Арцемій Троіцкі пра лёс Лукашэнкі: Магчымыя варыянты бэн Ладэна і Кадафі

Супраць яго згуртаваўся ўвесь беларускі народ.

Пра гэта ў інтэрв'ю сайту Charter97.org распавёў вядомы расейскі журналіст і музычны крытык Арцемій Троіцкі, які пражывае цяпер у Эстоніі.

- Беларусы прадаўжаюць пратэставаць у той ці іншай форме цягам ужо больш як 300 дзён. У чым феномен гэтай з'явы, якую шмат хто называе беларускай рэвалюцыяй?

- Я б сказаў, што пратэсты праходзяць у рознай форме і маюць розную ступень інтэнсіўнасці. Тое, што адбывалася ў Менску і іншых гарадах Беларусі ў жніўні, верасні і кастрычніку было, сапраўды, фенаменальным. Цяпер усё перайшло ў больш млявую фазу. Асаблівасцю беларускай рэвалюцыі (можна нават назваць гэта беларускім эксперыментам) было, на мой погляд, тое, па-першае, што ў акцыі пратэсту былі ўцягнутыя амаль усе пласты народа. Сам маштаб дэманстрацый быў надзвычай шакавальным. Па-другое, тое, за што беларусы заслужылі воплескі ўсяго свету - абсалютна міралюбівы і негвалтоўны характар пратэсту. Наколькі гэта было вынікова - іншае пытанне. На жаль, практычнага выніку гэта пакуль не дало, але тое, што гэта мела месца і была паслядоўная пазіцыя беларусаў - несумненна.

Я думаю, што вельмі важныя вынікі гэтага пратэсту ўжо дасягнутыя. Такіх вынікаў два (іх можа быць і больш). Нарадзілася беларуская нацыя, гэта значыць беларусы ўсвядомілі сябе як народ, адзінае цэлае, прычым як народ са сваімі нацыянальнымі і глабальнымі каштоўнасцямі. У Расеі гэтага не адбылося дагэтуль, там няма ніводнага народа, ні нацыянальнай ідэі, ні сфармаванай і ўсвядомленай сабе як нацыі супольнасці. У гэтым сэнсе беларусы вялікія малайцы і наўпроставы вынік гэтага – пра беларусаў даведаўся ўвесь свет. Трэба шчыра сказаць, што ў адрозненні ад, скажам, тых жа расейцаў ці кітайцаў, нават палякаў, пра тое, што ёсць такая Беларусь, такі народ, увогуле, ведалі хіба што суседзі ці нейкія прафесіяналы-міжнароднікі. Цяпер пра Беларусь ведаюць усе, заўзеюць за яе і захапляюцца ёю. Беларускія пратэсты паставілі Беларусь на палітычную карту свету. Цяпер вядома, што ў вашай краіне маецца не толькі апошні або перадапошні дыктатар Еўропы, але і гераічны народ. Гэта, вядома, вельмі важна!

- Як бы вы ацанілі цяперашнюю палітычную сітуацыю ў нашай краіне?

- Цяпер, зразумела, адбываецца жорсткая, нават жорсткая рэакцыя страшна напалоханага і азвярэлага Лукашэнкі і яго паслугачоў супраць рэвалюцыйных леташніх падзей лета-восені. Гэта рэпрэсіі, абсалютная беззаконне, прычым не толькі нацыянальных маштабаў, але як нядаўна высветлілася - і міжнародных. Гэта вынік таго, што пратэстны беларускі народ быў блізкі да перамогі летам, але недаціснуў гэтую перамогу, не пайшоў да канца. На мой погляд, гэта была велізарная памылка і цяпер пажынае плады гэтай нерашучасці і непаслядоўнасці.

Я, вядома, разумею, што лёгка казаць здалёку, што называецца, «пасля бойкі», але мне проста вельмі крыўдна і шкада, што так здарылася. Я памятаю выдатна той момант, калі, на мой погляд, саступілі ў рэвалюцыі. Я тады не адрываўся ад тэлевізара, добра, што ў нас ёсць тэлеканал «Дождж», які 24 гадзіны трансляваў ўсё, што адбываецца на вуліцах Менска і іншых гарадоў. Дык вось, гэта быў Менск, ноч, не памятаю які дзень, я думаю - у сярэдзіне жніўня, вялізны натоўп падышоў да турмы - ці то на Валадарскага, ці то на Акрэсціна.

