Мама неўзабаве вернецца

Каты пашыраюць межы беззаконня.

Спакойных дзён, калі можна не думаць ні пра што, акрамя будучага адпачынку або паездкі на лецішча, больш не існуе. Кожны кляты дзень пад скуру запаўзаюць, паралізуючы рэфлексы нармальнага жыцця, страх, нянавісць, агіда. Больш няма ні панядзелкаў, ні субот. Гэта адзін жахлівы дзень, які ніяк не скончыцца.

Здавалася б, выдаўся вольны дзень, і можна расслабіцца і прабегчыся па крамах, але ты даведаешся пра смерць Мікалая Клімовіча ў калоніі і кідаешся па пакоі, глытаючы слёзы. Або чытаеш навіну аб тым, што Паліну Шарэнда-Панасюк за заяву аб адмове ад беларускага грамадзянства адправілі ў вар’ятню, і адразу ўяўляеш сабе, што з ёй, адважнай бунтаркай, рабілі ў штрафным ізалятары, калі яна адмовілася ад грамадзянства. Або бачыш допіс Марыны Адамовіч у сацсетцы аб тым, што ад Мікалая Статкевіча ўжо чатыры месяцы няма ніякіх вестак, і халадзееш ад жаху. Тое, што адбываецца, пазбаўляе магчымасці нармальна жыць. І кожны дзень – навіны, адна горшая за другую. Звыкнуць да гэтага немагчыма.

Апошнімі днямі ўсе мае думкі – пра аднагадовую дачку віцебскага аператара Вячаслава Лазарава і ягонай жонкі Таццяны Пыцько. Вячаслава затрымалі ў пачатку лютага і абвінавацілі ў спрыянні экстрэмісцкай дзейнасці - хутчэй за ўсё, за супрацоўніцтва з незалежнымі медыя, якія рэжым называе экстрэмісцкімі фармаваннямі. З дому вынеслі ўсю тэхніку, але прынамсі Таццяну не кранулі. Зрэшты, на волі яна заставалася нядоўга.

Улічваючы, што Таццяна Пыцько ў 2020 годзе была аштрафаваная за ўдзел у маршах і з той жа прычыны пазбавілася сваёй настаўніцкай працы, «на алоўку» ў спецслужбаў яна была яшчэ з таго часу. А можа, і раней - Вячаслава судзілі паводле адміністрацыйных артыкулаў за тое ж супрацоўніцтва з незалежнымі медыя яшчэ да 2020 года. Увогуле, нядобранадзейная сям'я - такая ж, як большасць беларускіх сем'яў. А зусім маленькае дзіця ў сям'і – гэта цудоўная магчымасць яшчэ крыху пашырыць межы і выпрабаваць беларусаў «на вшивость»: што, і гэта праглыняце?

Спачатку яны саджалі бацькоў парамі, пакідаючы дзяцей на апеку бабуль, як зрабілі гэта яшчэ летам 2020 года з сям'ёй Антаніны Канавалавай і Сяргея Ярашэвіча. Потым пачалі саджаць шматдзетных маці - напрыклад, Вольгу Залатар, у якой пяцёра дзяцей, а ўся віна ў арганізацыі «несанкцыянаваных чаяванняў». Потым - пазбаўляць бацькоўскіх правоў, як Алену Маўшук, якая паспела паўдзельнічаць толькі ў адной акцыі пратэсту. Забіраць дзяцей у прытулкі, як сына Ларысы Шчыраковай. І вось, нарэшце, апагей: пазбаўляюць маці аднагадовай дзяўчынкі, якая, магчыма, яшчэ наогул знаходзілася на грудным кармленні.

Год - выдатны ўзрост. Гэта першыя крокі. Гэта свет, у якім няма месца злу. Гэта бязмежная смеласць даследавання менавіта таму, што свет добры і выдатны. Гэта пясочніца з вядзерцам і рыдлёўкай. Гэта калыханкі і казкі на ноч. Гэта шчасце прачынацца кожную раніцу, таму што новы дзень нясе новыя прыгоды. Да абавязацельстваў яшчэ далёка, да школы з яе лінейкамі і шыхтом - яшчэ далей, да сістэмы, якая заклікана ламаць асобу, - прыкладна як да школы. Гэта кароткі прамежак абсалютнага шчасця. Вось толькі ўсё гэта працуе і ўзаемадзейнічае, складаючы карціну добрага свету, толькі ў адным выпадку: калі побач маці. Менавіта яна дае адчуванне бяспекі, дзьме на разбітую каленку, супакойвае, калі ў цемры раптам стала страшна, і працягвае руку, дапамагаючы не ўпасці. Без матулі свет адразу становіцца страшным, чужым і варожым. Гэтую маленькую дзяўчынку павезлі ў дзіцячую лякарню. Думаеце, там яе будуць вывозіць у вазку на свежае паветра? Супакойваць, шаптаць добрыя словы, спяваць песенькі, гуляць? Не. У жыцці маленечкага чалавека пачалося пекла, якое для яго прыдумалі сытыя гідкія дзядзькі і цёткі, якія не маюць ні ўспамінаў, ні гісторыі, ні нават звычайных чалавечых рэфлексаў.

А ў дзевяностыя (і нават у канцы васьмідзясятых), калі пачалі выдаваць забароненыя раней кнігі, і людзі ірвануліся, як да вады ў пустыні, да ўсіх жахлівых сведчанняў сталінскага часу, здавалася, што вяртання да гэтага няма і быць ужо не можа. Калі ўсё навокал, незалежна ад адукацыі, пасады, светапогляду, чыталі «Круты маршрут» і «Калымскія апавяданні», «Дзяцей Арбата» і «Чорныя камяні», рабілася відавочным, што сталінскага рэваншу не здарыцца. Якое шчасце, думалі мы ўсе, што гэта больш ніколі не паўторыцца. Якое шчасце, што зараз мы ўсе вольныя. Якое шчасце, што мы зараз ведаем, як не павінна быць, і не дапусцім паўтарэння.

Каты кожны дзень прыдумляюць новыя перакручаныя расправы. Яны глядзяць на нас з цікаўнасцю: і гэта стрываеце? Але не разумеюць, што чым больш пашыраюць межы беззаконня, тым вузейшай становіцца іх уласная жыццёвая прастора. Гэта шчыгрынавая скура. Аднойчы яна звузіцца да памераў, у якія ім ужо ніяк не змясціцца. І высветліцца, што месца на планеце для іх больш няма.

Трымайся, малеча. Мама неўзабаве вернецца.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]