Мабілізацыя пад знакам Z

У расейскай правінцыі гучыць пранізлівы голас трубы з могілкавага аркестра.

Цямнела. Недзе паблізу трывожна гучала труба. Кудысьці кагосьці клікала. Улада насцярожана ўглядалася ў цемру. Чакала падвоху. Галоўны бункер ужо рыхтаваўся да змены варты. І ў гэты момант у расейскія вокны раптам пастукалі. Ва ўсе адразу. Груба і бесцырымонна. Няйначай мянты. Але выявілася, што яны тут не прычым. Гэта мабілізацыя. Быццам нават частковая. Аднак на такую агаворку ў лёсавызначальным указе не купіўся ніхто. Усім даўно было вядома, што гэтыя дробныя хітрыкі значаць.

Жыхары гарадоў, вялікіх і малых, а таксама ўсіх іншых месцаў дыслакацыі патэнцыйных прызыўнікоў падзяліліся на дзве няроўныя групы. Адна падхапіла імгненна крэатыўную ідэю крымскага пляжу часоў нядаўняга абстрэлу тамтэйшай авіябазы: мамулечка, уцякаць трэба адгэтуль! Іншая прыняла ўсё прасцей - калі загадана зноў уставаць з калень, супраць улады не папрэш.

А труба настойліва выводзіла сваю няхітрую мелодыю. Спрабавала прабіцца проста ў душу, абудзіць даўно страчаныя пачуцці. Звала. Трывожыла. Быццам вяртала часы вайны вялікай і даўно мінулай. Містыкі тут не было ніякай. Проста вайсковы камісарыят з глыбінкі выявіў службовую стараннасць і злёгку падмітусіўся. Пастанавіў суправадзіць адпраўку мабілізаваных жывой музыкай. Выключна ў духапад'ёмных мэтах. Але не ўвесь жа аркестр збіраць з такой нагоды, ды яшчэ з ганаровай вартай, як гэта выкарыстоўвалі звычайна ў рытуальных мэтах. А таму і накіравалі на гэтую суровую імпрэзу ўсяго аднаго ў спешцы знойдзенага музыку. Вось і прыбудаваўся ён у баку. І грымнуў развітальны марш.

Толькі натхнёная гэтая задума не спрацавала чамусьці. Рэха сорак першага года не абудзілася. Хутчэй нагадвала ўсё гэта познія брэжнеўскія часы, ад'езд паспешна сабранай брыгады нейкага сціплага прадпрыемства ў калгас на бульбу. Пад строгім нечым наглядам пацягнуўся да аўтобуса вадкі ланцужок злых і маркотных людзей. Сабраныя спехам гаспадарчыя сумкі. Агульная на ўсіх папера аб закліку. Змрок невядомасці - таксама адзін на ўсіх. А ў дадатак яшчэ дурная гэтая труба. Глуш. Туга. Правінцыя. І быццам бы выйсця няма.

Але хто сказаў, што выйсця няма? Вось жа мяжа з Казахстанам. Звычайны памежны пераход. І бясконцая чарга з расейскага боку. Той самы дзень. Яшчэ ўлады не спахапіліся. Дарогу не перацялі. Абы паспець. Перайсці мяжу. А там - на аўтобусах, на спадарожным транспарце да найбліжэйшага аэрапорта. І ўзяць квіток, куды яшчэ ўдасца паляцець. А калі дакладней, куды вочы глядзяць. Толькі б не чуць гэты злавесны гук, калі мабілізацыя ў позні час стукае ў тваё акно.

Кожны развязвае раптоўную гэтую праблему па-свойму. Да пагранпераходаў рвуцца ўцекачы на роварах і нават на самакатах. А ў Благавешчанску ўжо адлоўлены і прызыўнік, які прайшоў усе камісіі, проста сігануў з акна другога паверха вайсковага камісарыяту. Бо іншага варыянту ўжо не было. Пайшоў. Уцёк. Будзе хавацца ў тайзе. Або недзе паблізу, па гарышчах. І чакаць, калі наступяць іншыя часы. Калі наступяць.

Улада, якая задумала ўвесь гэты вэрхал, жорсткая і падступная. І ў рэалізацыі сваіх цёмных і мудрагелістых задум настойлівая і кемлівая. Вучыцца імгненна і дапушчаных памылак імкнецца не паўтараць. Яшчэ крыху і закрые ўсе магчымыя шчыліны. Але пакуль яна рассылае позвы. Шмат позваў. Плынь прызыўнікоў усіх прадугледжаных указам узростаў і званняў убіраецца ў сілу, але не так паспяхова, як было задумана. А таму абавязкова прыдумае нешта неймаверна лютае і бессэнсоўнае. Абы сабраць і сагнаць у зону баявых дзеянняў сотні тысяч новых жаўнераў. Тут усе сродкі добрыя. І запалохванне, і подкуп, і падман. І вядома ж, натхнёная хлусня, названая прапагандай.

А таму гучыць сёння ў расейскай правінцыі пранізлівы голас трубы з аркестра могілак. Хвалюючы і трывожны. Ён павінен быў на задуму натхнёнага вайсковага камісара нават мёртвага абудзіць і паставіць у шэрагі абаронцаў. Бо ўсё ў гэтым жыцці так проста і ясна. Ёсць мір і вайна. Ёсць твая краіна. І ёсць воінскі абавязак. Вось незразумела, адкуль узніклы вораг ужо стаіць каля брамы. І зноў у небяспецы родная краіна.

Толькі краіне гэтай даражэнькай начхаць на ўсе гэтыя трубы, фанфары і ўсякія іншыя атрыбуты. Як і раней яна жрэ і весяліцца. Крадзе нястрымна і збірае грошы. Палохаецца і кліча на дапамогу, калі ў яе ў адплату за дзікія выхадкі спрабуюць канфіскаваць яе замежныя яхты і вілы. Родная краіна нос трымае па ветры і свайго ніколі не ўпусціць.

Вайна, нават калі гэта нейкая спецаперацыя, найлепшы час для таго, каб зарабіць вялікую суму. Калі ўмела распарадзіцца і не празяваць поспех. Так было ва ўсе часы. Вядома даўно, што позва прыходзіць не кожнаму. Проста ў тых, каму пашанцавала, і ў тых, хто апынуўся ў лузерах, лёсы розныя. І дзве паралельныя не перасякаюцца ніколі.

…А дзесьці на мяжы з Грузіяй увогуле ў гэтыя дні рабілася нешта няўяўнае. Чарга патрыётаў, якія зрабілі бескампрамісны выбар паміж раптоўным заклікам і ўцёкамі за мяжу, якая пакуль яшчэ для іх не закрытая, імкліва расла і ўжо дасягнула дзясяці кіламетраў. Хваля за хваляй блукалі ў гэтай змрочнай чарзе самыя недарэчныя і нязменна трывожныя чуткі. І нейкі небарака ўжо распытваў суседзяў, ці трэба перад перасячэннем мяжы саскрабаць з ветравой шыбы запаветную літару Z. Аднак выразнага адказу тут не мог даць ніхто. І ён так і ірвануў наперад, неабазнаны. Нібыта пашанцавала, чарга нарэшце падышла.

Невядомасць ужо не палохала. Добра, што наважыўся. Ніякай вайны, ніякіх акопаў. Іншая рэальнасць. І жыццё, як вядома, усяго адно. Вось толькі літарку гэтую, такую звыклую, сваю, і магчыма, якая на сумежным баку ўжо трапіла ў няміласць, бязмерна шкада.

Як быць?..

Уладзімір Халіп, спецыяльна для сайта Charter97.org