Юры Хашчавацкі: Лукашэнка баіцца, трасецца, начамі не спіць

Перамога блізкая, але нам нельга расслабляцца.

Вядомы кінарэжысёр Юры Хашчавацкі стаў госцем праграмы «Змена ўлады» на сайце Charter97.org.

Паважаныя чытачы! Вы можаце падпісацца на канал "Хартыі-97" на Youtube charter97video. Для гэтага трэба зайсці на старонку charter97video і націснуць чырвоную кнопку "Падпісацца". Калі вы хочаце атрымліваць паведамленні аб новых відэа на канале charter97video, то націсніце "званочак".

Глядзіце праграму таксама на Vimeo.

– Добры дзень, Юрый Іосіфавіч!

– Добры дзень, рады чуць.

– Ну што, Беларусь на ўздыме? Здаецца, яшчэ ніколі не было ў краіне такой пратэставай актыўнасці?

– Вядома, пратэставая актыўнасць была ўсе гэтыя гады. Я яе добра памятаю ў 2001, у 2006, у 2010 гадах. Усё нарастала. Трошкі знізілася гэта ў 2015-м, але я думаю, што гэта праз вайну ва Украіне. А цяпер – самы вялікі пік. Гэтага варта было чакаць, таму што новыя тэхналогіі, новае стагоддзе, новы час, новыя людзі прыходзяць. Моладзь больш прасунутая, чым мы, старыя пенсіянеры – гэта ўсё людзі, якія хочуць свабоды і ўнутрана разумеюць, што без свабоды ім не развіцца, не вызначыць сябе, не самарэалізавацца. Гэта натуральна.

Гэты канфлікт спеў, ён увесь час павялічваўся, а цяпер ён дайшоў да свайго цяперашняга піку. Магчыма, надалей, калі, не дай Бог, усё ж не атрымаецца змяніць уладу ў Беларусі, хоць я спадзяюся, што атрымаецца ў беларусаў на гэты раз пазбавіцца ад гэтага ярма, то ў любым выпадку, калі ў будучыні Лукашэнка захавае ўладу сабе, то гэты пік будзе нарастаць. Таму што ў эканоміцы – швах, нельга так кіраваць эканомікай, як сёння, у палітыцы – швах, у адукацыі – швах. Поўнае беззаконне, якое існуе сёння, ужо адчувае амаль кожны ў Беларусі.

– У гэтай улады ў любым выпадку больш няма ніякага патэнцыялу?

– Так, відаць жа. Хоць, вядома, патэнцыял рассмяшыць людзей у яе ёсць. Я калі гляджу на Лукашэнку, напрыклад кадры, дзе ён сустракаўся з нібыта апазіцыяй у Берасці, я ўвесь час успамінаў стары дзіцячы вершык-лічылачку «Плачет киска в коридоре, у нее сегодня горе. Злые люди бедной киске не дают украсть сосиски».

Разумееце, чалавек, які паламаў Канстытуцыю, які цалкам абрабаваў краіну. Палічыце, гэта толькі тое, што мы ведаем: 120 мільёнаў даляраў ягоны «Боінг», унутранае начынне якога абышлося яшчэ на 300 мільёнаў (нядаўна, дарэчы, паказалі, як гэта ўсё ўладкавана). Вось вам ужо паўмільярда. Плюс ягоная рэзідэнцыя «Цал Дзір Біе», на якую пайшло блізу 350 мільёнаў даляраў. Глядзіце, ужо падбіраемся да мільярда. А ў яго ж яшчэ, акрамя ўсяго іншага, дзесьці парадку 18 рэзідэнцый. Памножце тысячаў на 100 як мінімум. На залаты посуд, на ўсю тую раскошу, якой ён сябе атачыў.

Вось вам ужо 2-3 мільярды, якія мы бачым. А што нам паказваюць? Нам паказваюць, як у Ціханоўскага за канапай з чацвёртага разу 900 тысячаў знайшлі. Ну, хлопцы, гэта смешна.

І смешна не столькі, што гэты чалавек проста хлусіць на абсалютна чыстым воку, персанаж проста Ільфа і Пятрова, Сашкін, памятаеце такога? Ён стаіць і хлусіць вам пра тое, які ён увесь правільны, свой заробак гатовы аддаць на тое, каб правесці «сумленна» рэферэндум. Ведаем мы, як ён праводзіць гэтыя рэферэндумы. У яго зноў лічыць будзе Ярмошына.

