Андэрс Аслунд: Захад здолеў знішчыць Расею на газавым рынку

І можа паставіць на калені расейскую нафтавую эканоміку.

Нафта і газ - гэта важныя элементы расейскай эканомікі, якія ў сучасных умовах дапамагаюць фінансаваць агрэсію супраць Украіны. Швэдска-амерыканскі эканаміст і вядучы міжнародны экспэрт у пытаннях нацыянальных эканомік Украіны, Расеі і краін былога СССР Андэрс Аслунд у артыкуле для The National Interest падзяліўся сваім варыянтам знішчэння нафтавай эканомікі Расеі.

Эканоміка Расеі і першая перамога Захаду

Эканоміка Расеі не ўражвае сваімі памерамі з прыкладна 1,5 трыльёна даляраў і ваганнямі з прычыны нестабільнага рубля. Расейская эканоміка таксама вельмі ўразлівая, бо бюджэт жыве дзякуючы экспарту энэргарэсурсаў, якія, па-першае, складана транспартаваць, а па-другое, на якія Захад увёў санкцыйныя абмежаванні.

Большасць расейскага экспарту - гэта сыравінныя тавары, асабліва калі цэны нафты высокія. Агульныя прыбыткі ад экспарту залежаць ад коштаў нафты і газу (ад мізэрных 382 мільярдаў даляраў у 2020 годзе да 628 мільярдаў даляраў у 2022 годзе).

Расея ўжо страціла амаль увесь рынак газу ў Еўропе. Агулам газавы экспарт краіны ў Еўропу ацэньвалі на 150 мільярдаў кубічных метраў, якія прыносілі 60 - 70 мільярдаў даляраў на год. Галоўная прычына - фанабэрыстасць, што прывяло да таго, што Расея стала ненадзейным пастаўшчыком.

Расея таксама не змагла дыверсіфікаваць экспарт уласнага газу. Асноўны газаправод звязаны з Еўропай, а вытворчасць звадкаванага газу з'яўляецца вельмі нязначнай. У Кітай Расея экспартуе толькі 30 мільярдаў кубічных метраў праз трубаправод.

Далей - больш! У 2023 годзе "Газпрам" рэзка скараціў аб'ёмы вытворчасці, якія будзе вельмі нялёгка аднавіць. У той жа час продаж блакітнага паліва на ўнутраным рынку сур'ёзна залежыць ад датацый (субсідый). Таму адна з найбуйнейшых расейскіх кампаній нават можа збанкрутаваць.

Фактычна Захад здолеў знішчыць Расею на газавым рынку і зараз павінен засяродзіць увагу на экспарце нафты.

Барацьба з Расеяй на рынку нафты працягваецца

Расейскі нафтавы сектар адыгрывае значна важнейшую ролю, а таксама кіруецца на вельмі прафесійным узроўні. Менавіта на нафту традыцыйна прыпадае больш за палову агульнага расейскага экспарту.

Краіны Захаду і Украіна павінны сфакусаваць свае намаганні на мінімізацыі расейскіх даходаў ад продажу нафты. Нагадаем, што ў канцы 2022 года ўвялі коштавую столь на расейскую нафту (60 даляраў за барэль - 24 Канал). Гэты інструмент дастаткова эфектыўна працаваў на працягу першай паловы 2023 года, аднак затым цэны сыравіны выраслі.

ЗША паспяхова адсочваюць суб'ектаў, якія парушаюць санкцыі супраць Расеі, і ўводзяць новыя абмежаванні супраць многіх з іх усё больш эфектыўна. Аднак Захаду трэба ісці далей.

Экалагічны козыр супраць Расеі

Дадатковая слабасць Расеі - экспарт сыравіны - патрабуе таннага транспартавання. Перш за ўсё размова ідзе аб марскіх шляхах і трубаправодах. Цікава, што доступ Расеі да мораў дастаткова абмежаваны.

