Сцэнар перамогі беларускай рэвалюцыі – пратэсты плюс эканамічныя санкцыі

У беларусаў ёсць шанец перамагчы ў найбліжэйшы час.

Пра гэта галоўная рэдактарка сайта Charter97.org Наталля Радзіна заявіла падчас канферэнцыі Форуму свабоднай Расеі «Права на паўстанне». Удзельнікамі мерапрыемства сталі адзін з лідараў расейскай апазіцыі Гары Каспараў, вядомы эксперт, прэзідэнт Інстытута эканамічнага аналізу Андрэй Іларыёнаў, прэзідэнт Агульнарасейскага грамадскага руху «Звяз правых сілаў» Леанід Гозман, былы намеснік кіраўніка адміністрацыі прэзідэнта Украіны, чалец партыі «Бацькаўшчына» Андрэй Сенчанка, адзін з лідараў Лібертарыянскай партыі Расеі Міхаіл Светаў, вядомы армянскі праваабаронца і грамадскі дзеяч Сцяпан Грыгаран і іншыя. Вядучыя - Іван Цютрын і Данііл Канстанцінаў.

Падчас канферэнцыі актыўна абмяркоўвалася сітуацыя ў Беларусі. Прыводзім вытрымкі з выступаў Наталлі Радзінай:

– Рэвалюцыя ў Беларусі прадаўжаецца. Пратэсты не знізіліся. Так, мы можам казаць, што ў гэты момант сталі крыху менш масавымі, але, тым не менш, пратэсты ў беларускім грамадстве сталі ладам жыцця. Самае галоўнае, што адбылося: народ скасаваў так званую грамадскую дамову з урадам.

Паколькі мы гаворым пра права на паўстанне, то хачу ўспомніць Жана Жака Русо, які яшчэ ў 18 стагоддзі сказаў, што «калі ўрад забываецца свае абавязкі службовай асобы, калі ён топча грамадзянскія правы, калі ён не паважае права ўласнасці, калі ягоная ўлада ператварылася ў тыранію, то народ мае поўнае права паўстаць супраць такога ўраду, г.зн. ануляваць з ім грамадскую дамову». Гэта – тое, што мы маем сёння ў Беларусі. Так, мы маем жорсткую рэпрэсіўную сістэму, якую Лукашэнка выбудоўваў 26 гадоў. За апошнія месяцы ў Беларусі ў турмах апынуліся больш за 30 тысячаў чалавек. Тысячы людзей знаходзяцца ў турмах і з'яўляюцца палітычнымі вязнямі. Калі казаць пра лідараў, то лідары сёння знаходзяцца ў турмах, і калі з'яўляецца чалавек, які заяўляе пра нейкія лідарскія пазіцыі, ён тут жа арыштоўваецца і яго саджаюць паводле сфабрыкаванай палітычнай справы. Больш за тысячу палітычных крымінальных справаў сёння распачата.

Тым не менш сёння на лідарскія пазіцыі ў Беларусі стала выходзяць розныя грамадскія групы. Гэта – і працоўныя, і лекары, і спартоўцы, і артысты, і педагогі, і студэнты, і журналісты. Рэвалюцыйны працэс прадаўжаецца, і кожная група ўносіць у агульную справу нешта сваё. Таму я перакананая, што ў любым выпадку мы прыйдзем да перамогі. Так, пратэсты ў Беларусі негвалтоўныя, але яны прымаюць самыя розныя формы: і вулічныя, і эканамічныя, і падпольныя, і партызанскія. У выніку гэта можа прывесці да перамогі, аднак неабходны комплекс захадаў.