І вось стаіць кольцам вялізны натоўп, ад яго аддзяляецца нейкая жанчына, падыходзіць да брамы гэтай турмы. Там у яе адбываюцца нядоўгія перамовы, відавочна - з турэмшчыкамі, пасля чаго яна ад варот адыходзіць і звяртаецца да паплечнікаў. Там не было гуку, была толькі карцінка, але абсалютна выразная. Пасля чаго гэтая група актывістаў пачынае ўгаворваць натоўп разысціся, і ён разыходзіцца... Я думаю, што гэта быў адзін з, а можа быць, і ключавы момант падзей таго часу. Гэтая жанчына, і ёй падобныя, былі мімавольнымі далакопамі леташняй рэвалюцыі.

Не ставала рашучасці пайсці да канца, даціснуць сітуацыю, штурмаваць турмы, вызваліць усіх палітвязняў; замест гэтага быў такі адыход, адкат і адліў. Я тысячу разоў чуў аргументы, што тады пралілася б кроў. Натуральна, падставы для такіх аргументаў ёсць, але яны для мне не вельмі пераканаўчыя.

Па-першае, кроў пралілася ў кожным выпадку, але калі б не гэты адкат, то не пралілася б кроў ні Рамана Бандарэнка, ні Вітольда Ашурка і многіх іншых. Вельмі важна і тое, што ў той час усе гэтыя АМАПаўцы, паліцаі, былі дастаткова дэмаралізаваныя і недастаткова матываваныя. Я не думаю, што многія з іх гатовыя былі ісці за Лукашэнку да канца. Упэўнены, што калі народ даў бы жорсткі адпор, то, можа, не ўсе, але большасць з іх проста б збаялася - і тады сцэнар пайшоў бы зусім іншым сюжэтам. Зразумела, вялікае значэнне меў і сам факт, што трэба было вызваляць палітвязняў, сярод якіх былі амаль усе лідэры беларускага пратэсту - без іх рэвалюцыя была б дэзарыентаваная.

Прыкладна такія ў мяне сумныя разважанні на тэму таго, што было. Зараз, так, - гэта фашызм. Рэжым Лукашэнкі - 100% фашысцкі рэжым. Такога ў Еўропе не было з часоў Гітлера. Я думаю, што ў Расеі таксама рэжым фашысцкі, але больш мяккі, такі франка-салазараўкага плана, а Лукашэнка - чысты гітлерызм. Усе павінны разумець: і тыя, хто жыве ў Беларусі, і тыя, хто глядзяць з жахам на гэта звонку. Я дагэтуль з боку заходніх лідараў (пра расейскіх я ўжо не кажу) не чуў такіх выразных азначэнняў цяперашняга беларускага рэжыму. Кажуць, што дыктатура, аўтакратыя і гэтак далей. Дыктатура і аўтакратыя - так, але гэта фашызм, рэальны фашызм. І тое, што Лукашэнка толькі што загадаў адзначаць нацыянальнае свята ў дзень пачатку сталінска-гітлераўскай аперацыі ў Польшчы - больш чым сімвалічна...

- У чым слабыя месцы рэжыму Лукашэнкі? Як прыхільнікам пераменаў дамагчыся сваіх мэтаў, якія метады патрэбныя?

