Навукоўцы: Адзіны на планеце сіні фрукт насамрэч не сіні

Гэты плод расце ў трапічных лясах Аўстраліі і Паўднёва-Усходняй Азіі.

У батаніцы і харчовай навуцы распаўсюджана меркаванне, што насамрэч сініх фруктаў не існуе. Аднак амерыканскі эвалюцыйны біёлаг з Ратгерскага ўніверсітэта Скот Трэверс у сваёй калонцы для Forbes распавёў пра такі плод.

Навуковец піша, што нават тыя плады, якія прынята лічыць сінімі, напрыклад чарніца, на самай справе не з'яўляюцца сінімі, а хутчэй фіялетавымі або індыгавага колеру.

«Але ў глыбіні трапічных лясоў у Аўстраліі і Паўднёва-Усходняй Азіі расце дрэва, якое цалкам ламае гэтае правіла: Elaeocarpus angustifolius, больш вядомае як «блакітны квандонг», «сіні інжыр» або «мармуровае дрэва», — гаворыцца ў артыкуле».

Паводле Трэверса, яго плады настолькі неверагодна кобальтавыя, што большасць людзей мяркуе, што гэты колер узмоцнены лічбавым спосабам або з дапамогай штучных фарбавальнікаў.

«Аднак калі разгледзець іх пры натуральным сонечным святле, можна пераканацца: плод квандонга ззяе металічным, амаль каштоўным адбліскам. Пры гэтым найцікавейшае тое, што ён увогуле не мае ніякага сіняга пігменту. Яго незвычайны адценак — вынік структурнага афарбавання», — патлумачыў навуковец і дадаў, што такі колер узнікае ў выніку аптычнай ілюзіі.

Што вядома пра колер блакітнага квандонга

Паводле Трэверса, блакітны квандонг расце па ўсёй тэрыторыі трапічнай Аўстраліі, Папуа — Новай Гвінеі і часткі Інданезіі. Паводле даследавання, апублікаванага ў часопісе Nature, гэта высокае, разгалінаванае дрэва, плады якога маюць каля 1–2 см у дыяметры. Яны невялікія, адносна цвёрдыя, і іх афарбоўка застаецца насычанай нават пры слабым асвятленні.

Даследчыкі часта апісваюць колер гэтага плода як, магчыма, самы інтэнсіўны сіні ва ўсім раслінным свеце. Адзначаецца, што ў большасці раслін такая афарбоўка абумоўлена антоцыянамі — пігментамі, якія змяняюць колер у залежнасці ад pH. Але калі аўтары згаданага даследавання раздрабнілі гэты плод, каб атрымаць пігмент, нічога сіняга не з’явілася — рэчыва ў растворы было цьмяна-шэрым. Высветлілася, што сіні колер з’яўляецца фізічнай уласцівасцю скуркі плёну, а не хімічнай.

Паводле навукоўца, іншае даследаванне — у Proceedings of the National Academy of Sciences — выявіла, што сакрэт сіняга колеру квандонга заключаецца ў шматслаёвай будове клеткавых сценак, размешчаных у дакладных нанаструктураваных пластах. Гэтыя пласты адлюстроўваюць і ўзмацняюць пэўныя даўжыні хваль святла — падобна да таго, як гэта адбываецца ў вясёлкавых крыллях матылькоў або ў мігатлівай зялёна-сіняй афарбоўцы павіных пёраў.

Але, у адрозненне ад насякомых і птушак, афарбоўка якіх залежыць ад ірыдасомаў, колер квандонга абумоўлены чаргаваннем слаёў цэлюлозных фібрылаў і паветраных прамежкаў. Пад электронным мікраскопам гэтая структура нагадвае стос мікраскапічных шкляных пласцін. Калі яна паўтараецца шмат разоў, узнікае з’ява канструктыўнай інтэрферэнцыі. У выніку скурка плёну адлюстроўвае толькі сінія хвалі, адначасова паглынаючы ўсе астатнія.

«Прасцей кажучы, гэта азначае, што плод не сіні так, як сінія фарбы або фарбавальнікі. Яго мікраскапічная структура ператварае любае белае святло, што падае на яго, у сіні. І што найцікавейшае — гэта адзін з усяго шасці вядомых на Зямлі фруктаў, якія маюць такую структурную афарбоўку», — адзначыў Трэверс.

Квандонг стаў сінім у працэсе эвалюцыі

Ён піша, што з біялагічнага пункту гледжання сіні колер плода здаецца амаль нелагічным. Большасць трапічных пладоў — чырвоныя, аранжавыя, бо гэтыя колеры найлепш кантрастуюць з зялёным лісцем і сігналізуюць пра спеласць. А вось сіні — надзвычай рэдкі, і менавіта яго рэдкасць, верагодна, і стала яго эвалюцыйнай перавагай.

Спасылаючыся на згаданае даследаванне, Трэверс кажа, што, хутчэй за ўсё, сіняя афарбоўка квандонга служыць своеасаблівым маяком для птушак, якія маюць надзвычай востры зрок і высокую адчувальнасць да сініх і ультрафіялетавых адценняў.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]