Як украінскі журналіст зняў на відэа расейскі танк пад Ілавайскам

Расціславу Шапашнікаву ўдалося захаваць інфармацыю нават у расейскім палоне.

У жніўні 2014 года ўкраінскія вайсковыя падраздзяленні занялі захоплены сепаратыстамі горад Ілавайск каля расейскай мяжы і праз два тыдні патрапілі ў атачэнне. Удзельнікі тых баёў сцвярджаюць, што супраць іх ваявалі рэгулярныя расейскія часткі. Праз пяць гадоў група брытанскіх даследчыкаў Forensic Architecture, прааналізаваўшы сотні гадзін відэа, апублікавала довады ўдзелу расейскага войска ў бітве пад Ілавайскам. Усе сабраныя довады ўдзельнікі тых баёў збіраюцца выкарыстоўваць у Еўрапейскім судзе правоў чалавека.

Расціслаў Шапашнікаў, украінскі журналіст, блогер, у жніўні 2014 года разам з украінскімі вайскоўцамі трапіў у палон да сепаратыстаў, але змог вынесці адтуль флэш-картку з відэа, на якім, у тым ліку, танк T-72Б3, новая мадэль, якая ў той час была толькі ў Расеі. Менавіта знятыя ўкраінскім журналістам матэрыялы ляглі ў аснову даследавання Forensic Architecture.

Цяпер Расціслаў Шапашнікаў жыве ў ЗША. У эфіры праграмы "Вечар" на "Настоящем времени" ён распавёў, як змог у палоне захаваць флэш-картку з відэа.

- Нашым гледачам трэба патлумачыць, што вы і самі былі ў палоне пасля Ілавайска.

- Так, я быў у палоне ў жаўнераў Расейскай Федэрацыі, уласна, размаўляў з імі твар у твар. Таму я – непасрэдны сведка тых падзей, пра якія гаворыцца ў дакладзе брытанскіх даследчыкаў.

- У які момант вы зразумелі, што перад вамі расейцы, як вы кажаце, расейскія вайскоўцы - мабыць, маеце на ўвазе кадравых вайскоўцаў?

- Рэч у тым, што калі мы былі ў Ілавайску, вайскоўцы зайшлі да нас са спіны. Яны абышлі вакол нас і зайшлі да нас са спіны. І першы довад таго, што гэта сапраўды былі расейскія вайскоўцы, мы атрымалі праз пару дзён пасля пачатку атакі, якая пачалася 24 жніўня 2014 года пад Ілавайскам.

Я на сваю відэакамеру запісаў той знакаміты танк Т-72Б3, уласна, відэа якога выкарыстоўваецца цяпер брытанскімі даследчыкамі, якія даказалі, што гэта сапраўды танк Т-72Б3. Гэтыя звесткі перадаюцца цяпер у ЕСПЧ паводле абвінавачвання Расеі ў ваеннай агрэсіі.

- Гэта дзіўная гісторыя. Ёсць відэа, ёсць сведкі гэтага відэа, і сведкі гэтага відэа перажылі палон, я вас правільна разумею?

- Сапраўды, гэтыя відэазапісы, якія вы цяпер можаце бачыць на экране, якія выкарыстоўваюць брытанскія даследчыкі і ў судзе, я правёз праз палон на флэш-картках. Я іх схаваў. Я трапіў у палон, я быў дзень у палоне ў расейскіх салдат. У мяне ўсё забралі: камеру, ноўтбук, тэлефоны, дакументы, нават залаты ланцужок сарвалі. Але флэш-карткі - самае каштоўнае - я схаваў, і яны не знайшлі.

- Яны проста не здагадаліся ці што? Як гэта адбылося?

- Рэч у тым, што флэш-карткі з камеры, вы ведаеце, вельмі маленькія. Я іх схаваў у падэшву сваіх красовак. Іх проста немагчыма было прамацаць, трэба было толькі распорваць красоўкі, каб выявіць. Гэта была такая сітуацыя, там вайна была, было не да таго ім.

