«Шэф, усё прапала!»

Лукашэнка прайграе не толькі ў хакей.

Пра гэта, каментуючы сітуацыю ў краіне, у інтэрв'ю сайту Charter97.org распавёў каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Максім Вінярскі.

- Раніцай 11 траўня вы выйшлі на свабоду пасля 12,5 дзён арышту - за салідарнасць з палітвязнямі і святкаванне Дня Волі. Чым запомнілася чарговы «адпачынак» на Акрэсціна?

- У ЦІП на Акрэсціна мяне змясцілі ў невялікую камеру, разлічаную на двух чалавек.

Мне, як і ў мінулыя арышты, забаранілі карыстацца паперай і асадкай. Гэта і зразумела: я ж мог напісаць на іх скаргу.

Новым былі штодзённыя ператрусы, прычыну якіх не тлумачылі. Падчас ператрусаў супрацоўнікі міліцыі кожны раз дэманстратыўна шпурлялі на падлогу ўсе мае кнігі. Дагэтуль не магу зразумець, навошта яны гэта рабілі: свае дзеянні яны тлумачыць адмаўляліся.

Гульня ў маўчанку з боку турэмнай адміністрацыі, думаю, была адным з метадаў псіхалагічнага ўздзеяння. Яны не тлумачылі не толькі, чаму топчуць кнігі.

Яны ўпарта захоўвалі маўчанне на мае пытанні - ці выпусцяць мяне 5 траўня, пасля заканчэння прызначаных судом сямі сутак арышту. Потым, калі арышт працягнулі, дзяжурныя адмаўляліся казаць мне, выйду я раніцай 11 траўня на свабоду - «службовая таямніца». Пры гэтым «непалітычным» арыштантам нават без іх пытанняў тлумачылі, калі іх выпусцяць.

Гэта нешта новае, псіхалагічная гульня: улады хочуць паказаць, што яны становяцца «калектыўным Оруэлам» і кантралююць усе, а мы можам толькі здагадвацца, што яны задумалі з нашай нагоды.

- Як звычайныя людзі, якія з вамі знаходзіліся, адчуваюць сітуацыю ў краіне. 12 дзён - доўгі тэрмін, пра што вы гаварылі паміж сабой?

- З намі быў адзін хлопец, які раней адбываў крымінальныя тэрміны. Яму было з чым параўнаць. Дык вось, ён сказаў: сюды б яшчэ ахову больш сур'ёзную - атрымаліся б умовы, як у «смяротнікаў». Ён мае рацыю: пры выхадзе з камеры - рукі на сцяну, далонямі вонкі, пры хадзе - рукі за спіну. Параноі ва ўладзе становіцца ўсё больш. Ад беспакаранасці турэмшчыкі даслоўна сыходзяць з розуму.

Адміністрацыйна арыштаванага прыводзяць на сустрэчу з адвакатам - і закрываюць у жалезную клетку. Навошта? Няўжо нехта будзе кідацца на адваката, які проста прыйшоў падпісаць скаргу на незаконны прысуд.

А размовы - гэта асобная тэма. Рэдка калі мне столькі разоў даводзілася чуць, што ў Лукашэнкі справы, мякка кажучы - дрэнь. Пра гэта ўсе толькі і гавораць. Людзі перакананыя: лепш не стане, пакуль улада не зменіцца. Тых, хто мяркуе, што ў краіне «ўсё нармальна», не было нават сярод бамжоў.

Другая папулярная тэма - міліцэйскае бязмежжа ў Беларусі. Нават тыя, хто прызнаюць, што яны парушылі закон, могуць давесці, што міліцыя закон парушыла ў куды большай ступені. Але галоўнае: не дай Бог трапіць у поле зроку міліцыі і ўладаў, пад вока «калектыўнага Оруэла». З намі быў футбольны фанат, які ў іх базе звестак патрапіў у «экстрэмісты». Як толькі ў краіне нешта здараецца - ён стабільна «едзе» за краты.

- Вы прабылі на сутках амаль удвая больш, чым затрыманыя з вамі 26 красавіка. Чым растлумачыце такое «асаблівае» стаўленне да сабе?