Я перакананая, што трэба прадаўжаць негвалтоўныя пратэсты, якія адбываюцца ў Беларусі. Я перакананая, што яны стануць больш масавымі ў наступным годзе, зімой, вясной, таму што эканамічная сітуацыя ў Беларусі вельмі цяжкая. Гэта канстатуюць усе эксперты, і перспектываў у Лукашэнкі сёння няма. Утрыманне рэпрэсіўнага апарату сёння патрабуе велізарных сродкаў, якіх у бюджэце проста няма. Мы бачым, што Лукашэнка не прызнаны Захадам. Атрымаць адтуль крэдыты ён ужо не можа, і Расея не ў стане падтрымліваць гэты сатэлітны рэжым у ранейшым аб'ёме. Таму я перакананая, што пратэсты ў Беларусі ўспыхнуць з новай сілай у самым блізкім часе.

Акрамя гэтага, сёння важна прадаўжаць сур'ёзны міжнародны ціск на рэжым Лукашэнкі. На жаль, рэакцыя Захаду на тое беззаконне, што сёння адбываецца ў Беларусі, недастатковая, яна занадта слабая. Таму мы сёння настойваем на тым, каб у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі былі ўведзеныя жорсткія эканамічныя санкцыі. Гаворка ідзе пра забарону на набыццё з Беларусі нафтапрадуктаў і калійных угнаенняў, адключэнне беларускіх банкаў ад сістэмы SWIFT, выправаджэнне беларускіх амбасадараў з заходніх дзяржаваў, увядзенне санкцый супраць тых дзяржаўных прадпрыемстваў, якія сёння ўціскаюць працоўны рух і права працоўных на страйк. Таму мне здаецца, што ў комплексе негвалтоўныя масавыя пратэсты плюс жорсткія эканамічныя санкцыі ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі, могуць прывесці нас да поспеху.

У адказ на пытанне пра тое, ці можа мець поспех негвалтоўны супраціў, я магу сказаць, што ў Беларусі няма перадумоваў для якога-небудзь гвалтоўнага супраціву, таму што ў адрозненне ад Украіны ў Беларусі нікога не было парамілітарных арганізацый. Ва Украіне яны ўсё ж такі ствараліся, хай пад кантролем спецслужбаў, але тым не менш вось гэтыя ваенна патрыятычныя арганізацыі ва Украіне існавалі. У Беларусі іх ніколі не было, людзі без зброі, як яны могуць пратэставаць?

Дарэчы, прадстаўнікі ўкраінскіх нацыяналістычных арганізацый мне казалі пра тое, што неабходна максімальна ўнікаць гвалту, таму што занадта вялікі кошт даводзіцца плаціць. Так, я разумею, адбываецца неўнікнёная радыкалізацыя пратэстаў, калі людзі сутыкаюцца з беззаконнем з боку сілавікоў, калі людзей сёння забіваюць проста на вуліцах Менска, іншых гарадоў, калі сілавікі ў іх страляюць, калі не распачатая ні адна крымінальная справа за забойства мірных пратэстоўцаў. Я перакананая, што радыкалізацыя будзе адбывацца, гэта неўнікнёны працэс, але мы стараемся ўнікаць гэтага гвалту, таму што, сапраўды, гэта страшна і можа прывесці да цвёрдага супрацьстаяння на вельмі доўгі тэрмін. І вялікія страты неўнікнёныя тады з абодвух бакоў. Ці атрымацца без гэтага абысціся – я не гарантую, таму што людзі сёння ў Беларусі абсалютна безабаронныя перад сілавікамі і некаторыя людзі будуць сябе абараняць.

Беларуская апазіцыя была заўсёды паслядоўніцай вучэнняў Джына Шарпа: негвалтоўны супраціў – маральны супраціў, і ён ажыццяўляецца, таму што ў дзяржавы нашмат большы арсенал гвалту.