- Давайце паглядзім відэа, якое вы знялі. Можаце растлумачыць, што адбываецца?

- Гэта тры бронетранспарцёры, расейская каска – гэта рэшткі таго, што засталося ад расейскіх жаўнераў. Там трупы. Я замыліў, бо там разарваныя трупы. І палонныя салдаты Расейскай Федэрацыі. Таксама вы можаце – я даў відэа – паглядзець, мы захапілі ў палон жывых расейскіх салдат.

— Яны прызнаваліся [у гэтым], называлі назва часткі ці што?

- Так, вядома. Гэта Руслан Ахметаў і Арсень Ільмітаў, гэта дэсантнікі з Ульянаўска.

- Што гэта за вінтоўка цяпер у кадры?

— Гэта расейская вінтоўка "Вінтарэз" [вінтоўка снайперская спецыяльная], выкарыстоўваецца дэсантнікамі, спецназам. Ва Украіне такіх вінтовак няма, нашы падраздзяленні не выкарыстоўваюць "Вінтарэз".

- Як так выйшла, што вы змаглі з палону так хутка ўцячы? Што адбывалася там?

- Рэч у тым, што нас было чатыры чалавекі, калі мы трапілі ў палон: гэта было тры журналісты разам са мной – Ягор Вараб'ёў і Тарас Чкан, таксама быў паранены салдат, якога кінулі нашы камандзіры. Мы пераадзелі яго ў цывільнае, выдалі за кіроўцу тэлеканала. Калі нас узялі ў палон, нас хацелі расстраляць, паставілі ў шэраг, перакінулі замкі аўтаматаў. Сказалі: "Усё, хлопцы, бывайце". Увогуле, шляхам перамоў нам удалося пераканаць, што мы не шпіёны-дыверсанты, што мы журналісты, выдалі нашага вайскоўца таксама за журналіста, бо ён па цывільным адзенні [быў].

На наступны дзень нам прывезлі яшчэ чалавек 15-20 ваеннапалонных. Пад канец наступнага дня, калі не памыляюся, гэта было 31 жніўня 2014 года, нас усіх пагрузілі ў грузавік і адвезлі на месца збору, дзе было яшчэ некалькі грузавікоў з украінскімі ваеннапалоннымі. У суме было дзесьці чалавек 170-180. І быў "Чырвоны Крыж". Гэтых усіх людзей ваеннапалонных сабралі ў кучу і разам са мной - я ў гэтай кучы - з'ехалі ўжо на тэрыторыю Украіны, якая была пад кантролем нашых войскаў.

Тыя жаўнеры, якія былі з добраахвотніцкіх батальёнаў – "Данбас", "Дняпро" – іх пакінулі ў палон і перадалі "ДНР". Расейскія жаўнеры палічылі так: тыя, хто ад УСУ, - яны не вінаватыя, іх прымушаюць ваяваць, і таму яны іх адпусцілі. Ну і журналістаў.

- Вы былі ў статусе журналіста там? Вы кім былі?

- Так, я быў журналістам.

- Вы не ваявалі там?

- Не, вядома. Я фіксаваў, я быў у цывільным адзенні, я ніводнага стрэлу [не зрабіў].

У канцы жніўня 2014 года байцы сіл АТА трапілі ў акружэнне пад Ілавайскам Данецкай вобласці. Са звестак украінскіх уладаў, вайскоўцы рэгулярных частак Узброеных сілаў Расеі ўварваліся ва Украіну для абароны баевікоў і абстралялі калідор, па якім па дамоўленасці павінны былі выходзіць украінскія сілавікі. Расея адмаўляе заявы аб сваім удзеле ва ўзброеным канфлікце на Данбасе. Тады, са звестак Генпракуратуры Украіны, падчас баявых дзеянняў у Ілавайску загінулі 366 вайскоўцаў і добраахвотнікаў, 429 былі параненыя.