- Па-першае, гэта была спроба ізаляваць мяне напярэдадні 1 траўня, калі незалежныя прафзвязы праводзілі мітынг за правы працоўных.

Па-другое, я думаю, што гэтыя шэсць дзён - гэта асабістая помста начальніка ЦІП на Акрэсціна Сакалоўскага. Хутчэй за ўсё, праз тое, што я неаднаразова пісаў скаргі на ўмовы ўтрымання. На карысць гэтай версіі кажуць і паводзіны дзяжурных турэмшчыкаў: яны не зусім разумелі, чаму мяне не трэба выпускаць 5 траўня. Калі загад прыходзіць з самага «верху», то яны паводзяць сябе па-іншаму, з усведамленнем важнасці выкананага доўгу. А гэтым разам было відаць, што гэта дробязная, подлая асабістая помста невялікага начальніка. Напаскудзіць па-дробнаму - яшчэ адна рыса сённяшняй улады, акрамя жадання ўсё кантраляваць.

Але не з маімі «суткамі» хвалявацца, будзе на пяць дзён больш ці менш. На «слаба» ім узяць мяне не атрымаецца: да дробнай поскудзі ў мяне ўжо выпрацаваўся імунітэт.

- Пакуль вы былі на Акрэсціна, лідарам прафзвязу РЭП выставілі канчатковае абвінавачанне паводле артыкула з тэрмінам да сямі гадоў. Ці ёсць нейкая сувязь паміж жорсткімі затрыманнямі 25 сакавіка, арыштамі пасля акцыі 26 красавіка і пастановай паводле справы прафзвязаў?

- Безумоўна, такая сувязь ёсць. Лукашэнка прайграе не толькі ў хакей. Мабыць, нават яго вышэйшым чыноўнікам стала відавочна, іх агульная карта бітая: эканамічныя эксперыменты праваліліся, а для «перасядзелай» улады няма нічога больш страшнага, чым рэвалюцыя на «галодны страўнік». Большыя асцярогі, мабыць, у іх выклікаюць толькі рэвалюцыі годнасці - накшталт украінскай ці армянскай. Нездарма армянская тэма не сыходзіла з парадку дня падчас «паслання» дыктатара народу і «парламенту».

Хачу нагадаць, з якімі тварамі гэтым разам слухалі людзі з найбліжэйшага атачэння Лукашэнку яго штогадовае «чэрававяшчанне». Гэта быў выраз безвыходнай тугі, здавалася, што хто-небудзь цяпер не вытрымае, «падарвецца» са свайго месца і закрычыць: «Шэф, усё прапала!». А потым, калі з галоўнай трыбуны пачаўся паток адарваных ад рэальнасці абстракцый, склалася ўражанне, што ўсе адчайна шукаюць вачыма якога-небудзь звышчалавека, добрага чараўніка, які б раз і назаўсёды выключыў гэты сіпаты голас - і яны маглі прачнуцца нармальнымі людзьмі, вярнуцца да сем'яў , да асэнсаванага жыцця ў нармальнай краіне.

Думаю, што і сам кіраўнік, калі ён яшчэ не пагрузіўся, вобразна кажучы, у падземны бункер, адчувае, што ўсё ідзе не так. Гэта нават не сітуацыя, калі трон хістаецца, гэта сітуацыя, калі ва ўладзе «села батарэйка». І метадаў, як ажывіць кардонныя дэкарацыі ў Драздоўскім тэатры аднаго актора, у Лукашэнкі няма. Не навучыўся за 24 гады праўлення. Таму ў ход ідуць старыя, пажоўклыя метадычкі, узятыя напракат у Шуневіча, што прыбраўся ў форму НКУС або з архіву будынка з бюстам «жалезнага Фелікса» насупраць.

