Беларус расказаў, як вывучыў 14 моў

Валоданне мовамі прыносіць не толькі карысць, але і масу камічных сітуацый.

Калі вы ў чарговы раз будзеце расказваць, як цяжка вучыць замежную мову, проста ўзгадайце пра Мікалая Шчарбіцкага – выкладчыка БНТУ і беларускага паліглота, у арсенале якога 14 моў. Як яму гэта ўдалося, якая мова далася найцяжэй і ў чым ключ да поспеху ў вывучэнні замежнай? У межах пазнавальнага цыклу "Унікумы Беларусі" выданне smartpress.by пагаварыла з чалавекам, які, акрамя родных рускай і беларускай, ведае ангельскую, шведскую, японскую, вугорскую, кітайскую, італьянскую, гішпанскую, нямецкую, латынь, арабскую, турэцкую і іўрыт.

Ва ўсім “вінаваты” Робі Ўільямс.

Гісторыя Мікалая пачалася моманту, які стаўся лёсавызначальным. Уявіце сабе звычайны школьны дзень: пяты клас, аўтобус вязе хлопчыка дадому, а з дынамікаў гучыць радыё. Раптам ён усведамляе, што разумее тэкст песні на англійскай мове.

- У нейкі момант у мяне нібы шчоўкнула ў галаве: я зразумеў, пра што спявае выканаўца - гэта, дарэчы, быў Робі Ўільямс. Гэта было неверагоднае пачуццё. Тады я вырашыў: гэтым трэба займацца, гэта маё, - успамінае Мікалай.

Гэты момант стаў для яго сапраўдным адкрыццём. Разуменне замежнай песні было не проста расшыфроўкай слоў - гэта іншы свет, нібы хтосьці адчыніў дзверы ў нязведанае.

- Я не проста разбіраў гукі або адгадваў словы паводле мелодыі - я іх сапраўды разумеў. Гэта было як чараўніцтва, як быццам я атрымаў ключ да чагосьці большага, - дадае Мікалай.

«Вывучыць мову - як узяць гадаванца»

Для Мікалая вывучэнне моў - гэта не проста захапленне, а спосаб спазнаваць свет і будаваць кар'еру. Ён абраў лінгвістыку і выкладанне невыпадкова - гэта быў практычны крок, які дазволіў яму выкарыстоўваць свае здольнасці напоўніцу.

– Веданне моў дае мне свабоду: я магу вывучаць і выкладаць вугорскую тут, у Беларусі, займацца перакладамі. Рэдкія мовы - гэта нешта эксклюзіўнае, і гэта не раз адчыняла мне дзверы ў прафесійным жыцці, - тлумачыць ён.

Аднак шлях да паліглоцтва не заўсёды быў гладкім. Некаторыя мовы сталіся сапраўдным выпрабаваннем. Напрыклад, вугорскую мову Мікалай называе надзвычай складанай.

– Вугорская – гэта сапраўды цяжкая мова, таму што яна ні на што не падобная. У большасці моў ёсць універсальныя словы, якія можна адгадаць нават без ведання: "лекар" - гэта "доктар" або "медык" амаль усюды. А на вугорскім гэта orvos (“орвош”) - паспрабуй здагадайся без падрыхтоўкі! Але мова цікавая, і мне падабаўся гэты выклік, - расказвае Мікалай. Складанасці вугорскай - у яенай граматыцы, з мноствам склонаў, і ў фанетыцы, нязвыклай для славянскага вуха. Але менавіта гэтыя цяжкасці падганялі. Матывавала не толькі сама мова, але і выкладчык-носьбіт ва ўніверсітэце, а таксама думка: "Мала хто ведае вугорскую, а я змагу - гэта будзе мая фішка!".

Пераадоленне цяжкасцяў стала для Мікалая часткай працэсу. Ён шукаў спосабы спраўляцца: слухаў вугорскую музыку, глядзеў фільмы, паўтараў складаныя канструкцыі, пакуль яны не станавіліся натуральнымі.

- Вывучэнне замежнай - гэта як выгадаваць дрэва або ўзяць гадаванца. Першае - гэта цікавасць. Яна можа выявіцца праз меню ў рэстарацыі, гэта можа быць песня ці нават лаянка. Потым я падбіраю дапаможнікі, якія будуць развіваць усе моўныя навыкі. То бок, гэта чытанне, пісьмо, гаварэнне, разуменне на слых. І іду па навучальным дапаможніку. Ну і ўжо як дадатак - практычнае выкарыстанне мовы, - распавядае паліглот.

“Студэнты абмяркоўвалі мяне на кітайскай. І тут умяшаўся я”

Веданне моў стала для Мікалая не проста інструментам зносін, але і пропускам у прафесійны свет. Яго першая сур'ёзная праца - яркі таму прыклад.

- Я быў яшчэ студэнтам, калі адгукнуўся на адну вакансію. Гутарка ішла на англійскай мове, і я справіўся. Потым мяне спыталі: "Тэхнічная спецыяльнасць ёсць?" - "Так, ёсць". – «Кітайскую ведаеш?» - "Так, ведаю". Было 20 кандыдатаў, большасць з досведам, а ўзялі мяне – без досведу, але з мовамі. Гэта быў для мяне сігнал: я на правільным шляху, - распавядае ён. Гэта пасада была звязаная са знешнеэканамічнай дзейнасцю, і веданне ангельскай і кітайскай стала вырашальным чыннікам.

Уменне размаўляць на рэдкіх мовах не раз вылучала Мікалая сярод калег, няхай гэта выкладанне, пераклады або ўдзел у міжнародных праектах. Напрыклад, ён выкладаў ангельскую замежным студэнтам і нават вёў заняткі па вугорскай для энтузіястаў у Беларусі, што ўмацавала яго рэпутацыю як унікальнага спецыяліста.

