Spectator: Надышоў час выкінуць лукашысцкую гэбуху

Вялікабрытанія і Еўропа могуць зрабіць гэта танна, палітычна сімвалічна і па-сапраўднаму значна.

Рэзкая заява бандыцкай дыктатуры Аляксандра Лукашэнкі гаворыць пра тое, што ён нават не рабіў выгляд, што рэфармаваў свой апарат бяспекі пасля распаду Савецкага Саюза. Замест гэтага мясцовае аддзяленне Камітэта дзяржаўнай бяспекі СССР (КДБ) проста ператварылася ў КДБ Беларусі - у выніку такога плыўнага пераходу, што нават лагатып не быў зменены, піша сайт The Spectator (пераклад - Charter97.org).

Лукашэнка, былы кіраўнік калгасу, нават усчувае ветэрана КДБ Уладзіміра Пуціна за давер сваім шпіёнам, і за тое, у якой ступені яны сталі апорай ягонага рэжыму. Яны моцныя і забяспечаныя рэсурсамі і, як і іх савецкія папярэднікі, дзейнічаюць як выведвальная служба за мяжой, так і палітычная паліцыя ўнутры краіны.

Паколькі беларуская апазіцыя і незалежныя СМІ ўсё часцей вымушаны ўцякаць з краіны, КДБ аб'яднаў гэтыя два аспекты ў жорсткую кампанію супраць іх у Еўропе і за яе межамі.

Калі самалёт з беларускім апазіцыйным журналістам Раманам Пратасевічам быў захоплены ў Менску, на гэтым рэйсе Ryanair былі і іншыя беларусы, якія незаўважна зніклі з вачэй. Як мяркуецца, гэта былі супрацоўнікі КДБ. Менавіта КДБ сачыў за ягонымі дзеяннямі і сачыў за тым, каб Менск ведаў, з якой самалёту цэліцца.

З тых часоў Пратасевіч быў пераведзены ў спецыяльны ізалятар СІЗА КДБ, з іроніі лёсу вядомы як «Амерыканка», дзе іншыя палітычныя зняволеныя сутыкаюцца з жорсткім рэжымам з мінімальным доступам да адвакатаў і наведвальнікаў, а таксама з рэгулярным псіхалагічным ці фізічным гвалтам.

Больш за тое, актывісты беларускай апазіцыі ў Польшчы з тых часоў паведамлялі, што іх папярэдзілі, што агенты КДБ перадаюць іх звесткі неафашыстаў, якія, як вядома, у мінулым рабілі брудную працу.

Калі Лукашэнка пайшоў па Пратасевіча, гэта адбылося не толькі таму, што 26-гадовы рэдактар Telegram-канала Nexta стаў процідзеяннем прапагандзе рэжыму. Гэта таксама было часткай больш шырокай кампаніі КДБ для запалохвання эмігранцкага руху.

У кожнай амбасадзе ёсць рэзідэнтура, аддзяленне КДБ, задачай якой з'яўляецца не столькі звычайны шпіянаж, колькі назіранне за мясцовымі сябрамі беларускай супольнасці - і асабліва за ўсімі, хто, як мяркуецца, падтрымлівае палітычную апазіцыю. Гэта можа быць нават такая дробязь, як ахвяраванне некалькіх еўраў на фінансаванне незалежнай медыя-арганізацыі або публікацыя крытычных паведамленняў у сацыяльных сетках: усё гэта рэгіструецца і перадаецца ва ўсё больш паранаідальны Менск.

Лукашэнка не хавае гэтага, нядаўна папярэдзіўшы прыхільнікаў апазіцыі: «Мы ведаем вашы асобы, і для вас гэта проста пытанне часу».

Чаму гэта павінна доўжыцца? Шчыра кажучы (амаль) усе шпіёняць (амаль) за ўсімі (як нагадваюць нам нядаўнія выкрыцці амерыкана-нарвэжскіх шпіёнскіх аперацый супраць Нямеччыны, Францыі і Швэцыі). У гэтай гульні ёсць негалосны, але агульны этыкет. Аднак спробы правядзення ўнутраных рэпрэсій на тэрыторыі іншых краін з'яўляюцца выклікам нацыянальнаму суверэнітэту і асноватворным прынцыпам прыстойнасці.

Выгнанне таго ці іншага афіцэра тут і там можа быць прымальным для гучных палітыкаў, але яно мае мінімальны рэальны ўплыў. Як нядаўна чэхі паказалі расейцам, усё вызначае толькі поўная чыстка рэзідэнтаў.

Гэта будзе не толькі моцная заява аб тым, што Лукашэнку не дазволяць экспартаваць свае рэпрэсіі, але і нанясе сур'ёзны ўдар па магчымасцях КДБ за мяжой. (Вядома, ён можа паспрабаваць выкарыстаць іншыя актывы, але без дыпламатычнага імунітэту ім пагражае суд і турэмнае зняволенне, калі іх зловяць).

У адрозненне ад эканамічных санкцый, выгнанне вядомых і падазраваных супрацоўнікаў КДБ не нясе для Захаду рэальных выдаткаў. Вядома, Лукашэнка будзе навязваць высылку «вока за вока», але ў нашы дні мала што можна зрабіць для значнай дыпламатыі, у Беларусі мала людзей з Захаду, якія маюць патрэбу ў консульскай падтрымцы, і, паколькі ён закрыў межы сваёй краіны, для афармлення віз патрабуецца шмат дакументаў.

Танна, палітычна сімвалічна і па-сапраўднаму значна. Вялікабрытанія і Еўропа павінны заняцца гэтым проста цяпер.