- Як гэта дзіўна не гучыць, асабліва ў цяперашняй трагічнай і цяжкай сітуацыі, але я гляджу на перспектывы з вялікім аптымізмам. Я бачу вялікую розніцу паміж Расеяй і Беларуссю. Расейскі рэжым можна параўнаць з афрыканскім дрэвам баабаба, гэта значыць гэта таўшчэзны, неахопны ствол, які складаецца з мноства тонкіх слаёў. Гэта Пуцін, яго найбліжэйшае асяроддзе, адны ўплывовыя сілавікі, другія, трэція, войска, рэгіянальныя лідары, каўказская эліта, татарская, башкірская, далёкаўсходняя эліты, алігархі, якія таксама расслаіўся на розныя часткі. Увогуле, гэта такі таўшчэзны ствол, ахінуты магутнымі ліянамі карупцыі. Зваліць такі ствол вельмі складана, таму на будучыню Расеі я гляджу не тое, каб зусім безнадзейна, але даволі песімістычна.

А беларускі рэжым - гэта не баабабы, а адзінокая асіна і імя гэтай асіне - Лукашэнка. Зваліць гэтую асіну можна некалькімі ўдарамі сякеры, гэта задача значна менш фундаментальная, чым, скажам, з расейскім рэжымам. Аднак для таго, каб гэтую асіну ссекчы - таксама трэба пастарацца.

Гэта не справа амерыканцаў, палякаў ці каго-небудзь яшчэ, а беларуская справа. Працаваць над гэтым павінны беларусы. Метады могуць быць самыя розныя, высока і нізка-тэхналагічныя. У ідэале дыктатара трэба павязаць і цывілізавана судзіць за злачынствы супраць чалавечнасці і свайго народа. Але мяркую, што і варыянт Кадафі або бэн Ладэна таксама мала каго засмуціць. У выпадку актыўных і дзейсных дзеянняў рэжым абрынецца за адзін або два дні, бо ён трымаецца выключна на пасінелых пальцах Лукашэнкі і страху ягоных сілавікоў перад адплатай.

Пры гэтым не трэба баяцца рэакцыі Расеі. Сілавой рэакцыі на вынас цела Лукашэнкі не будзе. Не магу сказаць, што Крэмль будзе вельмі ўзрадаваны такому павароту падзей, але і не надта засмучаны таксама - з той простай прычыны, што для Расеі Лукашэнка нязручны, таксічны, і галоўнае - яму ёсць альтэрнатывы ў Беларусі. Думаю, што без адмысловага напружання Крэмль зможа разгледзець больш-менш на сваю карысць менскую палацавую дылему. Сярод лідараў беларускай апазіцыі маецца дастатковая колькасць людзей, на якіх у Пуціна ёсць віды. Гэта і Бабарыка, і, можа быць, Ціханоўскі, і былы прэм'ер-міністр Румас, і шмат хто яшчэ.

Без Лукашэнкі сам рэжым доўга супраціўляцца не будзе. Некалькі тысяч сілавікоў ірвануць у Расею праз мяжу з надзеяй там уладкавацца: хто на Рублёўцы, а хто наймітам у Сірыі. тыя, хто багацейшыя і хітрэйшыя, напрыклад, Галоўчанка, паляцяць у Аб'яднаныя Арабскія Эміраты на прыватных бізнэс-джэтах. Я думаю, што пляцоўка імгненна будзе расчышчаная для радаснага народа, трэба толькі пастарацца.

- Вы неяк сказалі, што Лукашэнка пакіне пасаду да канца 2021 года. На чым заснавана ваша ўпэўненасць?

- Я не магу сказаць, што я на 100% упэўнены, але думаю - гэта імаверна. Заснавана гэта на відавочных фактах, пра якія я ўжо казаў. Супраць Лукашэнкі настроены практычна ўвесь народ. Вельмі цяжка дыктатару, хай нават аточанаму гарыламі-сілавікамі, у такой канструкцыі трымацца доўга супраць усяго народа. Па-другое, падтрымка Лукашэнкі звонку не такая трывалая і кансалідаваная, як можна падумаць. Не думаю, што Кітай распачне хоць нейкія намаганні для таго, каб дапамагчы Лукашэнку, а Расея таксама вельмі абмежаваная ў сваіх сродках падтрымкі. Гэта значыць, з боку Крамля, акрамя грашовых падачак - гэта некаторая маральная падтрымка, прычым не такая безумоўная і істэрычная. Можна меркаваць з гісторыі з Ryanair: рэакцыя Пяскова, а затым і самога Пуціна, была, што «трэба разабрацца, паглядзець, не трэба пароць гарочку», «гэта іх унутраная справа» і гэтак далей, а не так, што «рукі прэч ад Беларусі! » і «Лукашэнка ўсё правільна зрабіў!». Усё неяк больш стрымана. Фраза Пуціна «хай Пратасевіч змагаецца сабе з рэжымам Лукашэнкі» таксама мне спадабалася.

