Цікавыя факты пра легендарную каралеву Рэчы Паспалітай з роду Медычы

Біяграфія Боны Сфорца вельмі незвычайны.

Жыццё некаторых гістарычных асоб падобнае на авантурны раман з мудрагелістым сюжэтам і нечаканымі паваротамі лёсу. Адна з такіх гераінь - Бона Сфорца, міланская прынцэса, каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка караля Жыгімонта І, піша «Витебский курьер».

Памерла яна 19 лістапада 1557 года, але і да сённяшняга дня ў яе біяграфіі засталося нямала цёмных плям.

Журналісты сабралі цікавыя факты пра гэтую выдатную жанчыну.

Як італійская прынцэса стала польскай каралевай

Бона Сфорца выйшла замуж за аўдавелага польскага караля Жыгімонта І у 24-гадовым узросце, калі яе новаспечанаму мужу было ўжо за пяцьдзесят.

Кароль і ўвесь двор спадзяваліся, што маладая жонка падорыць спадчынніка, але першай Бона Сфорца нарадзіла дачку Ізабэлу.

Пасля на свет з'явіліся яшчэ тры дзяўчынкі і хлопчык - будучы кароль Жыгімонт ІІ. Яшчэ адно дзіця каралева страціла ў выніку няшчаснага выпадку на паляванні.

Бона Сфорца - прагрэсіўная кіраўніца

Бона Сфорца прывезла з Італіі шматлікую світу майстроў і кухараў, якія сталі вырошчваць тут апельсіны, алівы, міндаль, лімоны, якія палюбіліся мясцовай шляхце.

Леў Казлоў у сваёй кнізе «З дазволу караля і Вялікага князя» пісаў:

- Само ўжыванне ежы ператварылася ў эстэтычны працэс, і тут важную ролю адыграў відэлец, элегантна прадэманстраваны Бонай.

З падачы італійкі сталі папулярнымі партрэтны жывапіс і еўрапейскія ўборы, пачалі будавацца палацы, масты і дарогі.

Напрыклад, у Гародні ў гэты час сталі брукаваць плошчу і вуліцы, правялі водаправод і ўсталявалі гадзіннік на гарадской ратушы. Менавіта каралева загадала наняць гадзіннікавых спраў майстра, які б іх абслугоўваў.

На загад Боны Сфорца ў гэтым беларускім горадзе былі пабудаваныя касцёл і манастыр Святога Духа, яна ж прыдумала герб горада з выявай аленя Святога Губерта - апекуна паляўнічых.

Пры падтрымцы каралевы ў 1523 годзе ў Кракаве была надрукавана кніга «Песня пра зубра» Міколы Гусоўскага, таму ў зборніку ёсць верш-падзяка Боне.

Здавалася б, Бона Сфорца зрабіла на беларускіх і польскіх землях нямала добрага, аднак мясцовая знаць яе, як іншаземку, не любіла, таму пра каралеву хадзіла нямала плётак.

«Боначка, Што сцягнула золата бочачку»

Пасля таго, як Бона падарыла свайму мужу доўгачаканага нашчадка, кароль ні ў чым не мог ёй адмовіць і абсыпаў маладую жонку падарункамі. У выніку ва ўласнасці каралевы апынуліся не толькі каштоўнасці і розная маёмасць, але і зямельныя ўгоддзі.

Леў Казлоў у сваёй кнізе «З дазволу караля і Вялікага князя» пісаў:

- Каралева паступова запісала на сваё імя вялікія ўладанні. Паколькі яна з дзяцінства ведала пра сэнс банкаўскіх аперацый і падтрымлівала знаёмства з фінансістамі, то неўзабаве нерухомая маёмасць ператварылася ў рухомую.

З гэтай рухомасцю, што потым будуць называць «неапалітанскімі сумамі», аўдавеўшы і пасварыўшыся з сынам (аб прычынах крыху ніжэй), Бона Сфорца з’ехала на радзіму. Але яшчэ доўга будуць памятаць «Боначку, што сцягнула золата бочачку».

Злая свякроў і злосная атручвальніца?

Напэўна, многія чулі гісторыю беларускіх Рамэа і Джульеты - Жыгімонта Аўгуста і Барбары Радзівіл, чорнай дамы Нясвіжскага замка.

Адзіны сын Боны - Жыгімонт Аўгуст пасля смерці сваёй першай жонкі таемна пабраўся шлюбам з маладой удавой Барбарай.

Супраць гэтага саюза былі і бацькі, і большасць падданых. Але малады кароль быў упарты і дамогся каранацыі жонкі. Праўда, шчасце ёй гэта не прынесла: неўзабаве маладая жанчына ў пакутах памерла.

І сам кароль, і вышэйшая знаць адкрыта абвінавачвалі ў смерці старую каралеву, успамінаючы яе сваяцтва з Борджыя і Медычы.

Праўда адкрылася толькі ў 1935 годзе: польскія навукоўцы правялі даследаванне парэшткаў Барбары і ўстанавілі, што яна хварэла на рак, ад чаго і памерла.

Ад атруты і загінула

Ужо ў сталым узросце Бона Сфорца наважыла вярнуцца да сябе на Радзіму. Сын-кароль не хацеў адпускаць маці, пакуль яна не адмовіцца ад зямельных уладанняў у Літве і Польшчы.

Яна так і зрабіла, але павезла з сабой велізарнае багацце. Яно ў канчатковым выніку яе загубіла: Бона Сфорца пазычыла гішпанскаму каралю 420 тысяч залатых дукатаў, той наважыў пазыку не вяртаць, а падкупіў асабістага лекара жанчыны, і той падсыпаў ёй атруту.

Памерла Бона ва ўзросце 63 гадоў. Сын так і не дараваў маці і не прыехаў да яе на пахаванне, а надмагілле пазней усталявала яе дачка Ганна Ягелонка.

Да надмагілля Боны ў італійскім Бары і сёння прыходзіць вялікая колькасць турыстаў.