Таму мы будзем прадаўжаць пратэставаць такім чынам: вуліца, забастоўка, партызанскія акцыі і абавязковы знешні эканамічны ціск. Вось тут я заклікала б вас, расейскіх дэмакратаў, падтрымаць беларусаў у нашай барацьбе за свабоду і вельмі ўдзячная Форуму свабоднай Расеі, які падымае вельмі важныя пытанні. Нам патрэбная сёння салідарнасць у першую чаргу ад вас, ад расейскіх дэмакратаў, у ціску на Пуціна ў тым, каб ён спыніў падтрымку гэтага фашысцкага рэжыму Лукашэнкі. Нам патрэбныя сёння вашы сувязі, ваша падтрымка ў працы з Захадам, каб уводзіліся эканамічныя санкцыі супраць дыктатуры. Паверце мне, досыць некалькіх месяцаў вось такіх жорсткіх санкцый – і рэжым падзе. Таму гэта наша агульная барацьба, давайце дзейнічаць разам, і мне здаецца, што ад таго, чым скончыцца рэвалюцыя ў Беларусі, залежыць вельмі многае ў свеце, у тым ліку ў Расеі.

– Ці можна перамагчы пры негвалтоўным супраціве?

– У цэлым, калі праводзіць вынікі і неяк экстрапаляваць гэта на сітуацыю ў Беларусі, важна тое, што сказаў Андрэй Іларыёнаў з нагоды таго, што негвалтоўны супраціў спрацоўвае толькі, калі ўлады самі адмовіліся ад гвалту, і ў 73 адсотках выпадкаў гэта спрацоўвае, калі ў адказ гвалт робіцца. Сцяпан Грыгаран адзначыў важную рэч: пры негвалтоўным супраціве неабходныя элементы гвалтоўнага супраціву. Добры прыклад, што ў час рэвалюцыі ў Арменіі Нікол Пашынян захапіў радыё для таго, каб атрымаць доступ да эфіру, і гэта таксама важна.

Я сказала б, што ёсць, вядома, памылкі, у тым ліку ў арганізацыі акцый пратэстаў у Беларусі. Гэта доўгая размова. Мы бачылі слабасць і штабу Святланы Ціханоўскай, і так званай Каардынацыйнай рады, якая была створаная ў першыя дні пасля акцый пратэсту 9 жніўня. Туды трапілі выпадковыя людзі, якія раней не мелі ніякага дачынення да апазіцыі і якія не ўлічвалі досвед людзей так званай «старой» апазіцыі, якая гадамі, дзесяцігоддзямі змагалася з рэжымам Лукашэнкі, арганізоўвала масавыя акцыі пратэсту, арганізоўвала плошчы пасля кожных сфальсіфікаваных выбараў. І тое, што сказаў Міхаіл Светаў – гэта вельмі важна. Так, была надзея на тэлеграм-каналы, сярод іншых на Нехту. Яны вельмі шмат зрабілі для беларускай рэвалюцыі, але адбылося галавакружэнне ад поспехаў, і, увогуле, яны не ведаюць, як, яны не ўмеюць каардынаваць пратэсты. Але зноў жа адмаўляюцца прыслухоўвацца да людзей дасведчаных, якія арганізоўвалі гэтыя пратэсты многія гады, а даўжыня пратэстаў, пра што казаў Сцяпан Грыгаран, сапраўды важная, таму што людзі, якія змагаліся дзесяцігоддзямі супраць рэжыму Лукашэнкі, прывялі да таго, што ў 2020 годзе адбылася рэвалюцыя, адбыўся ўсеагульны народны ўздым.

Вельмі важная катэгарычнасць лідараў пратэсту. Так, мы сёння бачым, што многія з іх у турмах, але я ўпэўненая, што беларускі народ і беларуская нацыя будуць нараджаць новых герояў. Лідараў на самай справе шмат, і кожны адчувае сябе лідарам, але вельмі важная ўсё ж матэрыялізацыя нашай барацьбы, вельмі важна ставіць мэту. Я супраць збройнага чыну, тым больш я ведаю, што ён немагчымы. Вельмі важную рэч сказаў Андрэй Сенчанка, падтрымаўшы мой тэзіс, што негвалтоўны супраціў плюс сур'ёзныя міжнародныя эканамічныя санкцыі могуць прывесці да поспеху.

