Сімулякры

Знішчыў краіну, ратуючы этажэрку.

У сяброў нядаўна быў ператрус. Прыйшлі кадэбэшнікі – чалавек восем. Сам факт іх з'яўлення сяброў маіх не здзівіў: гэтага кожны дзень чакае кожны беларус. Думаю, што і торбы са зменай бялізны і зубной шчоткай даўно ўжо ёсць у кожнай беларускай кватэры. Здзівіла сяброў зусім іншае.

«Яны выглядалі зусім не як кадэбэшнікі! – дзівілася сяброўка. – Маладыя хлопцы, гадоў 25–30, не больш, у фірмовай вопратцы, з некаторай стыльнай нядбайнасцю, з дагледжанымі бародкамі – быццам проста вось толькі з барбершопа выйшлі. Натуральныя хіпстары. Калі б я іх дзе-небудзь у кавярні ўбачыла, падумала б, што нейкія айцішнікі».

Выдатна разумею здзіўленне: мы прывыклі да таго, што кадэбэшнік – гэта поліэстэравыя штаны са стрэлкамі і вастраносыя чаравікі, і кожны мінак на вуліцы абавязкова адзначае: о, гэбіст пайшоў. А ім хочацца выглядаць звычайнымі людзьмі, і яны прыбіраюцца ў стылёвыя рэчы і ходзяць да цырульнікаў у барбершопы. Але гэта не столькі спроба мімікраваць і зліцца з натоўпам. Ім сапраўды хочацца знешне стаць тым, чым яны не з'яўляюцца. Гэта называецца сімулякр – копія без арыгіналу, выява без зместу.

Гэтыя кадэбэшнікі нагадалі гісторыю пра паэта Ясеніна. Калі ён прыехаў у Маскву, навакольныя доўга адмаўляліся прызнаваць у ім выхадца з вёскі, таму што Ясенін насіў касаваротку. А ў тыя часы ў Расеі першае, што рабіў вясковы жыхар, апынуўшыся ў вялікім горадзе, – набываў гарадскі гарнітур. Не мог вясковы жыхар хадзіць па Маскве ці Петраградзе ў касаваротцы. Дарэчы, у вёсцы іх таксама ўжо не насілі, і калі б паэт прыехаў у роднае Канстанцінава ў такім выглядзе, яго проста паднялі б на смех. Так што ясенінская касаваротка – гэта чысты сімулякр.

А ў сучаснай Беларусі сімулякрамі сталі ўсе. «Палатка» спрабуе выглядаць парламентам і робіць выгляд, што працуе над заканадаўчымі актамі. Суддзі нацягваюць на сябе прапацелыя мантыі і малююць з сябе жрацоў правасуддзя, прамаўляючы фразы кшталту «імем Рэспублікі Беларусь». Вайскоўцы робяць выгляд, быццам верныя прысязе, у думках паносячы і прысягу, і войска, і самапрызначанага галоўнага камандзіра. Настаўнікі робяць выгляд, быццам вучаць, а не проста забяспечваюць яўку навучэнцаў на патрыятычныя мерапрыемствы. Прапагандысты спрабуюць выглядаць журналістамі і таксама ходзяць да цырульнікаў, але і гэта нікога не можа пераканаць.

А самы вялікі сімулякр Беларусі – гэта, вядома, Лукашэнка. Цяпер з яго спрабуюць зрабіць вобраз пад назвай «бацька народаў»: памяркоўны, пажылы, руплівы. Вось з архіваў сямігадовай даўніны выкопваюць сюжэт, дзе Лукашэнка ў закінутай вёсцы выносіць з пакінутага жыхарамі дома этажэрку. Сем гадоў прайшло, і для стварэння сімулякру той сюжэт раптам спатрэбіўся. Нагоды ўспамінаць, вядома, няма, але прыдумалі. Этажэрку, кажуць, помніце, якую Рыгорыч з радыеактыўнай вёскі выратаваў? Дык вось, яе адрэстаўравалі, і цяпер яна ўпрыгожвае рэзідэнцыю. У рамках стварэння сімулякру далей павінны адбывацца разнастайныя падобныя гісторыі са штодзённымі сюжэтамі на дзяржаўнай тэлевізіі. Лукашэнка павінен задуменна ісці па вуліцы, паднімаць недакурак ці паперку і, дакорліва ківаючы галавой, несці да найбліжэйшай сметніцы. Або падыходзіць на вуліцы да дзяўчыны, у якой зламаўся абцас, даставаць з кішэні малаток з цвікамі і тут жа прыбіваць назад. Або на ранішняй зорцы падкрадвацца да рыбака, выхопліваць у яго вуду і казаць: «Хіба ж так рыбачаць? Вось паглядзі, як гэта трэба рабіць. Вучыся, пакуль я жывы!

Рэч у тым, што папярэдняя спроба стварыць сімулякр не атрымалася. Тады, увосень 2020 года, з Лукашэнкі спрабавалі стварыць вобраз пераможцы. Ён апранаўся ў камуфляж, лётаў на гелікаптэры над галовамі беларусаў і пільна глядзеў у палявы бінокль, бегаў з аўтаматам за спінамі амапаўцаў, адважна заходзіў на тэрыторыю завода ў натоўпе апранутых у чорныя гарнітуры ахоўнікаў-галаварэзаў, запускаў у эфір нібыта перахопленыя тэлефон, дзе яго называлі «моцным арэшкам». Але народ гагатаў так, што падаў з крэслаў. Ужо і рэпрэсіі пачаліся, і першыя забойствы, і катаванні на Акрэсціна, і арышты Статкевіча з Ціханоўскім, і было зразумела, што далей будзе яшчэ горш, але спыніцца і не смяяцца з гэтага аўтамата, бінокля і моцнага арэшка было немагчыма. Лукашэнка нават на фоне чыненага беззаконня выглядаў настолькі карыкатурна, што вобраз пастанавілі тэрмінова мяняць. Тут вайна падаспела, і быў шанец учапіцца за сімулякра міратворца-прымірэнца, але не абламалася яму. І вось цяпер – апошняя спроба нешта стварыць з Лукашэнкі. Хоць бы які-небудзь прыстойны вобраз. У барбершоп яго ўжо не прывядзеш, касаваротку на яго не нацягнеш (хоць калісьці была недарэчная спроба з баянам), у джынсы ён не ўлезе. Застаюцца этажэркі, недакуркі і вуды.

Але нават у гэтую пенсіянерскую руплівасць ніхто не паверыць. Таму што сімулякр. Копія без арыгінала. Зрэшты, яны ўсё – сімулякры.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]