На сёння для 90% экспарту расейскай нафты накіроўваецца двума марскімі шляхамі - праз Балтыйскае мора і Чорнае мора. Большасць суднаў, якія транспартуюць расейскую нафту, - гэта ценявы флот, які выкарыстоўваецца праз санкцыйныя абмежаванні. Варта разумець, што гэта старыя і няякасныя танкеры, якія звычайна маюць альбо дрэнную страхоўку, альбо ўвогуле ніякай. Таму такія судны не павінны атрымліваць доступ да вышэйзгаданых вод, паколькі яны нясуць сур'ёзную пагрозу экалогіі.

Балтыйскае мора акружанае краінамі ЕЗ і NАТО, якія клапоцяцца аб навакольным асяроддзі, а расейскі ценявы флот пакуль, магчыма, з'яўляецца самай вялікай пагрозай для яе здароўя. Напрыклад, Фінляндыя і Эстонія могуць увесці адпаведныя стандарты, а Еўрапейскаму Звязу варта прадэманстраваць пэўную геапалітычную сілу.

Экспарт расейскай нафты ў Чорным моры праходзіць праз Стамбул і Басфор, у сувязі з чым узнікае лагічнае пытанне: "Як можа Турцыя, якая ўводзіць сур'ёзныя экалагічныя абмежаванні ў Басфоры, прапускаць няякасныя нафтавыя танкеры?". Самы час іх спыніць.

Чыннік нападаў Украіны

З нядаўніх часоў Украіна пачала бамбаваць нафтаперапрацоўчыя заводы і экспартныя парты ў Расеі. Цікава, што, настойваючы на ўласнай незалежнасці ад краін-транзіцёраў і дастаткова жорстка ставячыся да іх, Расея зрабіла сябе ўразлівай да ўкраінскіх атак.

Ва Украіне падчас поўнамаштабнай вайны развілі вытворчасць беспілотнікаў розных відаў. Экспэрт адзначыў, што "найлепшыя і самыя разумныя ўкраінцы зараз вырабляюць беспілотнікі".

Напрыклад, Украіна ўжо атакавала адзін з трох буйных нафтавых партоў каля Санкт-Пецярбурга і адзін каля Новарасейска, а таксама падпальвала шматлікія нафтавыя базы па ўсёй тэрыторыі Расеі. Далей можна чакаць новых удараў Украіны па большай колькасці аб'ектаў, якія звязаны з нафтавым сектарам Расеі.

Пасля гэтага Украіна можа перайсці да нападаў на важныя нафтавыя аб'екты і вузлы, якія не так лёгка адрамантаваць, як трубаправоды. Паралельна Захад павінен забараніць заходнім сэрвісным кампаніям з нафтавага сектара працаваць у Расеі.

Як паставіць Расею на калені

Ці патрэбная свету расейская нафта? Напраўду не вельмі. Цяпер на рынку нафты фіксуюць лішак прапановы. Цэны сыравіны маюць тэндэнцыю да падзення нават нягледзячы на спробы Расеі і Савудаўскай Арабіі скараціць аб'ёмы здабычы.

ЗША здолелі кампенсаваць прабел на рынку пасля гэтых скарачэнняў. Амерыканцы сёння здабываюць больш нафты, чым кожная краіна ў свеце. Гаворка ідзе пра 13,2 мільёна барэляў нафты за дзень. Больш за тое, ЗША могуць з лёгкасцю павялічыць аб'ёмы вытворчасці.

Акрамя таго, некалькі краін, якія не ўваходзяць у OPEC, таксама павялічылі аб'ёмы здабычы чорнага золата. Менавіта таму гэта цудоўны момант для таго, каб ударыць па расейскім экспарце нафты.

Мэтай Захаду павінна стаць прасоўванне спынення экспарту газу з Расеі і зніжэнне цэн экспарту нафты да спынення расейскага экспарту нафты і нафтапрадуктаў, які па выніках 2021 года ацанілі прыкладна на 230 мільярдаў даляраў.

Як паказвалі раней, прыкладна палова агульнага экспарту Расеі прыпадае менавіта на нафту. Таму эфектыўныя санкцыі і напады Украіны могуць адрэзаць істотную частку экспарту - 628 мільярдаў даляраў у 2022 годзе і 460 мільярдаў даляраў у 2023 годзе. У выніку Расея будзе пастаўленая на калені і не будзе мець іншага выбару, акрамя як абмежаваць свае вайсковыя выдаткі.