Простыя рухі

Не асудзіць, а спыніць хама.

Уявіце сабе, што на вашых вачах абрабавалі вашага суседа. І вы ведаеце рабаўніка - гэта мажор з дому насупраць. Увесь квартал яго ведае: ён хаміць, лаецца, чэпіцца да дзяцей, штурхае сабак і мучыць котак, сікае ў дзіцячую пясочніцу. І вы пішаце заяву пра ўчыненае злачынства, патрабуеце вярнуць партманэт вашаму суседу і пакараць вінаватага. Толькі гэтую заяву вы адпраўляеце не ў паліцыю, а самому хаму. Кідаеце ў паштовую скрыню і чакаеце.

Ён тым часам ходзіць і пасмейваецца. Праз некаторы час вы зноў пішаце, і зноў яму. Потым - яшчэ раз. Потым ваш ліст не залазіць у перапоўненую паштовую скрыню, таму што ўсе астатнія таксама пішуць і патрабуюць паводзіць сябе прыстойна. Але ён у паштовую скрыню і не зазірае - і без таго ведае, што ніхто ад яго і не чакае ніякага адказу. І працягвае паводзіць сябе ўсё гэтак жа. А вы з суседзямі разводзіце рукамі і дзівіцеся: мы ж столькі паперы змарнавалі, такія пераканаўчыя словазвароты знайшлі, чаму ж ён ніяк не рэагуе? Ён жа павінен!

Прыблізна так выглядае ААН - як наіўныя суседзі, якія пішуць лісты зламысніку. Чытаю заяву ўправы ААН у правах чалавека: «Указ аб забароне выдачы або падаўжэнні пашпартоў за мяжой парушае правы тысяч беларусаў, якія жывуць у выгнанні, у тым ліку іх свабоду перамяшчэння. Нельга ціснуць на людзей з тым, каб яны вярнуліся і зазналі рызыку пераследу. Мы заклікаем перагледзець указ у адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі». Быццам бы і правільныя словы, але адрасаваны яны Лукашэнку. Яго заклікаюць «перагледзець».

Ён, можа, і перагледзіць. Падумае: так, неяк слабавата, калі такая кволая рэакцыя. Трэба яшчэ што-небудзь прыдумаць, каб усе ахнулі. Напрыклад, расставіць на мяжы снайпераў, якія будуць адстрэльваць тыя адзінкі, якія вяртаюцца. Або абавязваць перапісаць маёмасць на кіраўніцтва спраў Лукашэнкі ў абмен на новы пашпарт. Або наогул - выдаваць пашпарт толькі тым, хто ўступіць у «Белую Русь» і дасць інтэрв'ю Азаронку. Прычым распаўсюдзіць гэта не толькі на тых, хто з'ехаў, але і на тых, хто ўнутры краіны. Жадаеце, бацькі, зрабіць пашпарт свайму трохгадоваму дзіцяці? Няхай раскажа патрыятычны вершык на свяце Партызанскага раёна, потым прыходзьце. Са школьнікамі яшчэ прасцей: акцябраты, піянеры, члены БРСМ будуць жыць з пашпартамі, а астатнія абыдуцца даведкай навучэнца. А потым і зусім: тыя, хто не ўступіў, будуць увогуле жыць без пашпартоў, як калгаснікі ў СССР да сямідзесятых гадоў, і працаваць за працадні. А што, з Лукашэнкам станецца. І яшчэ дзясятак рэзалюцый з глыбокай заклапочанасцю і заклікамі «перагледзець» будуць напісаны, апублікаваны і распаўсюджаны ў выглядзе прэс-рэлізаў.

Насамрэч адзінае, што зараз (і не толькі зараз, але і раней) можа рабіць цывілізаваны свет у дачыненні да Лукашэнкі, - гэта хутка рэагаваць на кожнае новае скрыўленне, прычым не рэзалюцыямі, а дзеяннямі. Гэта здаецца цяжкім - бюракратычныя апараты заўсёды непаваротлівыя і рыпучыя, - але толькі на першы погляд. Успомнім, як у 2020 годзе, калі свет задыхаўся ад жаху, гледзячы на свавольства, якое робіцца ў Беларусі, Польшча без усялякіх лішніх заяў, рэзалюцый і асуджальных воклічаў проста адкрыла межы для беларусаў. На двары пандэмія, свет закрыты, усе краіны адгарадзіліся адна ад адной і выконваюць рэкамендацыі САЗ, а Польшча адкрывае мяжу з Беларуссю, і дзясяткі тысяч людзей дзякуючы гэтаму простаму дзеянню ратуюцца.

І зараз надышоў момант, калі трэба проста і хутка прыняць пастанову. Або некалькі пастаноў. Прызнаць беларускія пашпарты дзейнымі на тэрыторыі іншых дзяржаў незалежна ад тэрміну дзеяння. Выдаваць беларусам праязныя дакументы незалежна ад наяўнасці дазволу на жыхарства. Адкрыць спецыяльныя пункты прыёму беларускіх дакументаў для гэтых мэт у некалькіх дзяржавах і дазволіць беларусам туды звяртацца незалежна ад месца іх цяперашняга пражывання. Хутка правесці перамовы з дзяржавамі-кандыдатамі на ўступленне ў ЕЗ - ад Грузіі да Турцыі і Сербіі, - і выпрацаваць аналагічную працэдуру для беларусаў, якія жывуць у гэтых краінах. Паставіць прадстаўнікоў беларускіх дзяржаўных кампаній у аналагічныя ўмовы - не выдаваць ім у краінах пражывання ніводнай патрэбнай паперкі.

Ды ўсё, што хочаце. Проста спробы прысароміць Лукашэнку і заклікаць яго да нормы - гэта заўсёды марнаванне часу. А ў беларусаў гэтага часу ўжо няма. Толькі гэта яшчэ не ўсе зразумелі. Дарэчы, я зараз зусім не пра пашпарты.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]