Грунвальд: як Вітаўт правёў манеўр, які завяршыўся перамогай хаўруснікаў

Вялікі князь адчуў крытычны момант у бітве.

У 1409 годзе Жамойць падняла паўстанне супраць Тэўтонскага ордэна, а вялікі князь літоўскі Вітаўт, які падтрымаў паўстанцаў, адправіў ім у дапамогу сваіх жаўнераў. Гэта паўстанне і жаданне Вітаўта, вярнуць жамойтаў у склад ВКЛ, паслужыла падставай да пачатку вайны Тэўтонскага ордэна супраць Вялікага княства Літоўскага і польскага каралеўства на чале з каралём Ягайлам, які падтрымаў свайго стрыечнага брата Вітаўта, піша vklby.com.

Пасля непрацяглых баявых дзеянняў вялікі магістр Тэўтонскага ордэна Ульрык фон Юнгінген, разумеючы, што вайсковай моцы ваяваць адразу з Польшчай і Літвой у яго не дастаткова, папрасіў перамір'я, якое было заключана з 8 верасня 1409 года да 12 чэрвеня 1410 года. Бакі падпісаўшы перамір'е, пачалі грунтоўна рыхтавацца да новай вайны. Нягледзячы на ўсе намаганні Тэўтонскага ордэна разарваць хаўрус Польшчы і ВКЛ, Вітаўт і Ягайла змаглі дамовіцца і ўзгадніць план сумесных дзеянняў у вайне з крыжакамі.

Абодва бакі сабралі амаль усе свае войскі. Існуе шмат версій аб іх колькасці. Паводле прыблізных падлікаў, у войска ВКЛ уваходзіла амаль 12000 воінаў, Польшча выставіла прыблізна столькі ж. Войска Літвы было падзеленае на 40 харугваў, большасць з якіх належалі гарадам, якія знаходзяцца цяпер на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

Тэўтонскі ордэн пад свае сцягі сабраў прыблізна 18000 жаўнераў, на дапамогу да крыжакоў прыехалі рыцары з многіх еўрапейскіх краін, Англіі, Францыі, Вугоршчыны, Швейцарыі, Галандыі. У выніку, у войска тэўтонаў увайшло 22 нацыі.

15 ліпеня 1410 года войска Тэўтонскага ордэна сустрэлася з аб'яднаным войскам Польшчы і ВКЛ на полі каля вёсак Грунвальд, Людвігсдорф і Таненберг. Крыжакі, якія прыбылі першымі, занялі пазіцыю на ўзгорку паміж вёскамі Людвігсдорф і Таненберг, а іх абоз размясціўся каля Грунвальду. Войскі ВКЛ і Польшчы размясціліся на поўдзень ад вёскі Таненберг. Польскія войскі занялі левую частку поля, а войска ВКЛ - правую.

Грунвальдская бітва пачалася ў другой палове дня. Вялікі князь літоўскі Вітаўт першым адправіў у атаку лёгкую татарскую конніцу, якая без істотных страт пераадолела выкапаныя крыжакамі раней равы і знішчыла тэўтонскія гарматы і арбалетчыкаў. У адказ вялікі магістр паслаў цяжкую конніцу Валенрода на літоўскія харугвы, з стану якіх насустрач выступілі ўзброеныя коннікі, і пачаўся цяжкі бой.

У гэты час польскія войскі стаялі на месцы і назіралі за бітвай, а польскі кароль Ягайла слухаў абедню і бяздзейнічаў. Крыжакі не прамінулі скарыстацца прыдатным момантам і нанеслі ўдар у цэнтр, з мэтай узяць у два асобныя колы войскі ВКЛ і Польшчы. У гэты час войскі Вітаўта на правым флангу пачалі адступаць, і якія змагаліся з імі тэўтонцы, наважылі, што ліцьвіны бягуць, рынуліся за імі да абозу, але там, сустрэлі ўпартае супраціўленне. Тады яны змянілі тактыку і, развярнуўшыся, ударылі па правым флангу польскіх войскаў.

У бітве надышоў крытычны момант. Польскія войскі былі часткова акружаныя, ім давялося стрымліваць крыжакоў з пярэдняга і правага фланга датуль, пакуль Вітаўт, перастроіўшы свае войскі, зноў адправіў іх у атаку. Пад націскам войскаў ВКЛ і Польшчы тэўтонцы пачалі павольна адступаць, і неўзабаве былі аточаныя ў двух колах, у якіх іх пачалі граміць.

Пасля таго як у баі загінулі вялікі магістр Ульрык фон Юнгінген і вялікі маршал Валенрод, тым, хто ацалеў, давялося выбірацца з акружэння і адступаць да свайго абозу. Там, схаваўшыся за калёсамі, некалькі тысяч кнехтаў і рыцараў спрабавалі аказаць супраціў, але адсутнасць камандзіраў і паніка, якая пачалася, неўзабаве, прымусіла іх пабегчы і пачалося вынішчэнне тых, што бягуць, якое доўжылася да глыбокай ночы на працягу 15-20 вёрст.

На наступную раніцу стала ясна, што тэўтонскае войска цалкам разгромленае і больш не існуе. На поле бою загінула ўсё тэўтонскае кіраўніцтва на чале з Юнгігенам, Валенродам і Ліхтэнштэйнам, а таксама больш за 600 знатных і знакамітых рыцараў з велізарнай колькасцю простых жаўнераў і наймітаў.

Вітаўт пасля бою страціў палову свайго войска, але гэта не перашкодзіла адправіцца яму далей з Ягайлам да сталіцы тэўтонскага ордэна Марыенбурга. Аднак узяць горад яны не змаглі, і неўзабаве, быў укладзены мір, паводле якога ў склад ВКЛ вярталася Жамойць.

Грунвальдская бітва стала вырашальнай у барацьбе крыжакоў з ВКЛ і Польшчай, пасля разгрому ордэну быў пераламаны хрыбет і праз 56 гадоў, самы грозны і небяспечны апанент Вялікага княства Літоўскага перастаў існаваць. Перамога над крыжакамі вывела ВКЛ у самыя моцныя дзяржавы той эпохі, а Вітаўт стаў самым магутным кіраўніком ва Усходняй Еўропе. Сама ж Грунвальдская бітва стала адной з вялікіх у Еўрапейскай гісторыі, і, акрамя гэтага, з'явілася прычынай перадзелу вайсковых сіл і палітычных мапаў.