Потым, як я ўжо сказаў, я ўпэўнены, што ніякай сілавы інтэрвенцыі з боку Расеі не будзе. І таму, што ёй гэта не вельмі трэба, а галоўнае - яна можа нарвацца на глабальныя непрыемнасці ў стасунках з Амерыкай і Еўропай. Гэта Пуціну не патрэбна: Расея цяпер знаходзіцца ў слабой пазіцыі. З эканомікай усё вельмі дрэнна, у замежнай палітыцы суцэльныя крахі, унутры краіны сітуацыя даволі хісткая, таму я не думаю, што Пуцін цяпер адчувае сябе настолькі ўпэўнена, каб хуліганіць у поўны рост. Я думаю, што не можа паўтарыцца крымска-ўкраінская гісторыя.

Акрамя таго, нельга скідаць з рахункаў міжнародныя санкцыі, татальнае асуджэнне рэжыму сусветнай супольнасцю. Цяпер іх пачынаюць толькі-толькі ўводзіць, і, я думаю, што яны будуць не толькі эканамічныя і персанальныя, але і фінансавыя, і палітычныя. Вядома, санкцыі - гэта палка з двума канцамі. Яны б'юць і па беларускаму істэблішменту, і па простых беларусах. Тым не менш, добра, што гэтыя санкцыі ёсць - і ў практычным, і ў сімвалічным сэнсе.

Санкцыі могуць мець дастаткова сур'ёзныя наступствы як у эканамічным плане, так і стымуляваць раскол беларускай эліты. Увогуле, ёсць мноства чыннікаў, якія гуляюць супраць Лукашэнкі. Я б сказаў, што няма ні аднаго чынніку, які б гуляў за Лукашэнку, акрамя маральнай і матэрыяльнай падтрымкі Расеі. Гэты рэжым трымаецца на сумленным слове. Калі не дні, то, прынамсі, месяцы гэтага рэжыму палічаныя. Гэта, я думаю, у Крамлі таксама многія ўсведамляюць, і праца вядзецца.

- Нядаўна Лукашэнка падпісаў дэкрэт №2 аб перадачы сваіх паўнамоцтваў Савету бяспекі ў выпадку паспяховага замаху на яго. Як вы думаеце, з чым звязаная такая пастанова? Дыктатар рыхтуецца да свайго пахавання?

- Не надаваў бы гэтаму асаблівага значэння. Думаю, што гэта такі дэмагагічныя-істэрычны жэст, гэта значыць, Лукашэнку проста нагнятае атмасферу. З гэтым жа звязана і выкраданне Пратасевіча: тым самым Лукашэнка спрабуе пераканаць народ у тым, што яго спрабуюць забіць, а калі яго заб'юць, то надыдуць жудасныя часы. Я, вядома, не ў Беларусі, але я моцна сумняваюся, што там знойдзецца шмат людзей, якія вераць у гэтае трызненне.

- Ці падштурхоўвае такі дакумент чальцоў Савета бяспекі і людзей з асяродку дыктатара да нейкіх сцэнароў адхілення яго ад улады? Ці рэальна адным прыгожым летнім ранкам убачыць на дзяржканале ў Беларусі «Лебядзінае возера»?