Таму наш шлях – гэта негвалтоўны супраціў, а раскол элітаў будзе, пра што казаў Гары Каспараў, калі будуць сур'ёзныя міжнародныя эканамічныя санкцыі. Эканамічная сітуацыя ў Беларусі вельмі цяжкая, няма выйсця з гэтай сітуацыі, для Лукашэнкі гэта тупік. Грошай браць няма адкуль. Ён пачынае паступова марнаваць уласныя запасы, але гэта чалавек вельмі прагны, шмат скрадзеных грошай ён не верне ў краіну, нават на ўтрыманне ўласнай аховы. Я перакананая, што негвалтоўны супраціў плюс міжнародныя эканамічныя санкцыі прывядуць і да расколу элітаў, і да раскладання сілавога апарату, і да перамогі ў рэвалюцыі.

– Калі б не падтрымка Крамля, магла б прынцыпова змяніцца сітуацыя ў Беларусі?

– Безумоўна. Калі б не было падтрымкі Расеі, то мы б ужо забыліся, хто такі Лукашэнка, яшчэ ў 1999 годзе, таму што ўсе гэтыя гады рэжым існаваў выключна на расейскія грошы, расейскія датацыі. Дзякуючы палітычнай падтрымцы Крамля, дзякуючы танным энэргарэсурсам, якія пастаўляліся ў Беларусь, а потым шчасна перапрацоўваліся і адпраўляліся з значна больш высокімі коштамі на Захад, дзякуючы беззваротным крэдытам, г.зн. калі б не вось гэтая фінансавая падтрымка дыктатуры Лукашэнкі, паверце мне, беларусы ўласнымі сіламі прыбралі б гэтага дыктатара і забыліся б пра яго. Сёння гэта была б нармальная еўрапейская дэмакратычная краіна, а тое, што мы назіраем цяпер, гэта прадаўжэнне той самай палітыкі Крамля ў падтрымцы дыктатуры, таму што Пуцін прызнаў рэжым Лукашэнкі легітымным, павіншаваў з так званай перамогай на выбарах, хоць гэтага не зрабіла ні адна нармальная краіна ў цывілізаваным свеце.

Падтрымка з боку Расеі існуе да гэтага часу. Гэта і прапагандысцкі дэсант, які прыбыў у Беларусь у першыя дні пасля выбараў, бо масава сталі сыходзіць супрацоўнікі дзяржаўных медыя на знак пратэсту супраць гвалту ў краіне. Прадоўжылася фінансавая падтрымка, прагучала заява Пуціна пра верагоднасць сілавой падтрымкі для ўціску пратэстаў. Гэта таксама згуляла сваю ролю і паўплывала на сілавікоў, на іх жорсткасць, на іх адчуванне беспакаранасці. Рэпутацыйныя страты ў Расеі велізарныя ад гэтага, таму што сёння мы назіраем істотны рост антырасейскіх настрояў, і людзі выдатна разумеюць, што творыць Пуцін, падтрымліваючы Лукашэнку. Увогуле Расея становіцца суўдзельніцай тых злачынстваў, якія робіць сёння рэжым супраць народа ў Беларусі, суўдзельніцай гэтых забойстваў, катаванняў, здзекаў з людзей, якія мы назіраем кожныя дзень.

Плюс, упэўненая, будуць і эканамічныя выдаткі для Расеі ў выніку міжнародных санкцый, якія будуць уводзіць Еўразвяз і ЗША. І таму вельмі важна, каб расейскія дэмакраты прадаўжалі сур'ёзна ціснуць на рэжым Пуціна. Гэта могуць быць і акцыі пратэсту, гэта могуць быць любыя дзеянні, якія ціснулі б на Крэмль з мэтай спыніць падтрымку нелегітымнага рэжыму Лукашэнкі ў Беларусі. А таксама важна дапамагаць нам сёння прасоўваць патрабаванне ўвядзення сур'ёзных эканамічных санкцый.