Метадычкі, пакрытыя пылам даюць дыктатару два рэцэпты: «трымаць» і «не пушчаць». Таму і арышты людзей на мірнай акцыі 25 сакавіка, і затрыманне мяне і маіх паплечнікаў праз тое, што 26 красавіка мы выйшлі з партрэтамі палітвязняў, і пераслед лідараў прафзвязу РЭП - гэта ўсё звёны аднаго ланцуга. Дакладней, клінічная карціна аднаго і таго ж неўрозу, які ўзнік праз страх страціць кантроль над сітуацыяй і як следства - улада. Але наш вядомы «гісторык» і палітрук забыўся, напэўна, на ісціну, якую павінен быў засвоіць на занятках па марксізму ў Магілёўскім універсітэце: базіс (эканоміка) вызначае надбудову (палітыку). Таму кантроль над сітуацыяй ён даўно страціў, бо гэты рэжым з самага пачатку не ведаў, з якога боку да гэтага загадкавага «зверу» пад назвай «эканоміка» падыходзіць, як яго «даіць». І «звер» такі убрыкнуў няўдачлівага даяра - так, што ён дагэтуль не можа прыйсці ў сябе, і мы назіраем усё большае апусканне краіны ў крызіс, а ўлады - у абсурд.

Вось толькі гэта закісанне ў тумане абсурду можа для рэжыму скончыцца даволі нечакана. Гэтым разам Лукашэнка сутыкнуўся з годным апанентам: я маю на ўвазе сілу і салідарнасць міжнароднага рабочага руху. Міжнародныя прафзвязы ўжо вылучылі дыктатару ўльтыматум, які той зрабіў выгляд, што не пачуў. Думаю, што калі Міжнароднай арганізацыі працы ўдасца пераканаць Захад у неабходнасці санкцый супраць новага віду рабаўладальніцкага рэжыму, то гэта будуць вельмі сур'ёзныя меры.

Другая сур'ёзная памылка Лукашэнкі - вайна супраць незалежных СМІ. Маштаб міжнароднай салідарнасці з «Хартыяй-97» ужо дасягнуў таго ўзроўню, што тэма апошняй дыктатуры зноў выходзіць на парадак дня ў Еўрапарламенце.

Нарэшце, беларуская ўлада нядаўна кінула сабе пад ногі яшчэ адну бананавую лупіну, на якой можа паслізнуцца. Я маю на ўвазе рэанімаваны дэкрэт аб «дармаедах» - №1. Да людзей ужо даходзіць разуменне таго, што гэта не проста другая спроба сабраць грошы з беспрацоўных. Дэкрэт прэтэндуе на ўніверсальны характар і закране амаль усіх: і тых, хто жыве ў адной кватэры, і тых, у каго ёсць сваякі, якія трапілі ў поле зрок камісій з неабмежаванымі паўнамоцтвамі. А ў базы звестак, якія збіраюцца для рэалізацыі дэкрэта, могуць трапіць наогул усе грамадзяне краіны. І б'е ён, хоць замаскіравана, праз аплату ЖКГ, па самаму крэўнаму - кватэрах беларусаў. Бо наш народ кожную вольную капейку сем'ямі і пакаленнямі інвесціруе ў дзве рэчы: даляры і жыллё. Таму новы дэкрэт для ўлады сапраўды можа стаць парахавой бочкай. Мы цяпер жывём у вельмі цікавы час. Падзеі могуць пачаць развівацца імкліва.

- Як, на вашу думку, можна супрацьстаяць наступу ўладаў? Ці зможа барацьба з дэкрэтам №1 стаць аб'ядноўваючым фактарам, як калісьці пратэсты супраць дэкрэта №3?

- Думаю, што і яшчэ ў большай ступені, чым супраць дэкрэта №3. Бо новы, як я ўжо казаў - больш універсальны, а таму больш жорсткі, абсурдны і можа выклікаць больш абурэння. Зрэшты, не хачу рабіць прагнозаў. Зноў жа, як ужо казаў: мы жывём у выключна цікавы час. Рэзкія павароты ў грамадстве і краіне могуць адбыцца зусім раптоўна.

Таму заўсёды важна памятаць: на чыім ты баку, для чаго жывеш. Для прымнажэння звышпрыбыткаў «Драздоўскага клана» або для годнай будучыні сваіх дзяцей? Проста задаваць сабе гэтае пытанне і рыхтавацца праявіць адказнасць, калі пачнуцца тыя самыя «цікавыя падзеі». І, вядома ж, памятаць пра тыя слаўныя прынцыпы, якія многія засвоілі за гады барацьбы з дыктатурай: салідарнасць, асабістая мужнасць, актывізм. Не бойцеся быць на баку праўды! Гэта заўсёды больш перспектыўна.