- Я думаю, што такая імавернасць ёсць, але не магу даць ніякай экспэртнай ацэнкі, проста таму, што я мала што ведаю пра атачэнне Лукашэнкі. Калі казаць пра асяроддзе Пуціна, то я сабе больш-менш уяўляю гэтых людзей, і падазраю, што наўрад ці хто-небудзь з іх заедзе яму табакеркай па скроні. Людзі вельмі баязлівыя, залежныя і наогул - чалавечы матэрыял вельмі нізкай якасці. Я падазраю, што асяродак Лукашэнкі - такія ж баязліўцы, слабакі і недалугі. Мне сабе цяжка ўявіць, каб у тэлеэфіры пачалі паказваць «Лебядзінае возера». Але паўтараю, што гэта не выключаны варыянт. Калі знойдзецца хоць парачка моцных людзей з ініцыятывай, а не з дрыготкімі каленкамі, то, я думаю, ажыццявіць гэта будзе няцяжка. У адрозненне ад Расеі, тут работа не надта пыльная і вельмі хуткая.

- Вы неяк сказалі: «Калі Лукашэнка прыдзяўбуць, то вельмі-вельмі мала хто пралье слязу з гэтай нагоды». На вашу думку, наколькі моцная нянавісць да гэтай постаці ў беларускім грамадстве?

- Я ведаю многіх беларусаў, якія жывуць за мяжой і ў самой Беларусі. Наколькі я магу судзіць, нянавісць да Лукашэнкі амаль татальная і вельмі моцная. Я не магу параўнаць ступень нянавісці да Лукашэнкі са ступенню нянавісці да Пуціна. Апошнім пагарджаюць, лаюць, народ яго не любіць і лічыць даволі вартым жалю і непрыемным тыпам, але вось так, каб сціскаць кулакі і быць гатовым яго задушыць... Такіх настрояў у дачыненні да Пуціна я не адзначаю сярод сваіх знаёмых. Я думаю, што і большасць ставіцца да яго хутчэй адмоўна, але гэта такі млявы негатыў.

Да таго ж, у Пуціна маецца нямала зацюканых прыхільнікаў, якія думаюць, што ён хоць і злодзей, карупцыянер і гэтак далей, але альтэрнатывы яму не відаць. Вось такое папулярнае, а, можа, і дамінантнае ў краіне стаўленне да Пуціна. Стаўленне да Лукашэнкі, наколькі я магу судзіць, значна больш кансалідаванае: што гэта паразіт, ад якой трэба пазбаўляцца, інакш мы ўсе загінем. Яно прыкметна больш радыкальнае.

- Вядомы расейскі дзеяч Барыс Нямцоў у 2013 сказаў: «Я вельмі хачу, каб Беларусь стала свабоднай, і магу сказаць, чаму: бо калі вы станеце свабоднымі, то ў Расеі таксама будзе шанец стаць свабоднай»? Што вы думаеце на гэты конт? Чаму менавіта Беларусь можа паказаць Расеі шлях да перамен?

- Я сказаў бы так: гісторыя з Расеяй значна больш цяжкая і запушчаная, чым гісторыя з Беларуссю і Украінай ці там, скажам, з Грузіяй і Арменіяй. Тым не менш, вядома ж, тое, што адбываецца ў суседніх краінах, тым больш, славянскіх, уплывае вельмі моцна на сітуацыю ў Расеі. Напраўду, калі ўявіць Пуціна ў выглядзе Здыхліка, то, як вядома, у кожнага Здыхліка маецца яйка і іголка. Усё ж такі ёсць спосаб адправіць яго на той свет. На мой погляд, вось гэтая «Здыхлікава іголка» знаходзіцца ў руках украінцаў, беларусаў, грузінаў і гэтак далей. Калі расейцы ўбачаць, наколькі лепш жывецца ў той жа Украіне, Беларусі і іншых былых савецкіх рэспубліках, што там людзі і багацейшыя, і весялейшыя, і шчаслівейшыя, і, натуральна, вальнейшыя, то гэта будзе вельмі сур'ёзнае папярэджанне расейскаму рэжыму.

У гэтым сэнсе, вядома, усё залежыць не толькі ад Беларусі, я думаю, што Нямцоў проста казаў у беларускім кантэксце. Гэта залежыць і ад Беларусі, і ад Украіны, і ад іншых частак былога СССР. Я ўпэўнены, што гэта адбудзецца неўзабаве. Беларусь неўзабаве будзе свабоднай і пачне імкліва збліжацца з Еўропай, развівацца ў эканамічным і гуманітарным плане, заробак падымецца з 400 еўраў да 1400 еўраў, як у краінах Балтыі і, вядома ж, для расейскага насельніцтва гэта будзе пераканаўчым прыкладам.

