых адносін, якая ўжо ўключае паўтара дзясятка дакументаў. Дзейнічае Беларуска-аманскі савет дзелавога супрацоўніцтва.

І які вынік? Высветлілася, што той візіт 2007 года не прынёс ніякіх пладоў. Вы, можа, пасмяецеся, але ў 2024-м узаемны тавараабарот склаў усяго каля 5 млн долараў!

У снежні 2024 года адбыўся новы візіт Лукашэнкі ў Аман. Дзяржаўныя СМІ суправаджалі яго тым жа пафасам. Толькі побач з гандлёва-эканамічнымі планамі ўзгадваўся і палітычны фактар. Цяпер беларуска-аманскія адносіны развіваюцца ў рамках абвешчанага павароту знешняй палітыкі Беларусі ў бок Глабальнага Поўдня. Маўляў, у адказ на заходнія санкцыі мы будзем сябраваць і выгадна гандляваць з краінамі Азіі, Афрыкі і Лацінскай Амерыкі.

Цяперашні візіт аманскага султана ў Мінск з’яўляецца адказным. У дзяржаўных СМІ гучаць тыя ж матывы пра грандыёзныя перспектывы супрацоўніцтва з краінамі Глабальнага Поўдня наагул і з гэтай арабскай краінай у прыватнасці.

Але вось жорсткая рэчаіснасць вельмі моцна прызямляе гэтыя мары. І пры бліжэйшым разглядзе высвятляюцца цікавыя рэчы.

А навошта гэтыя пасольствы пры мізэрным тавараабароце?

Высветлілася, што ў Беларусі няма ўласнага пасольства ў Амане. Толькі ў 2019 годзе ў краін з’явіліся паслы, і тыя па сумяшчальніцтве. Функцыю кіраўніка беларускай дыпмісіі па сумяшчальніцтве выконвае пасол Беларусі ў Егіпце. У сваю чаргу такая місія ўскладзена на пасла Амана ў Расіі.

У мінулым годзе пра перспектывы адкрыцця ў Амане пасольства міністр замежных спраў Беларусі Максім Рыжанкоў выказаўся даволі туманна і няўпэўнена: «Калі мы ўбачым, што ўзроўні гандлёва-эканамічнага і турыстычнага абмену набліжаюцца да пэўнай рысы, за якой ужо неабходная прысутнасць, мы, вядома, будзем пра гэта гаварыць у практычнай плоскасці». То бок МЗС не меў надзей на бурны рост супрацоўніцтва.

У ходзе цяперашняга візіту бакі нібыта прасунуліся ў гэтым пытанні. Лукашэнка прапанаваў султану абмяняцца пасольствамі: «Мы прынялі рашэнне. І мы абавязкова рэалізуем гэтую задуму». Султан вітаў гэтае рашэнне.

Але не факт, што гэтыя планы будуць увасобленыя ў жыццё ў бліжэйшай будучыні. Па простай прычыне: Беларусь і Аман пакуль мала цікавыя адна адной. З такім мізэрным тавараабаротам няма ніякай неабходнасці ў існаванні пасольстваў.

Увогуле ў міжнародных адносінах рэдка бывае, каб лідары дзяржаў здзяйснялі візіты ў краіны, у якіх няма іх дыпламатычных місій. Бо гэта відавочная прыкмета таго, што ў гэтых дзяржаў няма ўзаемнай зацікаўленасці.

У беларускім жа выпадку гэта адбываецца рэгулярна. Не раз Лукашэнка наведваў краіны, дзе няма беларускага пасольства і з якімі гандаль сціплы. Так было з паездкамі ў краіны Афрыкі, Манголію і г.д.

Яшчэ адзін стратны праект?

Прыведу адзін прыклад як ілюстрацыю да пытання аб рэалізацыі намечаных планаў. У 2023 годзе было падпісана пагадненне аб авіязносінах, што адкрыло магчымасці для прамых рэйсаў і развіцця дзелавога і турыстычнага абмену. Але прамыя авіязносіны пачаліся толькі ў 2025 годзе, і то толькі ў выглядзе чартарных рэйсаў.

Сярод дакументаў, падпісаных у ходзе візіту султана, ёсць дзіўныя праекты. Напрыклад, мемарандум аб супрацоўніцтве ў будаўніцтве цэлюлозна-кардоннага камбіната ў Беларусі. Мяркуецца, што агульны аб’ём інвестыцый у гэты праект складзе каля 1,4 млрд долараў.

Але ў краіне ўжо ёсць падобныя прадпрыемствы (у Добрушы і Светлагорску). У ўмовах, калі свет пераходзіць на лічбавыя тэхналогіі, патрэба ў папяровай прадукцыі падае. Яшчэ адзін стратны праект?

Акрамя агульнай праблемы нізкай эфектыўнасці беларускай эканомікі, паспяховаму супрацоўніцтву перашкаджаюць лагістычныя цяжкасці: адсутнасць прамых транспартных маршрутаў, высокі кошт перавозак, патрэба ў пасярэдніках. Заходнія санкцыі супраць Беларусі ўскладняюць інвестыцыі, ствараюць праблемы пры банкаўскіх разліках.

Трэба неяк дэманстраваць шматвектарнасць

Узнікае заканамернае пытанне: у чым сэнс такой дзіўнай знешняй палітыкі афіцыйнага Мінска, скіраванай на краіны і рэгіёны, якія не прадстаўляюць для Беларусі відавочнага эканамічнага інтарэсу?

Сэнс ёсць, але ён больш палітычны і сімвалічны. Такога кшталту супрацоўніцтва, у дадзеным выпадку з арабскімі краінамі, дазваляе Мінску дэманстраваць «шматвектарнасць» знешняй палітыкі.

Неабходна даказаць грамадству, эліце і замежным суб’ектам, што ў Беларусі ёсць уласная знешняя палітыка, і яна не абмяжоўваецца кантактамі з расійскімі губернатарамі. Плюс кампенсацыя комплексу ізгоя, спроба выйсці з міжнароднай ізаляцыі, даказаць, што большасць краін свету, у адрозненне ад дзяржаў Захаду, прызнаюць Лукашэнку прэзідэнтам.

Эксперты звярнулі ўвагу на тое, што і падчас леташняга візіту Лукашэнкі ў Аман, і падчас цяперашняга візіту султана ў Мінск на перамовах прысутнічаў старэйшы сын беларускага ўладара.

Віктар Лукашэнка цяпер не займае ніякай дзяржаўнай пасады. Ён узначальвае Нацыянальны алімпійскі камітэт, які фармальна з’яўляецца грамадскай арганізацыяй. Таму яго афіцыйны статус не прадугледжвае ўдзелу ў міждзяржаўных перамовах. З гэтага факта эксперты робяць здагадкі, што падчас гэтых кантактаў ідзе гаворка пра прыватныя камерцыйныя інтарэсы сям’і Лукашэнкі. Але пакуль няма фактаў, каб пацвердзіць гэтую гіпотэзу.

Прэс-служба беларускага ўладара паведаміла, што па завяршэнні перамоваў той асабіста правёў Хайсама бен Тарэка Аль Саіда ў аэрапорт. Статус візіту, дыпламатычны пратакол не прадугледжваў падобнага жэста. Дык ідзе гаворка пра дэманстрацыю асаблівай павагі да госця. Гэта і зразумела, бо не так ужо часта ў Мінск прыязджаюць нават прэзідэнты, не кажучы ўжо пра султанаў.

Валерый Карбалевіч, «Позiрк»

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]