Гульня тронаў у ВКЛ: чаму ўзвысіўся Ягайла

Шлях сына Альгерда да дзвюх карон быў няпростым.

У гады праўлення вялікага князя літоўскага Альгерда ў Літве ўтварылася двоеўладдзе. Віленская палова княства была ў ягоным падначаленні, Трокская частка належала Кейстуту, брату Альгерда. Браты падзялілі паміж сабой і кірункі вядзення замежнай ваеннай палітыкі, піша «Литвин».

Суправіцель Кейстут спаборнічаў з Тэўтонскім ордэнам і палякамі, а сам Альгерд на ўсходніх і паўднёвых кірунках супрацьстаяў маскоўцам і татарам. У той жа час паходы літвінаў на Маскву хутчэй прадстаўлялі толькі спробу прадэманстраваць сваю сілу, бо на рашучае змаганне Вялікае Княства Літоўскае наважыцца не магло.

Сур'ёзная, вялікая вайна на маскоўскім накірунку магла значна аслабіць заходнія межы дзяржавы, якія раз-пораз зазнавалі напады з боку крыжакоў.

Ягайла, сын Альгерда, уступіў на прастол пасля смерці бацькі ў 1377 годзе. Такая пастанова нябожчыка выклікала вялікую незадаволенасць у Літве, бо сваю Віленскую частку княства ён перадаў не свайму старэйшаму сыну, як гэта патрабавалася паводле ўстаноўленых правіл, а любімаму Ягайлу, сыну ад другога шлюбу.

Заняўшы бацькава месца на троне, Ягайла неўзабаве зразумеў, якія няўстойлівыя ягоныя пазіцыі. Адзін за адным рушылі ўслед канфлікты з яго братамі, якія не вельмі прымалі новую ўладу і імкнуліся хутчэй аддзяліцца ад новага вялікага князя. Акрамя таго, старэйшы брат Ягайлы - Андрэй, княжыў у Полацку і меркаваў, што карона павінна знаходзіцца менавіта на яго галаве.

Аднак, самым сур'ёзным спаборнікам маладога Ягайлы стаў ягоны дзядзька Кейстут. Бо ён кіраваў паловай літоўскіх зямель і паловай войска, таму з пазіцыі перавагі ва ўзросце і жыццёвага досведу зусім не ўважаў за патрэбнае падпарадкоўвацца загадам свайго пляменніка. Такім чынам, паміж Кейстутам і Ягайлам пачалася вострая варожасць.

Ягайла не адважваўся выступіць адкрыта супраць свайго дзядзькі. Жаданне аднаасобна кіраваць Вялікім Княствам Літоўскім падштурхнула яго на змову з крыжакамі. За абяцаныя землі Жмуйды Тэўтонскі ордэн уварваўся на тэрыторыі, якія знаходзіліся ў падпарадкаванні Кейстута, але пры гэтым не крануў Віленскія зямлі. У сваю чаргу, адбіўшы напады немцаў, Кейстут захапіў Вільню і ўзяў пад варту Ягайлу. Захоплены пляменнік быў скінуты з трона і прызначаны ўдзельным князем у Крэве.

Гэта адбылося ў 1381 годзе. А праз год Ягайла здолеў аднавіць сувязь з ордэнам. Узаемныя напады адзін на аднаго крыжакоў і літвінаў не спыняліся. У адным супрацьстаянні войска Ягайлы разам з крыжакамі пад Трокамі сустрэлася з войскам Кейстута. Малады князь не стаў уступаць у сутычку, бо задумаў расправіцца са сваім ворагам хітрасцю.

Прапанаваўшы дзядзьку прыступіць да мірных перамоў, Ягайла паабяцаў яму поўную бяспеку, пасля чаго абодва бакі накіраваліся ў Вільню. А вось войска Кейстута засталося чакаць заканчэння перамоў на месцы.

У Вільні вядома ж, ніякіх перамоваў не адбылося. Кейстута закавалі ў кайданы, перавезлі ў Крэва і саслалі ў вязніцу. Да яго воінаў накіравалі ганца, які нібыта ад імя камандуючага зачытаў указ аб роспуску войска. Між тым пятая ноч знаходжання Кейстута ў вязніцы стала для яго апошняй. У прысутнасці каменданта замка ён быў задушаны. Датуль яму споўнілася ўжо 85 гадоў. Так маладосць абхітрыла досвед.

Ягайла аддаў загад даставіць цела дзядзькі ў Вільню, дзе пахаваў яго з высокімі ўшанаваннямі. Цяпер ужо ніхто не мог перашкодзіць Ягайлу вярнуць сабе тытул вялікага князя. Праз некалькі гадоў ён прыняў каталіцтва і ўжо пад імем Уладзіслаў ажаніўся з польскай каралевай Ядвігай. Лёс яшчэ рыхтаваў яму трон польскага караля, на якім ён знаходзіўся да самай смерці ў 1434 годзе.