- У Расеі нядаўна прайшлі масавыя пратэсты ў падтрымку Навальнага. Наколькі расейцы таксама хочуць перамен? Ці могуць у адно імгненне ўспыхнуць пратэсты ўзроўню Украіны 2014 года або Беларусі-2020?

- На мой погляд, не. Сітуацыя ў Расеі моцна адрозніваецца ад таго, што мае месца ў Беларусі і Украіне. У нас краіна вельмі раздробленая, народ вельмі моцна раз'яднаны. Было некалькі спробаў народ аб'яднаць, былі дастаткова масавыя выступы, прычым апошнія выступы 2019-2021 гадоў не абмяжоўваліся толькі Масквой. Моцна выступіў і Пецярбург, і гарады Сібіры, і Далёкага Усходу. Гэтыя выступы выдатна напалохалі ўлады, і яны ўзяліся за справу, як мы бачым.

Беларусь натхняльны прыклад для Пуціна і сілавікоў: яны пераканаліся, што можна быць практычна супраць усяго народа, але, тым не менш, утрымацца ва ўладзе, калі за табой стаяць усе гэтыя АМАПы, паліцаі, Расгвардыя, у перспектыве - войска і гэтак далей. У гэтым сэнсе Лукашэнка моцна супакоіў Пуціна і яго кампанію. Вынікам гэтага, напэўна, стала тое, што сілавікі ў Расеі надзвычай набраліся нахабства, пра што сведчаць усе апошнія падзеі, арышты, разгоны, збіццё, пасадкі і іншае. Сітуацыя ў Расеі відавочна развіваецца паводле лукашэнкаўскага сцэнару. Але калі Лукашэнка спадзяецца на Расею, то Расеі спадзявацца няма на каго.

Я баюся, што гэта яшчэ не канец, будзе яшчэ зачышчаная інфармацыйная прастора ў Расейскай Федэрацыі. Што там будзе з тэлеканалам «Дождь» або «Эхо Москвы», або «Новай Газетай», - халера яго ведае. Я гляджу на гэта змрочна, а галоўнае, я не бачу энэргіі, нейкага запалу і рашучасці ў народа. Адны, як і беларусы, з'язджаюць з краіны, махнуўшы рукой у поўнай безнадзейнасці, а іншыя сыходзяць у нейкую глухую ўнутраную іміграцыю, што «нас гэта не тычыцца», «пайшлі ўсе на сухі лес», «будзем ціха выжываць». Так што не ведаю. Я не бачу той іскры, з якой цяпер можа разгарэцца полымя. Тым больш, што ўсіх апазіцыйных палітыкаў практычна ўжо пагалоўна анулююць паводле таго ж прынцыпу, як і Лукашэнка.

Думаю, што сцэнар вельмі падобны, але як я ўжо сказаў, ёсць і істотная розніца паміж Расеяй і Беларуссю. Гэтая розніца прымушае мяне верыць, што, прынамсі, у вашай краіне даволі хутка будзе ўсё ў парадку. Беларусь - гэта Еўропа. Засталося толькі зарэгістравацца.

- Лукашэнка выкарыстаў вайсковую авіяцыю, каб прымусіць цывільны самалёт Ryanair прызямліцца ў Менскім аэрапорце. Міжнародная супольнасць назвала гэтыя дзеянні «актам дзяржаўнага тэрарызму». Як вы ацэньваеце гэтыя падзеі?

- Несумненна, гэта быў і акт пірацтва, і акт дзяржаўнага тэрарызму. Тут, уласна, і абмяркоўваць няма чаго. Пры тым, што расследаванне і судовы разгляд, зразумела, не паспела адбыцца, але няма сумненняў у тым, якія будуць вынікі. Так, гэта акт дзяржаўнага тэрарызму.

