Як Лукашэнка знішчае беларускую вёску

Беднасць вышэйшая, а дапамогі ад дзяржавы меншыя, чым у горадзе.

Беларуская вёска хутка пусцее: за 30 гадоў колькасць яе жыхароў скарацілася на траціну. Летась значна ўпала колькасць работнікаў у вёсцы. Магчыма, прычына ў тым, што ўзровень жыцця ў вёсцы моцна адстае ад гарадскога, а доля беднякоў — удвая вышэйшая, піша выданне «Белорусы и рынок» са спасылкай на статыстыку.

На пачатак 2024 года ў беларускіх сёлах пражывала 1,9577 млн чалавек. За год колькасць вяскоўцаў скарацілася на 30,5 тысячы, паказваюць звесткі Белстата.

Выміранне вёскі выразна відаць на даўжэйшых адрэзках часу: за дзесяць гадоў, з 2014 года, сельскае насельніцтва зменшылася на 290 тысяч, за 20 гадоў - на 840 тысяч. А 30 гадоў таму, у 1994 годзе, яшчэ 3,3 мільёны беларусаў жылі ў вёсцы — з таго часу яе пакінулі больш за траціну жыхароў.

Самым сумным фактам з'яўляецца карацейшае жыццё жыхароў вёскі ў параўнанні з гараджанамі. Белстат з пандэмійнага 2020 года перастаў публікаваць звесткі аб чаканай працягласці жыцця беларусаў. Аднак даступныя лічбы 2019 года паказваюць, што народжанаму ў горадзе беларусу трэба было пражыць 75,2 гады, а народжанаму ў вёсцы - толькі 71,5 года.

Колькасць работнікаў значна зменшылася

Працаздольнага насельніцтва ў сёлах пражывае 892,6 тысячы чалавек - гэта значыць, менш за палову ўсіх жыхароў. З працаздольных працуюць не ўсе: паводле звестак за мінулы год, толькі 783 тысячы чалавек.

Статыстыка 2023 года паказала імклівае падзенне колькасці працоўных рук у параўнанні з папярэднім годам - адразу на 22,8 тысячы. Прытым, што да гэтага колькасць занятых зніжалася толькі па некалькі тысяч штогод. Нягледзячы на падзенне колькасці занятых, беспрацоўе ў вёсцы не вырасла (мінімальныя 3,2% у I паўгоддзі 2024 года). Гэта азначае, што працоўных месцаў менш не стала - менш стала людзей.

Усяго за дзесяць гадоў колькасць занятых у вёсцы скарацілася на 70 тысяч работнікаў.

Навошта жывуць?

На жаль, Белстат не публікуе розніцу ў заробках паміж сялом і горадам. Аднак вядома, што ў вёсцы ўдвая большая доля людзей, якія знаходзяцца за рысай беднасці, — 6%, тады як сярод гараджан — толькі 2,9%.

Рэсурсы, на якія сярэдняй хатняй гаспадарцы даводзіцца жыць за месяц, на вёсцы на 20% меншыя, чым у горадзе: 1989 рублёў супраць 2524. Адзначым, што наяўныя рэсурсы - гэта не толькі атрыманыя грошы, але і льготы, а таксама кошт самастойна вырашчаных прадуктаў.

Характэрна, што, нягледзячы на больш нізкі ўзровень жыцця, жыхары вёскі атрымліваюць меншую сацыяльную дапамогу ад дзяржавы, чым гараджане. Гэта паказала апытанне хатніх гаспадарак, праведзенае Белстатам у 2022 годзе. Так, сярэдняя вясковая сям'я атрымала за 2022 год 128,4 рублі льгот і выплат. Тады як сярэдняя гарадская - 193,9 рубля. У той жа час жыхары Менска паведамілі, што ім дзяржава накіравала агулам 265,9 рубля льгот.

На што выдаткоўваюць?

У вяскоўцаў большая доля выдаткаў, чым у гараджан, ідзе на куплю нехарчовых тавараў, але меншая — на аплату паслуг. Вясковыя жыхары больш аддаюць на падаткі - 3,3% супраць 2,8% у гараджан. Затое яны менш грошай адкладаюць у выглядзе зберажэнняў (11,9% супраць 13,8% у горадзе) і на куплю нерухомасці (2,8% супраць 5,8%).

У вёсцы ядуць больш хлеба, бульбы, гародніны, але менш - малака і садавіны, чым у горадзе. Пры гэтым грашовыя выдаткі на куплю ежы адрозніваюцца: на вёсцы вялікую долю бюджэту выдаткоўваюць на куплю хлеба і масла, але меншую - на гародніну і садавіну, чым у горадзе.

Толькі для некалькі тыпаў прадуктаў вясковыя жыхары кампенсуюць свае запатрабаванні, вырабляючы іх на дапаможным пляцы: бульба (90% ад спажывання), гародніна (70%), яйкі (61%), садавіна і ягады (52%). Малако, мяса, хлеб і масла вяскоўцам даводзіцца купляць.

У якіх умовах жывуць?

Згодна са статыстыкай, прыкладна палова жылога фонду ў сельскай мясцовасці забяспечаная такімі бытавымі выгодамі, як водаправод, каналізацыя, ацяпленне і газ. Менш за палову вясковага жылля мае ванну ці душ, а таксама гарачую ваду.

Аднак сярэднія лічбы моцна скажае Менская вобласць, дзе ўсе паказчыкі ў вёсцы вельмі блізкія да гарадскіх. Так, напрыклад, гарачае водазабеспячэнне мае 63,4% сельскага жылога фонду на Меншчыне і толькі 27% - на Магілёўшчыне. Каналізацыяй забяспечаныя 71% вясковага жылля ў Менскай вобласці і толькі 41% — у Магілёўскай.

Паказальныя адказы вяскоўцаў наконт задаволенасці жыллёвымі ўмовамі. У параўнанні з гараджанамі сярод іх менш як цалкам задаволеных, так і незадаволеных: 53% цалкам задаволеных вяскоўцаў супраць 60% гараджан, 5,9% незадаволеных супраць 6,3% гараджан. Гэта значыць, беларусы з вёскі палічылі за лепшае адказаць нейтральна.

Нагадаем, Аляксандр Лукашэнка неаднаразова абяцаў узяцца за вёску і казаў, што «зробіць усё для захавання вёскі, без якой не будзе і дзяржавы».

Мэту палепшыць сітуацыю на вёсцы ён агучыў падчас выбарчай кампаніі 1994 года. Пасля гэтага ў краіне спрабавалі рэабілітаваць вёску, ствараючы аграгарадкі, «сёлы будучыні», а таксама заклікалі бізнэс дапамагчы. Аднак увесь гэты час сельская гаспадарка заставалася датацыйнай сферай. Без уліку дзяржпадтрымкі доля стратных арганізацый тут складае 60,3%.

У 2004 годзе Лукашэнка абвясціў дзяржаўную праграму падтрымкі вёскі на 2005-2010 гады. Планавалася ўкласці блізу 32 мільярдаў даляраў тагачасным курсам.

Аднак, як паказваюць сёлетнія звесткі Белстата, 30-гадовыя намаганні па адраджэнні вёскі пакуль не прынеслі жаданых вынікаў.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]