Год

Украінцам патрэбная не дата, а перамога. Нам таксама

Сёння ўсе будуць пісаць «год». Гэта будзе галоўным словам дня. Таму што нічога найважнейшага ў свеце няма. Толькi гэты год. І я таксама, нічым не адрозніваючыся ад усяго чалавецтва, напішу: ужо год ідзе вайна.

Ужо год прайшоў з таго часу, як мільёны людзей уцяклі з дому. Ужо год многія з іх разумеюць, што туды, адкуль уцяклі, ім не вярнуцца, бо няма тых дамоў, ды і гарадоў ужо няма.

Год прайшоў з таго часу, як тысячы ўкраінскіх мужчын і жанчын узялі ў рукі зброю. Прафесійныя вайскоўцы і неафіты, дзядулі з фатаграфіямі ўнукаў у тэлефоне і юныя нявесты ў карунках, заходнікі і ўсходнікі, якія любяць Зяленскага і пагарджаюць ім, самотныя і шматдзетныя. Многія ўжо не вярнуліся дадому, многія не вернуцца потым.

Год мінуў з таго часу, як памежны пераход Верхні Ларс стаў імем намінальным, з такімі чэргамі на выезд, якіх нават у СССР па каўбасу не было. Уцякалі з Расеі натоўпамі, кідаючы ўтульнае жыццё з арт-прасторамі і кавярнямі або жахлівае жыццё з прыбіральнямі на дварэ і аднолькава ненавідзячы краіну, у якой гэтае жыццё, якім бы яно ні стала потым, аднойчы пачалося. Тыя, хто заставаўся, пачыналі тарашчыцца ў тэлевізар, каб паверыць яму, інакш не выжыць. Зрэшты, яны і так не выжывалі - у кагосьці не вытрымлівала сэрца, хтосьці сыходзіў ваяваць і вяртаўся белай «Ладай», хтосьці ўважаў за лепшае не цверазець больш ніколі.

Год прайшоў з таго часу, як у Беларусі фатаграфіі вайсковых самалётаў, якія ляцяць у бок Украіны, сталі яшчэ адным артыкулам КК, вайсковыя камісарыяты - парыямі, а гуманітарная віза - прадметам першай неабходнасці. Тыя, хто з'ехаў раней і кожны дзень спадзяваўся на вяртанне, нарэшце распакавалі валізкі, якія месяцамі забабонна трымалі нераспакаванымі, таму што зразумелі: вяртанне адкладаецца і, магчыма, надоўга. Тыя, хто не з'ехаў раней, сабраліся ў дарогу. Тыя, хто застаўся, сядзяць у турмах ці чакаюць, калі па іх прыйдуць.

Год, у які не было добра нікому. Год, якога ўвогуле не павінна было быць у дваццаць першым стагоддзі. Год, які забраў жыцці сотняў тысяч людзей, як быццам усё яшчэ пачатак мінулага стагоддзі, і смута, і аблокі іпрыту, і не было ніякага навукова-тэхнічнага прагрэсу і мірных дамоў. Год, які адабраў ілюзіі ў тых наіўных, хто захоўваў іх дагэтуль. Год, які спарадзіў мноства сапраўдных герояў, але лепш бы яны засталіся жывыя і без усялякага гераізму рэзаліся ў кампутарныя стралялкі, развозілі піцу, пяклі хлеб ці сядзелі ў навуковых лабараторыях.

Год - гэта ўсяго нічога на фоне сусветнай гісторыі. Падумаеш, год. Нават на фоне чалавечага жыцця гэта, на першы погляд, зусім невялічкі тэрмін. Нават для прысуду суда: год - не дваццаць, ды і знаходжанне ў СІЗА залічыцца па схеме «дзень за паўтара». Але напраўду год - гэта бясконца доўга. Простая аплодненая яйцаклетка менш чым за год ператвараецца ў зусім новага, хай для пачатку крыклівага і бездапаможнага, чалавека. За год гэты чалавек, які спачатку і галаву падняць не можа, праходзіць шлях ад гарызантальнага становішча да вертыкальнага і пачынае самастойна хадзіць. За першы год у школе ён умудраецца навучыцца пісаць, чытаць, лічыць - калі, вядома, не зрабіў гэтага раней. Потым, пасталеўшы, сустракае дзяўчыну - і за год паспявае нарабіць глупстваў і ажаніцца. А потым усё пачынаецца спачатку. Год - гэта бясконца шмат.

А для тых, хто на вайне, ён ператвараецца ў вечнасць. Мая сяброўка і калега Вольга Мусафірава, якая жыве ў Кіеве, мяркуе, што рытуальны падлік - 100 дзён вайны, 200, 300, год - акурат пасля года канчаткова сыдзе на нішто. Людзі перастануць лічыць дні і месяцы, бо добра весці толькі адваротны адлік - хоць да выхаду з турмы, хоць да паездкі на мора. І зусім бессэнсоўна лічыць, не ведаючы канчатковай даты. Любоў да прыгожых круглых дат знікае вельмі хутка, калі гэта не нейкія святочныя даты. Так што пасля перамогі, вядома, пачнуцца святкаванні юбілеяў і гадавін. Са сцягамі і аркестрамі, парадамі і банкетамі, узнагародамі і абдымкамі. Адзначаць гадавіну перамогі хочацца. Адзначаць гадавіну пачатку вайны - зусім не.

У канцы снежня, седзячы ў кіеўскай кватэры без электрычнасці і набіраючы калонку для «Новой газеты» ў тэлефоне пры святле налобнага ліхтарыка, Вольга Мусафірава напісала: «Нам патрэбная не дата, а перамога». Нам таксама, Воля.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org