Навошта гэта было трэба Лукашэнку? Я не ведаю. Маё асабістае меркаванне, якое можа быць няслушным у тым, што Лукашэнка сапраўды з’ехаў з глузду. Дакладней гэты памутненне розуму. Тут ізноў ёсць розніца паміж Лукашэнкам і Пуціным. Пуцін, у першую чаргу - злодзей, сквапны гопнік, які дзейнічае строга ў сваіх інтарэсах і, калі час ад часу выстрэльвае сабе ў нагу, то выключна з дурасці або дрэннай інфармаванасці. Што да Лукашэнкі, то ён паводзіць сябе не толькі як апантаны уладай дыктатар, але і як клінічны вар'ят.

Думаю, што гісторыя з самалётам Ryanair акурат з галіны псіхозу. Таму што зусім відавочныя ўсе мінусы і правалы, якія ўзніклі, у сувязі з гэтым абуральным актам, і яны ніяк не кампенсуюць усіх плюсаў з разраду «злавіў апазіцыйнага журналіста», «паспрабаваў зладзіць тэлевізійную прапагандысцкую кампанію». Не, я думаю, што вельмі мала людзей у Беларусі верыць у прызнанні няшчаснага Пратасевіча, а ва ўсім астатнім свеце, я ўпэўнены, не верыць наогул ніводзін чалавек.

- У адказ многія еўрапейскія авіякампаніі пачалі аблятаць паветраную прастору Беларусі, а таксама некаторыя еўрапейскія краіны забаранілі лётаць беларускім кампаніям над іх краінамі. Якія яшчэ меры патрэбныя, каб пакараць тэрарыста Лукашэнку?

- Не ведаю, я не спецыяліст у галіне санкцый. Наколькі мне вядомыя - меры прымаюцца. У мяне не было ні найменшых сумненняў, што рэакцыя і ў Еўропе, і ва ўсім свеце на гэты акт будзе вельмі жорсткай. У Расеі большасць экспэртаў і палітолагаў казалі, што Еўропа і Амерыка слабакі, яны праглынуць і нічога не будзе. Думаю, і Лукашэнка так меркаваў. А я з самага пачатку сказаў, што не, не праглынуць, і з адной-адзінай прычыны - гэта здарылася з еўрапейскім самалётам, які ляцеў з адной сталіцы ЕЗ у іншую, вёз еўрапейскіх пасажыраў. Гэта магло здарыцца з кожным іншым самалётам еўрапейскай кампаніі, які ляцеў бы з іншай еўрапейскай сталіцы.

Гэта тычыцца кожнага і зачапіла грамадскую думку - таму палітыкі заходніх краін, якіх, як вядома, выбіраюць, не маглі на гэта не адрэагаваць. Гэта меркаванне простых людзей, авіяпасажыраў, яны імгненна сказалі: «Гэта злачынства, на месцы гэтых людзей мог быць я і мая жонка, і гэта трэба пакараць». Гэта чыстая псіхалогія, нават не палітыка.

Увогуле, усё адбылося так, як я прадказваў. Думаю, што ўсе гэтыя меры будуць прынятыя і, натуральна, Лукашэнка і ягоны рэжым апынуцца ў татальнай ізаляцыі і непрыняцці. І калі еўрапейцы - скажам, немцы - могуць спрачацца з нагоды «Паўночнага струменю-2», добра гэта ці дрэнна, якія плюсы і мінусы, то з нагоды Лукашэнкі ні ў адной краіне цывілізаванага свету ніякага сумневу і няўпэўненасці няма. Усе татальна і жорстка асуджаюць яго.

- Вы вядомыя як рок-журналіст і музычны гуру. Што вы можаце сказаць пра ролю музыкі ў беларускай рэвалюцыі? Чаму менавіта Віктар Цой і ягоная песня «Перемен» стаў крыніцай натхнення для пратэстоўцаў беларусаў?

