Расія пакідае Балканы

Санкцыі супраць «Лукойла» змяняюць палітычную карту Еўропы.

«Лукойл» страчвае актывы ў Паўднёва-Усходняй Еўропе з-за санкцый Трампа. Што гэта значыць у грашовым вымярэнні?

Рашэнне адміністрацыі ЗША ў кастрычніку 2025 года аб увядзенні новых санкцый супраць расійскіх энергетычных кампаній, уключна з «Лукойлам» і «Раснафтай», стала апошняй кропляй для прысутнасці расійскага капіталу на еўрапейскім энергетычным рынку. Санкцыі забараняюць любыя інвестыцыі, фінансавыя аперацыі і абслугоўванне актываў па-за межамі Расіі, прымушаючы кампаніі пачаць маштабны распродаж міжнароднага партфеля.

У Паўднёва-Усходняй Еўропе «Лукойл» валодаў трыма ключавымі аб’ектамі:

Lukoil Neftohim Burgas у Балгарыі — найбуйнейшы нафтаперапрацоўчы завод на Балканах з магутнасцю 7–8 млн тон нафты на год. У 2024 годзе прадпрыемства забяспечвала больш за 70% рынку паліва Балгарыі, з абаротам каля €4,7 млрд і ацэначным коштам актыву €1,3 млрд;

Petrotel-Lukoil у Плоешці, Румынія — менш буйны, але стратэгічны завод з глыбінёй перапрацоўкі 99,5% і гадавой магутнасцю 2,4 млн тон. Яго абарот у 2023 годзе склаў €380 млн, а кошт ацэньваецца ў $1,8–2,5 млрд;

Lukoil Moldova, які ўключае больш за 100 аўтазаправачных станцый і тэрмінал авіяцыйнага паліва каля аэрапорта Кішынёва. Кошт гэтага актыву — каля $150–200 млн, паводле даных урада Малдовы.

У грашовым вымярэнні гэта прыблізна $6–7 млрд штогадовых даходаў, якія Расія страціць ужо да канца 2025 года.

Палітычна гісторыя з нацыяналізацыяй ідзе няпроста, бо ва ўсіх трох краінах ёсць значныя прарасійскія сілы. Да таго ж урады баяцца падаражання або нават дэфіцыту паліва ў выпадку спынення заводаў і сетак АЗС.

У Балгарыі пытанне перарасло ў адкрытае палітычнае супрацьстаянне. Парламент большасцю галасоў прыняў закон, які дазваляе ўраду прызначаць «спецыяльнага адміністратара» на завод Neftohim Burgas, калі ўладальнік падпадае пад санкцыі. Апазіцыйная партыя Yes, Bulgaria назвала гэты крок «мафіёзным пераразмеркаваннем уласнасці», аднак урад, які ўзначальвае прэм’ер-міністр Дзмітар Глабанаў, настойвае: ідзе гаворка пра энергетычную бяспеку краіны. Віцэ-прэзідэнтка Іліяна Ётава папярэдзіла, што спыненне завода «паставіць краіну ў надзвычай складанае становішча», бо Балгарыя мае запасы бензіна толькі на 35 дзён, а дызеля — на 50.

У Румыніі сітуацыя больш кіраваная. Міністр энергетыкі Богдан Іван заявіў, што дзяржава павінна «ўзяць пад кантроль мясцовую кампанію Lukoil» дзеля выканання санкцыйнага рэжыму. Прарасійскія сілы ў парламенце, якія лабіравалі «паслабленне» ўмоў, засталіся ў меншасці пасля кансультацый з прэзідэнтам Клаўсам Ёханісам.

Малдова, дзе рынак паліва мае высокую сацыяльную адчувальнасць, таксама апынулася перад выбарам: урад Дорына Рэчана прапаноўвае выкупіць палівны тэрмінал побач з аэрапортам Кішынёва, каб пазбегнуць збояў у пастаўках. Апазіцыйная партыя Șor (звязаная з алігархам-уцекачом Шорам, які хаваецца ў Маскве) выкарыстоўвае тэму энергетычнай залежнасці як аргумент супраць еўрапейскага курсу ўрада, але падтрымка Бруселя робіць іх спробы безвыніковымі.