Гэтыя хлопцы, якіх я не ведаю, калі гэта берасцейская апазіцыя, у што я слаба веру, якая стаіць, цісне яму руку і кажа: «Не, вядома, мы толькі за экалогію змагаемся»...

– Гэта, відавочна, была прывезеная масоўка.

– Я таксама так адчуў. «А можна мы з вамі сфатаграфуемся»... Разумееце, усе гэтыя дэкарацыі – гэта вельмі смешна. Я не ведаю сёння ідыётаў, на якіх гэта ўсё працуе.

Мне здаецца, што той стыль, які маладыя хлопцы ды і не толькі, людзі сталага веку, узялі на сёння, весела, радасна ісці да сваёй волі, весці да свабоды сваю краіну – гэта сапраўдны, найцікавейшы ход. Дарэчы, за гэта беларусаў яшчэ больш сталі паважаць людзі ў свеце. Адусюль пішуць: «Мы вамі ганарымся». І сапраўды, ёсць чым ганарыцца. Можна ганарыцца тым, якія яны прыгожыя, якія яны маладыя, якія яны поўныя сілаў, якая надзея гарыць у іх вачах. Адзінае што, не дай Бог, хлопцы, нам чарговы раз, прабачце за выраз, прасраць гэтую надзею, якая ў нас з'явілася.

Мы маем справу з адным з самых зладзеяватых, калі не самым, чалавекам, я вам пералічыў усё, што ён сабе афіцыйна скраў, а ўявіце сабе, колькі там у яго яшчэ закапана таго, чаго мы не ведаем. Я б з задавальненнем гэтую рэвалюцыю зрабіў яшчэ для таго, каб зразумець, а якія на самай справе ў яго апетыты. Таму што потым усё даведаемся, усё раскрыем. Гэта вельмі цікава.

Мне здаецца, што самае сёння цікавае, самае галоўнае і самае радаснае – тое, якія вочы я бачу ў людзей, якія выходзяць на вуліцы беларускіх гарадоў.

– Лукашэнка відавочна ў паніцы. Мяркуючы з ягоных апошніх выказванняў і дзеянняў, яму ніколі яшчэ не было так страшна?

– Вядома, чым вышэй малпа лезе на дрэва, тым лепш відаць яе чырвоны зад. Тое самае і з ім. Ён ужо далез да самай вяршыні. І, безумоўна, прымудрыўся абхаміць абсалютна ўсіх, прымудрыўся парушыць усе законы магчымыя і немагчымыя. Не толькі законы крымінальныя і канстытуцыйныя, а яшчэ і Божыя. Разумееце? І паставіў многіх людзей цяпер у сувязі з пандэміяй да крытычнага варыянту. Тых наіўных людзей, якія, паслухаўшы яго, не сталі берагчыся ў гэты няпросты час, не сталі берагчы сваіх дзяцей, пасылалі іх у школы, дзе тыя маглі заразіцца.

Дарэчы, разумныя беларусы – гэта тое, што мне дае надзею. Самі, без яго, без улады навучыліся хуценька, сцямілі, як сябе захаваць, як ізалявацца, як паводзіць сябе ў гэтай сітуацыі. Гэта відавочна, што беларусы ўсё зрабілі для таго, каб сябе захаваць. Яны малайцы і дзякуй ім за гэта. Вось што відавочна сёння.

– Вы ўжо адзначылі, што сотні тысячаў беларусаў выходзілі на пікеты за альтэрнатыўных кандыдатаў у прэзідэнты. Цяпер два асноўныя ўдзельнікі гэтай кампаніі – Віктар Бабарыка і Сяргей Ціханоўскі – арыштаваныя. Як можна дамагчыся вызвалення лідараў?

– Трэба пастарацца іх вызваліць. Але лабавое сутыкненне, мне здаецца, нават і не патрэбнае. Ёсць больш простыя спосабы. Трэба проста спыніцца. З майго пункту гледжання, нават самы нармальны ход сёння – гэта забастоўка. Гэта не мець з уладай ніякіх справаў.

