Зянону Пазняку - 80 гадоў

Адзін з лідараў беларускага нацыянальнага адраджэння адзначае свой юбілей.

Беларускі палітык, лідар беларускага нацыянальнага адраджэння ў 1980-1990-х гадах, адзін з заснавальнікаў "Мартыралога Беларусі" і Беларускага народнага фронту Зянон Пазняк адзначае 80-гадовы юбілей.

Зянон Пазняк нарадзіўся 24 красавіка 1944 года ў каталіцкай сям'і ў вёсцы Суботнікі Іўеўскага раёна Гарадзенскай вобласці. Вучыўся на актора ў менскім Тэатральна-мастацкім інстытуце, але на другім курсе быў выключаны з ініцыятывы парткама з прычыны “палітычнай нядобранадзейнасці”.

Дзякуючы дапамозе Максіма Танка быў прыняты на аддзяленне тэатразнаўства ў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут. Перад выпускнымі іспытамі другім разам быў выключаны за нібыта сарваную насценгазету на расейскай мове.

Вучыўся ў аспірантуры ў Інстытуце этнаграфіі, мастацтвазнаўства і фальклору Акадэміі навук БССР, атрымаў ступень кандыдата мастацтвазнаўства. Пазней у Інстытуце гісторыі вывучаў перыяд позняга сярэднявечча Беларусі, праводзіў археалагічныя раскопкі.

Зянон Пазняк адным з першых адкрыў беларусам праўду аб масавых расстрэлах у Курапатах. 3 чэрвеня 1988 года ў газеце "Літаратура і мастацтва" разам з інжынерам Яўгенам Шмыгалёвым пры садзейнічанні Васіля Быкава ён апублікаваў артыкул "Курапаты - дарога смерці" аб расстрэлах у прадмесці Менска.

Раскопкі ва ўрочышчы з удзелам Зянона Пазняка пачаліся 6 ліпеня 1988 года. Са звестак следства, у даследаваных магілах былі знойдзены астанкі 356 чалавек. Астанкі яшчэ 35 чалавек былі знойдзены будаўнікамі і навучэнцамі. Падагульніўшы вынікі раскопак, Пазняк і Шмыгалёў ацанілі колькасць пахаваных ва ўсім урочышчы больш як 100 тысяч чалавек. Расследаванні, праведзеныя беларускай генеральнай пракуратурай, пацвердзілі той факт, што расстрэлы праводзіў НКУС.

19 кастрычніка 1988 года з ініцыятывы Пазняка быў створаны адукацыйны і сацыяльна-гістарычны рух "Мартыралог Беларусі", які ставіў задачай збор дакументаў аб сталінскіх рэпрэсіях. У гэты ж дзень быў створаны арганізацыйны камітэт Беларускага народнага фронту "Адраджэнне", у які Пазняк увайшоў.

У тым жа 1990 годзе ў Беларусі адбыліся выбары ў рэспубліканскі парламент - Вярхоўны Савет 12 склікання, якія ўпершыню прайшлі на альтэрнатыўнай аснове. БНФ удалося правесці ў заканадаўчы орган блізу 30 сваіх дэпутатаў, у тым ліку і Зянона Пазняка, які перамог у Ангарскай акрузе №9 Менска.

Браў удзел у прэзідэнцкіх выбарах 1994 года. Атрымаў 12,82 адсотка галасоў. У некаторых рэгіёнах Беларусі, у горадзе Ліда і Іўеўскім раёне, Зянон Пазняк перамагаў Лукашэнку і Кебіча ў першым туры.

У красавіку 1995 года разам з 18 іншымі дэпутатамі “Апазіцыі БНФ” Пазняк абвясціў галадоўку, пратэстуючы супраць вынясення на “рэферэндум” Аляксандрам Лукашэнкам пытанняў аб увядзенні расейскай мовы як другой дзяржаўнай і змене сімволікі Беларусі. Уначы ў будынак парламента ўварваліся АМАП і супрацоўнікаў Службы бяспекі Лукашэнкі. Яны напалі на дэпутатаў, збілі і і сілком выправадзілі з будынка.

Зянон Пазьняк быў адным з кіраўнікоў масавых акцый пратэсту супраць дыктатуры Лукашэнкі ў 1994-1996 гадах.

Эміграваў пасля "Чарнобыльскага шляху" вясной 1996 года, атрымаў палітычны прытулак у ЗША. Некаторы час жыў у Чэхіі, Украіне, Польшчы, Вялікабрытаніі. Разам з сям'ёй жыве ў Варшаве.

З'яўляецца старшынём заснаванай ім партыі КХП-БНФ. У эміграцыі працягвае займацца палітыкай.