Напарстачнікі ў пагонах

Не верце ім.

Аляксандры Каско, якая вярнулася з Польшчы, далі дзесяць гадоў. Восем артыкулаў крымінальнага кодэкса, спіс тэрарыстаў, спіс экстрэмістаў — словам, поўны "сацыяльны пакет". Карнікі тут жа пайшлі развешваць на ўсіх слупах аповеды аб тым, як укаранялі губопікаўца ў яе асяроддзе, як ён убіваўся ў ласку, як летам мінулага года дзяўчына ўжо прыязджала ў Беларусь з Польшчы пад кантролем карнікаў, не ведаючы пра гэты кантроль. Увогуле, зрабілі справаздачу аб рабоце.

Вядома, хочацца неадкладна сесці за вылічэнні, каб вызначыць колькасць карнікаў у краіне не паводле афіцыйных звестак, а на падставе таго, што на кожнага беларуса прыпадае асобная штатная адзінка, якая гадамі ўбіваецца ў ласку, каб потым выцягнуць на радзіму. Лепш не пачынаць такія падлікі, бо можа выявіцца, што ўся краіна падзялілася на тых, хто з'ехаў, і карнікаў, якіх завабліваюць іх назад і пільнуюць на мяжы. Я зараз не пра тое.

Аляксандра жыла ў Польшчы, але летась прыязджала ў Беларусь і выехала бесперашкодна. Напэўна, у лютым яна пераехала мяжу ўжо без страху — усё ж абышлося мінулы раз. Магчыма, нават атрымаўшы свае 15 дзён, яна яшчэ спадзявалася, што гэта выпадковасць і праз два тыдні можна будзе жыць далей на волі. Не спраўдзілася.

Цяпер увесь постсавецкі свет абмяркоўвае серыял "Слово пацана". Успамінаюць канец васьмідзясятых і дзевяностыя: а ў нас у двары было так, а ў суседнім месце вось гэтак. Але калі ўспамінаць сур'ёзна, то час гэты адзначаны не толькі падлеткавымі бандамі татарскіх местаў. Адна з яго галоўных прымет — напарстачнікі. Паўсюдна, на кожным вакзале, у парку, на галоўнай вуліцы кожнага места. Напарстачнікі ніколі не “абувалі ў лапці” кліента адразу ж. Спачатку яму пару разоў давалі магчымасць здабыць, каб разняволіўся і паверыў. Беларускія карнікі — гэта тыя ж напарстачнікі дзевяностых. Разок-другі могуць даць магчымасць беларусу, які з'ехаў, з'ездзіць дадому. Не крануць, на мяжы і брывом не павядуць. І калі чалавек супакоіцца, пачне дыхаць свабодна і думаць, што абмінула і рэжым ім зусім не цікавіцца; калі стане менш абачлівым у выказваннях і кантактах, калі пачне перапісвацца з сябрамі ў Беларусі, не баючыся іх падставіць, - вось тады яны і з'яўляюцца. Часам - проста на мяжы. Часам - раніцай, ламаючы дзверы і атрымліваючы асалоду ад разгубленасці чалавека, які яшчэ ўчора быў упэўнены ў тым, што небяспекі няма, і снаваў планы на заўтра, а то і на пазаўтра.

Дакладна такія ж напарстачныя банды - разрэкламаваныя прапагандай праграмы "Дарога дадому" і "Камісія вяртання". Праз “Дарогу дадому” прыехала ў Беларусь адміністратар пратэстных тэлеграм-чатаў Таццяна Курыліна. Дала інтэрв'ю прапагандыстцы Ксеніі Лебедзевай, выканала, здавалася б, усе ўмовы - і села на чатыры з паловай гады. Карнікі яшчэ потым каментавалі: гэта вельмі гуманна, яна там была адміністратаркай гадоў на дзесяць, але мы ацанілі раскаянне і супрацоўніцтва. А яшчэ можна згадаць інтэрв'ю жыхара Ваўкавыска Сяргея Петрулевіча дзяржаўнай тэлевізіі. Петрулевіч вярнуўся якраз праз камісію. І быў здзіўлены, што крымінальную справу ніхто спыняць не збіраецца, хоць і справа дробная – аб абразе супрацоўніка міліцыі. Ні табе экстрэмізму, ні адміністравання тэлеграм-чатаў, ні нават масавых беспарадкаў. Гэта таксама напарсткі: аднаго не пасадзяць, затое двух-трох наступных упякуць на гады.

Ніхто не мае права ўказваць людзям, куды ім ехаць і што рабіць. За апошнія тры гады, здавалася б, пасталелі нават тыя, хто дзесяцігоддзямі жыў у лялечных хатках пад ружовымі парасонамі. Але мільгаючыя перад вачыма шкляначкі з шарыкам, які дакладна знаходзіцца менавіта тут - ніяк ён не можа ў іншым месцы знаходзіцца, - усё ж час ад часу спакушаюць беларусаў паспрабаваць шчасця. Гэта Аркадзь Бабчанка можа з'едліва пасмейвацца з наіўных расейцаў, якія ўцякаюць ад рэпрэсій, а потым едуць у Расею наведаць бабулю і здзіўляюцца, калі іх саджаюць. Я не буду пасмейвацца і не буду заклікаць не спакушацца і не ехаць у Беларусь. Проста, калі падасца, што нічога страшнага адбыцца не можа, а прэтэнзій у рэжыму быццам бы і няма, рэкамендую ўспомніць вакзальны прыгаворку «кручу-кручу, заблытаць хачу» - і не паддацца.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]