Веданне моў прыносіць не толькі карысць, але і масу камічных сітуацый. Адна з любімых гісторый Мікалая звязана з яго кітайскімі студэнтамі.

- Я выкладаў ангельскую групе кітайскіх студэнтаў і даў ім заданне. Яны пачалі шаптацца паміж сабой на кітайскай - я не сказаў ім адразу, што ведаю іх мову. Адзін хлопец кажа дзяўчыне: "Сфатаграфуй заданне, адпраў мне, я не паспяваю". Яна адказвае: "Не магу, ён глядзіць на нас". А хлопец: "Ды ён усё роўна не разумее, пра што мы". І тут я ўмешваюся на кітайскай: "Я ўсё разумею". Няёмка выйшла, але мы потым доўга смяяліся, - распавядае паліглот.

Мікалай Шчарбіцкі прызнаецца - замежныя студэнты, перш за ўсё, кітайскія, часта абмяркоўваюць нешта сваё на роднай мове, не саромеючыся прысутнага выкладчыка.

Іншая гісторыя звязана з блытанінай паміж італьянскай і гішпанскай мовамі.

- Я вывучаў гішпанскую ва ўніверсітэце як абавязковы прадмет, але паралельна сам вучыў італьянскую, якая мне была бліжэй. Аднойчы на занятку па гішпанскай я пачаў гаварыць на італьянскай - і зразумеў гэта толькі хвілін праз пяць, калі ўсе пачалі дзіўна на мяне глядзець. Выкладчык быў не ў захапленні, але я потым патлумачыў, што гэта адбылося выпадкова, – усміхаецца Мікалай. Такія моманты паказваюць, што нават паліглоты не застрахаваныяад памылак, але менавіта гэтыя памылкі робяць працэс вывучэння моў жывым і чалавечным.

Як трымаць у галаве 14 моў: сакрэты памяці

Многіх уражвае, як можна ўтрымліваць у галаве столькі моў. Але для Мікалая гэта натуральна.

– Мовы, якімі я карыстаюся часта – ангельская, расейская, беларуская, – заўсёды пад рукой. А тыя, што радзей, напрыклад, іўрыт ці латынь, знаходзяцца ў “закансерваваным” стане. Калі мне трэба іх ажывіць, за тыдзень інтэнсіўнай практыкі я магу свабодна загаварыць, - тлумачыць ён. Гэтае ўменне - вынік не толькі таленту, але і сістэмы, якую Мікалай выпрацаваў за гады.

Што рабіць, калі слова забытае? Паліглот не губляецца.

- Філалогія дазваляе апісваць што заўгодна хоць сотняй спосабаў. Забыўся, як сказаць "крэсла"? Скажы "тое, на чым сядзіш" - і цябе зразумеюць. Галоўнае - не маўчаць, - жартуе ён.

Каб падтрымліваць мовы ў тонусе, Мікалай рэгулярна практыкуецца.

- Я гляджу відэа на YouTube, чытаю навіны на розных мовах, слухаю песні. Нават 10-15 хвілін у дзень дапамагаюць не губляць навык, - дзеліцца ён. Калі ж трэба хутка аднавіць мову, апускаецца ў яе з галавой: чытае кнігі, глядзіць фільмы, паўтарае граматыку і гаворыць услых, пакуль гаворка не стане вольнай. Гэты падыход робіць яго веды гнуткімі.

Вывучыць мову з нуля: парады паліглота

Мікалай ахвотна дзеліцца досведам з тымі, хто жадае асвоіць новую мову. Яго галоўная парада простая.

- Вазьміце і пачніце! Гэта самае важнае, не адкладайце на потым. Выберыце дапаможнік, які вам падабаецца - хоць па вокладцы, хоць па водгуках. Для старту сыдзе любы, абы ён вас чапляў, - рэкамендуе Мікалай.

Але ключ да поспеху - у рэгулярнасці заняткаў. Лепш займацца 10-15 хвілін кожны дзень, чым гадзіну раз у тыдзень. За 15 хвілін можна вывучыць некалькі фраз, вывучыць правіла, паўтарыць словы - гэта ўжо прагрэс.

Паліглот падкрэслівае: ведаць толькі словы недастаткова.

- Без граматыкі словы - як канструктар без інструкцыі: накшталт дэталі ёсць, а што з імі рабіць, незразумела. Вучыце словы ў сказах, у кантэксце. На першую пару гэта будуць максімальна простыя прапановы - літаральна з трох-чатырох слоў. Але менавіта калі мы генеруем гаварэнне, тады наш мозг працуе ў правільным фармаце і запамінае. І не трэба баяцца памылак. Страх памыліцца ці страх зрабіць нешта не так стварае моўны бар'ер. Я сваім студэнтам заўсёды кажу: не бойцеся гаварыць, нават калі вы гаворыце з памылкамі. Колькасць гадзін практыкі з цягам часу пераходзіць у якасць. Чым больш вы практыкуецеся, тым лепш становіцца , - запэўнівае ён.

Дарэчы, паводле назірання Мікалая Шчарбіцкага, людзі, якія вывучылі спачатку нямецкую або французскую мовы, з вялікай працай асвойвалі англійскую. І наадварот: тыя, у каго першай была замежная англійская, нашмат лягчэй асвойвалі граматыку нямецкай, італьянскай або гішпанскай моў.

А вось якую мову Мікалай ніколі б не вучыў, дык гэта фэнтэзійная. Накшталт клінгонскага, прыдуманага для сусвету серыяла “Зорны шлях”, або вестэраскага з “Гульні пасадаў”. Толькі таму, што яны бескарысныя і не маюць ніякага практычнага прымянення.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com