ЕС у цэлым падтрымлівае працэс. Бо Еўрапейская камісія яшчэ ў кастрычніку прыняла 19-ы пакет санкцый супраць Расіі, які ўпершыню дакладна датычыць энергетычных даччыных кампаній, у прыватнасці Litasco Middle East DMCC — ключавога экспарцёра «Лукойла».

Акрамя таго, рашэнне аб нацыяналізацыі ідзе ў фарватары стратэгіі REPowerEU, мэта якой — ПАЛНАЯ адмова ад расійскіх энерганосьбітаў да 2027 года.

Брусель таксама прапанаваў дзяржавам-членам выкарыстоўваць механізмы часовага дзяржаўнага кіравання энергетычнымі актывамі, калі прыватны ўладальнік пад санкцыямі або не можа выконваць кантракты.

Але эканамічныя рызыкі рэальныя, хоць прарасійскія палітыкі і раздуваюць іх да апакаліптычных маштабаў.

Эксперты Цэнтра вывучэння дэмакратыі (Сафія, Балгарыя) папярэджваюць: закрыццё завода ў Бургасе можа прывесці да дэфіцыту паліва і інфляцыйнага ўсплёску да +6% у Балгарыі.

У Румыніі сітуацыя больш стабільная — Petrotel можна перапрафіляваць на перапрацоўку нерасійскай нафты, якую краіна імпартуе праз порт Канстанца.

Малдова дамаўляецца з Румыніяй аб экстранных пастаўках паліва ў выпадку спынення Lukoil.

Каб прадухіліць крызіс, урады краін ствараюць рэзервы. Балгарскае дзяржаўнае агенцтва па энергетыцы паведаміла, што краіна ўжо назапасіла 200 тыс. тон дызеля і 120 тыс. тон бензіна, а Румынія — больш за 400 тыс. тон рэзервавага паліва.

А што далей? Амаль усе сцэнары сыходзяцца да аднаго: часовае дзяржаўнае кіраванне з наступнай прыватызацыяй.

У Балгарыі гэта можа азначаць стварэнне дзяржкампаніі-аператара па аналагіі з Bulgartransgaz, якая будзе кантраляваць Neftohim Burgas да з’яўлення новага інвестара.

У Румыніі ўрад разглядае варыянт частковай прыватызацыі з прыцягненнем еўрапейскіх фондаў або кампаній з Саудаўскай Аравіі. Пакуль без падрабязнасцяў і назваў.

Папярэдняя спроба продажу міжнародных актываў Lukoil швейцарскай трэйдарскай кампаніі Gunvor правалілася пасля ўмяшання амерыканскага Мінфіна, які назваў здзелку «рызыкоўнай з пункту гледжання санкцый». Па ацэнках Bloomberg, з-за прыпынення гэтай здзелкі «Лукойл» можа страціць да $3,5 млрд ліквідных актываў ужо сёлета.

У грашовым вымярэнні «Лукойл» губляе як мінімум $5–7 млрд абароту ў год у Паўднёва-Усходняй Еўропе, а ў больш шырокім — больш за $15 млрд патэнцыйных актываў у рэгіёне. Але гэтая страта мае і палітычны кошт: сыход расійскага бізнесу азначае паступовае ўзмацненне энергетычнай незалежнасці краін Балканаў і кансалідацыю еўрапейскага рынку вакол агульнай палітыкі REPowerEU.

Балгарыя, Румынія і Малдова ператвараюцца ў палігон для новай мадэлі энергетычнай бяспекі Еўропы — з меншым уплывам Масквы, большым удзелам дзяржавы і стратэгічным вяртаннем пад адзіны рэгуляторны дах Бруселя.

І гэта вельмі добра, бо сыход расійскіх кампаній — гэта, між іншым, памяншэнне ценявога фінансавання прарасійскіх палітыкаў у нашых заходніх суседзяў.

Максім Гардус Facebook

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]