Планета Плюк часоў адстою

Любую краіну можна ператварыць у вядомую планету Плюк.

Кітайцы падаравалі Пуціну Месяц. Не ўвесь, вядома. Дробку шэрага пылу – паўтара грама. Падарунак шыкоўны, але двухсэнсоўны. Лепш бы ўручыць што-небудзь прасцейшае і сціплейшае. На якую халеру яму гэтыя міжпланетныя праблемы. Сваіх, зямных, вышэй за дах. Калі так ужо хацелі парадаваць госця падчас ягонага лютаўскага візіту ў Пекін, маглі б прэзентаваць нават звычайную сасновую шышку з Шааліня. На знак прызнання ягоных неверагодных поспехаў ва ўсякіх адзінаборствах. Танна і трапна. І сэнс глыбокі. І перад блізкім асяроддзем пахваліцца можна: вунь дзе памятаюць і шануюць.

А з гэтым нетутэйшым пылам што цяпер рабіць? Можна проста закінуць далей і забыцца. Але ўсё не так проста. А раптам таварыш Сі пры чарговай сустрэчы, калі такая яшчэ здарыцца, спытае няўзнак: а як тамака пыл? Можа ўзнікнуць вялікі канфуз. Або давядзецца хлусіць напалову, што каштоўныя паўтара грама ў найлепшых лабараторыях усебакова даследавалі і высветлілі… Што?

Адным словам, той яшчэ падаруначак. З намёкам. Ды яшчэ з якім! Ці даўно на ўвесь свет крычалі, што краіна пралетарыяту, які перамог, першай выйшла ў космас. Хто б мог аспрэчыць – савецкі спадарожнік вісеў ва ўсіх над галовамі. А следам і першы чалавек крочыў адважна ў космас. А цяпер вось трэба млець і ўсміхацца, выдаючы нечуваную радасць – заможны сусед расшчодрыўся, скрыначку месяцовага пылу падараваў.

Не шанцуе. Выразна, неадступна і, падобна, назаўжды. А чаму тут дзівіцца? Калі кваліфікацыя дазваляе, любую краіну можна ператварыць у вядомую планету Плюк. Дзе так радасна жыць і дзе заўсёды вайна. Вось ляціць па небе паўночы магутная машына СУ-34.

Унізе нейкі горад. Вялікі, магчыма, абласны. І пад крылом ужо скрыжаванне вуліцаў Ватуціна і Губіна праглядаецца дакладна. Усё асветлена, ніякай табе святломаскіроўкі. Аўтамабільчыкі бегаюць, мітусяцца. Мір. Спакой. Свая зямля, якую трэба бараніць ад падступных і шматлікіх ворагаў. А пазіцыі ворага – гэта яшчэ далёка. Недзе там, наперадзе, у непрагляднай цемры.

І раптам пад крылом, на скрыжаванні – імгненны выбліск. Чатыры аўтамабільчыкі выбухам панесла. Адзін нават закінула на дах крамы. З чаго б раптам? А гэта, як будзе адзначана потым у афіцыйных дакументах, няштатны сход боепрыпасу. А прасцей кажучы, дзве бомбы самі пазначылі сабе цэль і пасыпаліся на злашчаснае скрыжаванне. Над крамай, на даху якой шчасліва прызямліўся чыйсьці аўтамабіль, боўтаецца цяпер на ветры зламаная шыльда. Яшчэ можна разабраць два словы – «Белы горад». Хто вінаваты? Ды ніхто. Усё нармалёва – планета Плюк у поўным камплекце.

Але гэта проста лірыка. Да таго ж вясна, красавік. І дваццаты дзень ужо застаўся ў мінулым. Ці разліла Ганначка алей, яшчэ дакладна невядома, аднак чалавек са скрыначкай месяцовага пылу ўжо спусціўся ў бункер. І нямецкі пісьменнік Гюнтэр Грас, лаўрэат Нобелеўскай прэміі, які калісьці перажыў падобную вясну, ужо даўно апавёў свету, што бывае з краінай, якая тупа і безразважна ўвязалася за шэрым, несамавітым чалавечкам. І не важна, са скрыначкай запаветнага пылу ён ці з пісталетам, у якім усяго адзін патрон. Вось гэты тэкст. Нямеччына, красавік сорак пятага. Апошніх мабілізаваных з маршавай ротай гоняць на фронт. Ніякага фронту ўжо няма. І ніводнага шанцу выжыць. Прачытаць такі фрагмент – гэта як у будучыню зазірнуць. Магчыма, недалёкую.

«А потым я бачу першых мерцвякоў. Маладых і старых, у вайсковай форме. Яны вісяць на яшчэ голых прыдарожных дрэвах або на ліпах, якія растуць на рынкавых пляцах. Кардонка на грудзях абвяшчае, што павешаны – "баязлівец, які падрывае баяздольнасць узброеных сілаў". Мой аднагодак, ды яшчэ з праборам злева, як у мяне, вісіць побач з афіцэрам нявызначанага звання, якога ваенна-палявы суд разжалаваў перад пакараннем смерцю. Шпалеры з мерцвякоў, нас праносяць міма аглушальна грукатлівыя гусеніцы танкаў. Ніякіх думак, захаваліся толькі карціны.

Убаку бачу на ворыве сялянаў, якія цягнулі баразну за баразной, нібы нічога вакол іх не датычыцца. Адзін з іх упрог карову. За плугам – груганнё.

Ізноў бачу натоўпы бежанцаў, якія забілі дарогі: конскія вазы, паміж імі старыя і падлеткі цягнуць за сабой або штурхаюць перагружаныя ручныя вазкі. На валізах і вузлах сядзяць дзеці, якія спрабуюць выратаваць сваіх лялек. Стары цягне вазок з двума ягнятамі, якія спадзяюцца ацалець на вайне».

Ці ацалеюць? Старыя. Падлеткі. Дзеці. Усе тыя, хто затрымаўся на вайне – на той і гэтай. Вясна. Красавік. Ужо забаўнік гэтага вар'яцтва адзначыў свой апошні дзень народзінаў. Спусціўся ў бункер, каб з яго ніколі не выйсці. Але механізм даўняй паразы ў вайне яшчэ працуе спраўна.

І ў двух ягнятаў у цялежцы старога з натоўпу бежанцаў шанцаў выжыць столькі ж, колькі і ў сямнаццацігадовага салдата, якога апошні танк разгромленага вермахта яшчэ спяшаецца даставіць на лінію агню. А той, хто паводле прысуду ваенна-палявога суда ўжо атрымаў вяроўку і на грудзі шыльдачку з кароткім словам «баязлівец», дакладна гэтак сама мог бы ісці туды ж, учапіўшыся за браню патрапанай «Пантэры». Але патрапіў у аблаву. Не пашанцавала. Спрацаваў усё той жа механізм.

А несамавіты тып занадта позна спусціўся ў свой апошні бункер.

Уладзімір Халіп, спецыяльна для Charter97.org