Забраць свае ўнёскі з банка, лепш за ўсё – ператварыць іх у даляры. Гэта, дарэчы, абсалютна ўсім раю, таму што інакш пасля выбараў вы самі зразумееце, наколькі я меў рацыю. Яны абнясуць увогуле ўсіх, каго могуць абнесці.

Трэба перастаць з гэтай уладай мець якія-небудзь справы, патрэбны ўсеагульны страйк. Запэўніваю вас, што гэта вельмі дзейснае мерапрыемства. І, безумоўна, не забывацца пра тое, што лідарам патрэбная падтрымка. Рэч у тым, што не толькі лідары адказваюць за грамадства, але і грамадства адказнае за сваіх лідараў. Я заўсёды гэта казаў. Іх трэба абараняць усімі магчымымі спосабамі, аж да Плошчы. Пры гэтым без агрэсіі, на ўсмешцы, радасна, без прамых сутыкненняў.

Сутыкненні ў нас сёння ідэалагічныя. Сутыкненні ў нас сёння эстэтычныя, я б нават так сказаў. Сутыкаецца калгасная ідэалогія рабства з надзеяй, са свабодай, з любоўю людзей да новага жыцця, да жыцця, дзе магчымая сама рэалізацыя ўсіх сваіх сілаў і пачынанняў, дзе можна зарабіць, убачыць свет, стаць Іланам Маскам для таго, каб пастарацца зазірнуць, пашырыць далягляды, убачыць іншыя планеты... Ды пра што я кажу! Не час, а суцэльная мара. Гэтым трэба карыстацца.

– Цяпер нават супрацоўнікі сілавых структураў удзельнічаюць у флэшмобах «Нас 97%» і «Лукашэнка павінен сысці». Міліцыя і армія будуць нарэшце з народам, як мяркуеце?

– Я думаю, што Беларусь невялікая краіна і ўрэшце ўсіх гэтых АМАПаўцаў, міліцыянтаў... У іх жа ёсць суседзі, сябры, сваякі, у іх ёсць бацькі, таты і мамы. Яны паціху пачынаюць усведамляць, што іх кідаюць наперад на тых людзей, якія ім таксама дарагія. Мне здаецца, што ў гэтым самая вялікая праблема падыходу Лукашэнкі. Гэта не Расея, дзе з Далёкага Усходу прывозяць АМАПаўцаў у Маскву, каб тыя збілі масквічоў, а маскоўскі АМАП тым часам едзе ва Уладзівасток або Хабараўск біць тых. Не, у Беларусі мы ўсе жывем блізка, мы ўсе бачныя адно аднаму. Калі яшчэ да каго-небудзь з міліцыі не дайшло гэта, то трэба было б, каб хлопцы гэта зразумелі.

«Глядзіце, вы так ведзяце сябе каля суседзяў, каля сваіх сваякоў, а мы адна вялізная сям'я, так што паводзьце сябе прыстойна» – гэта я звяртаюся да тых прадстаўнікоў сілавых структураў, якія яшчэ не зразумелі гэтага, а многія, як я бачу, ужо зразумелі гэта, ёсць такая інфармацыя і дзякуй Богу. Думаю, гэты працэс павінен пашырацца і будзе пашырацца.

– Народ празваў Лукашэнку прусаком. Як вам? Па-мойму, у кропку.

– Для смеху магу сказаць, што ў мяне ёсць такая праграма «Эксперт». Мы робім сатырычныя мультыкі пра Лукашэнку. Тры гады таму мы зрабілі чарговы выпуск, дзе Якубовіч чытаў дзецям на ноч казку «Тараканище». Ён там вісіць на сайце «Самы жорсткі мульт». І раптам, я гляджу, народ пачаў раптам... Там было тысячаў 100 праглядаў, а потым гляджу: за два дні набралася яшчэ 260 тысячаў. Раптам народ пачаў глядзець і ржаць з гэтай справы. Так, яго завуць прусаком і гэта вельмі падобна на казку Карнея Чукоўскага. Галоўнае, каб народ у Муху-цакатуху не пераўтварыўся.

– Вы аўтар фільма «Звычайны прэзідэнт», добра ведаеце Лукашэнку, ягоную псіхалогію. Мне здаецца, што, нягледзячы на сваю зласлівасць, ён вельмі баязлівы. Гэта праўда?