- Я думаю, што музыка адыграла велізарную ролю ў беларускай рэвалюцыі 2020 года. Больш за тое, я нават не памятаю, каб калі-небудзь дзесьці быў такі музычны выбух пратэстнага натхнення, як гэта было ў Беларусі. Гэтых песень прагучала значна больш, чым у Савецкім Саюзе ў «перабудовачныя» 80-ыя гады, якія ў нас таксама лічацца рэвалюцыйнымі, і калі былі напісаныя песні «Перемен» або «Скованные одной цепью». Тады было такіх рэвалюцыйных гімнаў штук 10, а з Беларусі мне даслалі блізу 200 песень пра свабоду і годнасць. Мяне ўразіла колькасць - я думаю, што гэта абсалютны сусветны рэкорд. Такога магутнага музычнага пратэстнага руху не было нідзе і ніколі. Ні ў ЗША ў 60-ых гадах у сувязі з вайной у В'етнаме, ні ў Брытаніі ў 70-ыя гады, калі пратэставалі супраць палітыкі Тэтчэр. Беларусы дакладна паставілі сусветны рэкорд. Гэта, вядома, вельмі файна.

Яшчэ, што мяне ўразіла, - гэта рэпертуарныя разнастайнасць. Калі мы возьмем Расею, то ў нас усе гэтыя супрацьрэжымныя і свабодалюбныя песні - рок ці рэп. Трэцяга не дадзена. У Беларусі гэта было ўсё - і фальклор-ансамблі, і нейкія вялікія хоры, і электроніка, і оперны вакал, і нейкі джаз, і самае дзіўнае - папса, эстрадныя песні. У Расеі, скажам, папса ўважаецца за праўладную, ліслівую, прадажную суку. Усе гэтыя Баскавы, Кіркоравы, Газманавы і гэтак далей, усё спяваюць на славу Пуціна і ўлады, якія ім за гэта даруюць тэлевізійныя эфіры, дзяржзаказы і іншыя прывілеі. А тут у Беларусі абсалютна папсовыя салісты, ансамблі таксама спяваюць выдатныя песні актуальныя на сённяшні дзень. Мяне гэта цалкам схіліла і канчаткова пераканала ў тым, што супраць Лукашэнкі згуртаваўся ўвесь беларускі народ.

- Што б вы хацелі сказаць людзям у Беларусі, якія змагаюцца за дэмакратыю і свабоду?

- Я не магу даваць парады здалёк. Сітуацыя ў Беларусі зараз вельмі жорсткая. Я зычу ўдачы і хутчэйшага вяртання дадому тым людзям, якія маюць магчымасць і жаданне пакінуць Беларусь. Тыя, хто Беларусь не збіраецца пакідаць... натуральна, тут трэба было б мне сказаць - змагайцеся, змагайцеся і ідзіце да канца, але я выдатна разумею, што лёгка сказаць, знаходзячыся ў краіне Еўразвязу, і не так лёгка гэта зрабіць.

Я ўжо сказаў, што сітуацыя ў Беларусі мае вельмі простае развязанне. Паколькі ўсё ўпіраецца, увогуле, у мярзоту, хітрасць і вар'яцтва аднаго канкрэтнага чалавека. Я думаю, што трэба сфакусавацца на гэтай праблеме і не распыляцца на ўсё іншае. Выдатныя масавыя маніфестацыі і карагоды, кветкі, тэпці і сэрцайкі давялі тое, што гэта прыкметная мішэнь для садыстаў. Значыць, як казаў Уладзімір Ільіч Ленін: «Трэба ісці іншым шляхам».

- У Вас выходзяць дакладныя і трапныя азначэнні, якія імгненна застаюцца ў памяці. Давайце паспрабуем кароткае бліц-апытанне, вы згодны?

- Давайце.

- Беларусь - гэта …?

- Беларусь - гэта рыцар у пагоні за будучыняй.

- Лукашэнка - гэта …?

- Лукашэнка - гэта смерць Беларусі

- Пуцінская Расея - гэта …?

- Пуцінская Расея, як сказалі задоўга да мяне, гэта прыклад таго, як жыць нельга

Пратэстоўцы ў Беларусі - гэта …?

- Пратэстоўцы ў Беларусі - гэта героі, якім не стае апошняга смелага кроку.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]