Кінутыя ровары

Беларускія маці і таты вывозілі сваіх дзяцей, каб тыя не сталі сіротамі.

У канцы зімы я размаўляла з рэжысёркай-дакументалісткай Таяй Зубавай напярэдадні прэм'еры яе фільма «Тэрыторыя без вайны». Гэта быў фільм пра фонд «Пристаниште», які стварылі ў Чарнагорыі расейцы для дапамогі бежанцам з Украіны. Тая расказвала гісторыі герояў фільма. Спачатку - у чарнавым варыянце фільма - героямі былі толькі ўкраінскія сем'і, а потым з'явіліся расейскія і беларускія.

Тая дала вельмі выразную і жорсткую фармулёўку. Яна сказала: «Украінскія маці вывозілі сваіх дзяцей, каб тыя не былі забітыя. Расейскія маці вывозілі сваіх дзяцей, каб тыя не сталі забойцамі». Пра беларускіх маці яна нічога не сказала, бо тыя пачалі вывозіць сваіх дзяцей яшчэ да вайны ва Украіне, да ідэі фільма, да ўсеагульнага, жудаснага, невыноснага гора.

Праз паўгода я сама змагла гэта сфармуляваць. Беларускія маці (і таты, калі маму ўжо пасадзілі) вывозілі сваіх дзяцей, каб тыя не сталі сіротамі пры жывых бацьках. Каб не апынуліся ў дзіцячых дамах, бо бацькі ў турме. Каб не сталі першымі жыхарамі лагера для родзічаў здраднікаў радзімы, які можа з'явіцца ў Беларусі.

Праз паўгода - гэта на мінулым тыдні, калі я збірала для «Новой газеты» да 1 верасня маналогі падлеткаў, вымушаных стаць бежанцамі па-за ўласным выбарам, разам з бацькамі. Як рэжысёрка Тая Зубава спачатку здымала ўкраінцаў, а потым уключыла ў фільм расейцаў і беларусаў, так і я пачала з беларускіх падлеткаў, а потым гаварыла з украінцамі і расейцамі. І ўпершыню я зразумела, які боль, які адчай, якую траўму нясуць у сабе гэтыя дзеці, якія ўжо не чакаюць, як першакласнікі, куды прывядзе іх маці 1 верасня, а будуюць уласныя планы на жыццё.

Мне хацелася раўці бялугай, калі мянчук Рома расказваў, як у апошні школьны дзень восьмага класа, калі ўжо скончылася лінейка, і дзеці проста сядзелі і балбаталі, смяяліся, дзяліліся планамі на канікулы і на наступны год, Рома збіраўся ў гэты дзень прызнацца ў каханні сваёй аднакласніцы, а потым яму патэлефанаваў тата і сказаў: «Я зараз па цябе заеду». І Рома ўсё зразумеў. Ён жа ў школу ездзіў на ровары, і бацькі пра гэта ведалі. Значыць, гэта ўцёкі. Ровар ён так і пакінуў у школе. Аднакласніцы ні ў чым не прызнаўся - не паспеў.

Рома не разумеў, чаму для мяне такая важная гэтая дэталь - пра ровар. Я казала: гэта ж сімвал, гэта кінутае жыццё, гэта пакінутыя недзе на заднім двары планы на будучыню, прычым шчаслівую будучыню. А потым, ужо пасля публікацыі, мне напісала жонка беларускага палітвязня: «А наш ровар застаўся нават не ў школе, а на стаянцы каля Палаца моладзі (у дзіцяці ў той дзень быў нейкі конкурс, ці то па ангельскай, ці то па біялогіі) ). І атэстат за 9-ы клас так і застаўся не атрыманым (да заканчэння заставаўся месяц). Я не магу дагэтуль выдаліць смс, якую паслала дзіцяці: «Тату ўзялі, дадому».

А яшчэ я размаўляла з Лерай з Харкава, якая два з паловай гады пражыла пад бамбёжкамі, а гэтым летам бабуля са словамі «дайце хоць унучку вывезці з гэтага кашмару» вывезла яе, шаснаццацігадовую, у Чарнагорыю. А там - разгар сезона, феерверкі і петарды кожны вечар, і Леры было страшна, як у Харкаве. І яшчэ больш страшна ад думкі, што 1 верасня давядзецца ісці ў новую школу ў новай краіне і вучыцца на мове, якой яна не ведае.

Потым была размова з Міхасём з Варонежа, які з хлопцамі ў гаражах збіраў матацыклы, а калі пачалася вайна, хлопцы яе падтрымалі і цяпер, напэўна, сышлі ваяваць супраць украінцаў. А Міхася павезлі пасярод навучальнага года бацькі, і ўвесь дзясяты клас ён прасядзеў дома, бо набор у школы ўжо быў скончаны. Ён рамантаваў тэхніку. Таму што ў Варонежы, выяўляецца, быў гурток «Юны тэхнік», і Міхась усё ўмее, і даўно ўжо для сябе вызначыў, што яго будучыня - гэта кафедра радыёэлектронікі Варонежскага ўніверсітэта. А зараз ён не ведае нічога пра сваю будучыню.

Было шмат размоў, шмат болю, шмат нямых гісторый. І я зразумела вельмі важную рэч. Ведаеце, што робяць гэтыя крывасмокі? Яны не толькі ваююць на чужой зямлі і забіваюць людзей, яны не толькі саджаюць сваіх грамадзян тысячамі, яны не толькі ператвараюць свае і чужыя землі ў пустыню. Яны забіваюць каханне. Таму што свет падлетка поўны кахання: да свайго горада, да сяброў, да вёскі бабулі, да аднакласніцы, да парку поруч хаты, да вячэрніх шпацыраў з прыяцелямі, да падваконня, дзе так выдатна сядзець, схаваўшыся за шторай і перапісваючыся з дзяўчынкай з суседняга дома. Да жыцця, якое яшчэ здаецца падарункам. Да будучыні, у якой не можа быць нічога дрэннага. А потым прыходзяць крывасмокі і з вантробным буркатаннем руйнуюць сваімі каравымі клюшнямі ўвесь гэты далікатны падлеткавы свет.

Будзьце праклятыя, крывасмокі. І няхай вас раздушаць усе кінутыя ровары.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]