– Ён заўсёды быў баязлівы. Я назіраў за ім у першыя гады: куды б ён ні прыязджаў, дзе б ні знаходзіўся, на якім прадпрыемстве б ён ні быў, у яго вочы бегалі. Такое адчуванне, што ён увесь час шукаў снайпера на якім-небудзь даху. Баяўся ўвесь час, гэта так.

Я вам скажу, гэта вельмі цікава. Неяк раз я заехаў у двор, мяне сын завёз на машыне. Гляджу, ідзе Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч праз наш двор. Я сыну кажу: «Глядзі, вось ідзе былы кіраўнік краіны. Ідзе спакойна, не азіраючыся, не баючыся, усе з ім раскланьваліся, усе яго паважаюць. Гэта ж якім трэба быць нармальным чалавекам, каб так гэта адбывалася».

Я неяк ехаў з ім яшчэ і ў цягніку, у купэйным вагоне. Вы б бачылі, як да яго звяртаюцца людзі, пасажыры, суседзі ў купэ, побач. Абсалютна нармальна. Вось што значыць чалавек, у якога на сумленні нічога цяжкага няма.

А тое, як акружае сябе Лукашэнка, як ён сябе беражэ і ахоўвае, гэта дакладна таму, што рыльца ў пушку. Гэта тое, што ён выдатна ведае, чаго ён нарабіў, і ён, вядома ж, баіцца. Ён баіцца, ён трасецца, ён ночы спаць не можа. Не дай Бог нікому такое жыццё. Нікому пажадаць не хачу.

– Якім Вы бачыце сыход дыктатара?

– Гэта ўсё роўна, якім я бачу сыход дыктатара. Я б яго, вядома, хацеў убачыць сумленным, нармальным. Каб дапрацаваў свой тэрмін і ўсё, сыходзь. Важна тое, якім бачыць сыход сам дыктатар, і вось тут ужо самая вялікая праблема.

Калі ён бачыць свой сыход крывавым, то трэба, каб ён убачыў перад сабой тыя кадры Кадафі, якія і так, думаю, ён бачыць кожны раз. А можа ўбачыць нармальныя, як адыходзіў той самы Піначэт. Так, яго судзілі, і тут ёсць за што судзіць. Але ўрэшце ёсць цывілізаваны падыход да гэтай справы.

А лепш за ўсё дамовіцца яму. Думаю, пакуль што такая магчымасць ёсць, каб ён спакойна аддаў уладу і пайшоў. Думаю, што нават з самымі заўзятымі сваімі спаборнікамі можна дамовіцца дзеля будучыні Беларусі і дзеля таго, каб было спакойна ў нашай краіне. Яго б адпусцілі. Хоць, вядома, судзіць яго ёсць за што.

– Цяпер здаецца, што перамога зусім блізка. Як не даць яе выкрасці ў народа?

– А я ўжо казаў пра гэта. Рэч у тым, што мяне вельмі непакоіць інтанацыя, якая апошнім часам на многіх сайтах і ў «Фэйсбуку» ідзе. Гэтая інтанацыя «ах, мы перамаглі» і іншае. Не, хлопцы, вядома ж, вельмі добра, што нас шмат, выдатна, што вы так актыўна працуеце, так актыўна сабралі подпісы, арганізуеце такія выдатныя мітынгі і флэшмобы – гэта ўсё добра, але гэта яшчэ не перамога.

Я вельмі баюся, што ў нейкі момант, як гэта ўласціва людзям, мы пастановім, што перамаглі, сядзем і супакоімся, а ў гэты момант перамогу нашу выкрадуць. Таму нам яшчэ паўтара месяца трэба вельмі шмат працаваць, старацца зрабіць і аддаць на нашу перамогу вельмі шмат сваіх сілаў, умення, крэатыву і таго, на што багаты беларускі народ. Гэта ўсё неабходна сёння не адкінуць.

Але самае галоўнае, калі, дай Бог, мы пераможам, нават пасля перамогі мы ўжо павінны быць навучаныя горкім досведам, мы не павінны злазіць з гэтай улады. Мы павінны яе кантраляваць. Мы павінны кожны дзень глядзець, што яны робяць, не дазваляючы ім звар’яцець так, як звар’яцеў першы беларускі прэзідэнт.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]