Чатыры дні нараджэння Віктара Бабарыкі

Мы ўсё памятаем.

Віктару Бабарыку 60 гадоў. Гэта ягоны чацвёрты дзень нараджэння за кратамі і першыя ўгодкі тамака ж. Я спрабую ўявіць сабе гэтыя ягоныя дні нараджэння. Выходзіць дрэнна. Бо ўявіць сабе тое, што адбываецца з палітычнымі вязнямі сёння, таму, хто на волі, у прынцыпе немагчыма. Нават таму, хто сядзеў у турме.

Зрэшты, мусіць, той першы дзень нараджэння, 9 лістапада 2020 гады, яшчэ святкаваўся - камера ізалятара, перадачы з волі, мяхі лістоў, паштовак і тэлеграм, якія яшчэ не выносяць кудысьці ў скляпы і не спальваюць, а перадаюць адрасату. Бабарыка сустракаецца з адвакатамі і даведваецца пра навіны. А навіны абнадзейлівыя. Яшчэ ходзяць па месце кожную нядзелю маршы. У панядзелкі выходзяць пенсіянеры, у суботы шпацыруюць жанчыны з бела-чырвонымі парасонамі. Яшчэ жывы Раман Бандарэнка. Яшчэ вяшчае ў жывых эфірах Каця Андрэева. Яшчэ ездзяць у бессэнсоўнай мітусні па месце аўтамабілі ратавальнікаў і міліцыянтаў, зрываючы нацыянальныя сцягі і зразаючы стужкі, але штодзень сцягі з'яўляюцца зноў. Яшчэ расцвітаюць муры дамоў стыхійнымі мураламі. Яшчэ выступаюць на асфальце нават пад бруднай камунальнай фарбай словы "Жыве Беларусь!". І здаецца, што ўсё ідзе да сваёй лагічнай развязкі, засталося толькі крыху пратрымацца, і будзе вясна, а з вясной тысячы ператворацца ў мільёны, сцягі расквітнеюць як фіялкі, на кожным падаконні, а муры, вядома, разбурацца. І не будзе ні суда, ні прысуду — трэба толькі крыху патрываць.

9 лістапада 2021 года — гэта ўжо зусім іншая дата. Дакладней, ужо зусім у іншай краіне. Не камера ізалятара, за сто метраў ад якой ідзе шматтысячнае шэсце, так што «Жыве Беларусь!» далятае скрозь турэмныя муры, а маркотныя баракі наваполацкай зоны і звон у галаве з лікам: 14 гадоў узмоцненага рэжыму. Так, вясна прыходзіла. Разам з ластаўкамі ды іншымі пералётнымі птушачкамі ў Беларусі прызямліўся самалёт Ryanair, пасля чаго ўсе астатнія самалёты свету забылі да нас дарогу. Ужо распляжылі tut.by і БелаПАН, ужо сядзяць у камерах іншай турмы рэдактары і журналісты. Ужо няма на вуліцах ні сцяга, ні бел-чырвонага парасона, ні надпісу, ні стужкі. Чыстае места, магільны склеп, які павольна занураецца ў сярэднявечча. А напярэдадні дня нараджэння — пазбаўленне ліцэнзіі адвакатаў, якія перадавалі хоць нейкія весткі з волі, забарона на тэлефанаванне, блакаванне лістоў. Але ж гэта была не астатняя вясна, трэба толькі пачакаць наступнай, цемра згушчаецца на досвітку, і ўвогуле «мужайцеся, людзі, блізка лета».

І яшчэ адна вясна, і яшчэ адно лета, і яшчэ адно 9 лістапада, і ўжо 59 гадоў, і спадзяванняў на наступныя вёсны ўсё менш. А што загадаеце думаць, калі ў самае пярэдадне вясны, калі застаецца толькі некалькі дзён да жаданага сакавіка, пачынаецца вайна, і з тваёй краіны ляцяць ракеты іншай краіны на трэцюю краіну. А ты ўсё паліш драўняны вугаль у зоне, потым не вылазіць з штрафнога ізалятара, ужо не атрымліваеш лістоў, і іншым зняволеным забаронена з табой нават вітацца. Вакол вайна, палітычнымі вязнямі залюдненыя ўсе ізалятары і камеры, прафілактычны ўлік за «схільнасць да экстрэмізму» раздаюць направа і налева, і ты пачынаеш пачувацца ветэранам ГУЛАГа, бо ўжо неўзабаве тры гады, і ўвесь той час, пакуль яны, новыя ўладальнікі жоўтых бірак, вольна хадзілі па месце, развешвалі на балконах сцягі і спявалі вечарамі «Муры» і «Перамен!» пад гітары ў дварах, ты ўжо сядзеў у камеры ізалятара, і ўсё гэтае свята непаслушэнства, увесь гэты марафон вольнасці прайшоў міма, затое ты ведаеш больш, чым яны. Ты ўжо ўвогуле ўсё ведаеш.

І вось нарэшце 60. Угодкі. Калі б не было 2020 года, у "Белгазпрамбанк" ужо зранку ляцелі б тэлеграмы і наведнікі з падарункамі ды віншаваннямі. Бегалі б вясёлыя супрацоўнікі, накрывалі б сталы, складалі б тосты. Святочная мітусня, бестурботнасць сённяшняга дня і строгія планы на дзень заўтрашні. Цікава, ці спрабуе Віктар Бабарыка ўявіць сабе, якім быў бы гэты дзень, калі б нічога не адбылося тры з паловай гады таму? Напэўна, так. А можа, і не. Цяпер мы ўжо нічога не можам меркаваць і ўяўляць сабе хаця б з пэўнай доляй імавернасці. Проста таму, што ўсякая сувязь з Віктарам Бабарыкам страчаная больш як паўгода таму. Ніводнага ліста, тэлефанавання, адваката. Дзе ён — невядома. Ці здаровы — невядома. У штрафным ізалятары або ў ПКТ — таксама невядома.

Адзінае, што ўсе мы можам сцвярджаць са снайперскай дакладнасцю: без Віктара Бабарыкі 2020 года магло і не быць зусім. Чэргі да зборнікаў подпісаў; імгненныя зборы людзей у тых месцах, дзе камусьці патрэбная дапамога; футболкі з "Евай" як спосаб распазнавання сваіх; салодкае прадчуванне змен — шмат у чым ягоная заслуга. Можа, і неўсвядомленая. Але мы ж усведамляем. І ахрыплымі ад рыданняў і крыкаў галасамі прамаўляем: з днём нараджэння, Віктар! Мы ўсё памятаем.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]