Хто трапіць пад новыя санкцыі Еўразвязу?

Абмеркаванне «гібрыднай атакі» рэжыму Лукашэнкі на саміце ЕЗ змяніла звыклы ход справаў.

На парадку дня саміту Еўразвязу 21–22 кастрычніка адразу некалькі складаных і спрэчных тэмаў. Але больш за ўсё часу ўдзельнікам сустрэчы спатрэбілася на тэму міграцыі – пяць гадзінаў. Гэта змяніла звыклы ход справаў. Звычайна планавыя саміты ЕЗ праходзяць у чацвер і пятніцу. І калі ў першы дзень дыскусіі часта доўжацца да позняй ночы, то ў пятніцу лідары краінаў, як правіла, пачынаюць раз'язджацца а 13-й гадзіне. На гэты раз яны засядалі да 16-й гадзіны, паведамляе dw.com.

"Гібрыдная атака" рэжыму Лукашэнкі

Адным з галоўных пытанняў гэтага абмеркавання быў наплыў мігрантаў з Ірака, з Блізкага Усходу і з Афрыкі праз тэрыторыю Беларусі. У камюніке саміту дзеянні рэжыму Лукашэнкі назвалі "гібрыднай атакай". Гэта тэрмін, які з самага пачатку выкарыстоўвалі Літва, Латвія і Польшча – краіны, куды перш за ўсё прыбываюць мігранты. Цяпер яго выкарыстоўваюць практычна паўсюдна ў ЕЗ.

"Еўрапейская рада не будзе мірыцца з любымі спробамі трэціх краінаў выкарыстоўваць мігрантаў у палітычных мэтах. Яна асуджае гібрыдныя атакі на межах ЕЗ і будзе рэагаваць адпаведна", – адзначаецца ў камюніке саміту.

У адказ на дзеянні рэжыму Лукашэнкі Еўразвяз прыгразіў "прыняць далейшыя абмежавальныя захады супраць фізічных і юрыдычных асобаў". Хоць гэтае пытанне ён і назваў "неадкладным", ніякіх часавых рамак на саміце, як звычайна, не ўстанавілі. Як паведамляла DW раней, прыняцце пятага пакету санкцый чакаецца ў лістападзе.

У каго "Белавія" бярэ свае самалёты ў лізінг?

Пастанова саміту пацвердзіла, што палітычная падтрымка новых санкцый ёсць. Спрэчным застаецца практычнае напаўненне пятага пакету. Пасля прымусовай пасадкі самалёта Ryanair у Менску ў канцы траўня Еўразвяз увёў жорсткія абмежаванні ў дачыненні да беларускіх авіякампаній. Ім забаранілі выкарыстоўваць паветраную прастору і аэрапорты ЕЗ. Шэраг дзяржаваў, сярод іншых Украіна, далучыліся да гэтага захаду.

"Белавія" лётае галоўным чынам на самалётах, узятых у лізінг у заходніх фірмаў

Але пры гэтым ва ўласна санкцыйны спіс Еўразвяз не ўнёс ніводную беларускую авіялінію. Уключэнне ў гэты пералік азначае, што кампаніям і фізічным асобам з Еўразвязу будзе забаронена даваць сродкі або эканамічныя рэсурсы прадпрыемствам, якія апынуліся пад абмежаваннямі.

Гэта важна, таму што дзяржаўны беларускі перавознік вельмі залежыць ад заходніх кампаній. Паводле звестак профільнага швэйцарскага рэсурсу ch-aviation, "Белавія" валодае толькі дзевяццю з 29 самалётаў свайго камерцыйнага флоту. 20 авіялайнераў яна ўзяла ў лізінг, пераважна ў еўрапейскіх фірмаў: сем у ірландскай і сем у дацкай кампаній, і яшчэ адзін – у румынскай. Астатнія самалёты ў лізінг падалі тры кампаніі з ЗША. Характэрна, што адна з іх – Air Lease Corporation – у красавіку гэтага года перадала "Белавія" ў лізінг новы Boeing 737 MAX 8, першы такі самалёт з партыі пяць адзінак.

Якую ролю гуляе Ірландыя ў пытанні санкцый супраць "Белавіі"?

Суседнія з Беларуссю краіны ЕЗ яшчэ з лета дамагаюцца забароны еўрапейскім кампаніям прадстаўляць паслугі "Белавія". Тэму магчымых санкцый абмеркавалі 18 кастрычніка міністры замежных справаў краінаў ЕЗ на сваім паседжанні ў Люксембургу. Паводле яго вынікаў кіраўнік еўрапейскай дыпламатыі Жазэп Барэль заявіў: "Мы гатовыя імплементаваць санкцыі супраць дзяржаўнай кампаніі Беларусі (Белавія. – Рэд.)".

Аднак Еўразвяз можа ўвесці санкцыі толькі са згоды ўсіх 27 яго дзяржаваў-удзельніцаў. Дублін не з'яўляецца прыхільнікам захадаў, якія могуць нанесці шкоду ірландскім кампаніям. Але міністр замежных справаў Ірландыі Сайман Коўвені, маючы зносіны ў Люксембургу з журналістамі, неаднаразова падкрэсліваў, што ягоная краіна падтрымлівае новыя санкцыі ў дачыненні да Беларусі: "Мы адкрытыя для новага раўнду санкцый супраць асобаў у Беларусі".

На думку Коўвені, новыя кантракты на лізінг самалётаў павінны быць забароненыя. А вось ануляванне дзейных кантрактаў ён назваў складаным пытаннем, паколькі гаворка ідзе пра "юрыдычныя абавязальніцтвы".

Відавочна, што забарона толькі на будучыя кантракты ніяк не паўплывае на існыя ў "Белавія" магчымасці перапраўляць мігрантаў у Беларусь. Знайсці пастанову сёння спрабуюць у Радзе ЕЗ на працоўным узроўні. А паколькі "Белавія" ўзяла ў лізінг самалёты не толькі ў еўрапейскіх кампаній, то кіраўнік МЗС Латвіі Эдгарс Рынкевічс заявіў, што ЕЗ варта шукаць скаардынаваны падыход з краінамі, што прытрымліваюцца падобных поглядаў, напрыклад ЗША, Канадай, Вялікай Брытаніяй.

Ці вылучыць ЕЗ грошы на плот на мяжы з Беларуссю?

Санкцыі – толькі частка пытання. Латвія, Літва, Польшча і шэраг іншых краінаў Цэнтральнай, Усходняй і Паўднёвай Еўропы выступаюць за змяненне нормаў ЕЗ з тым, каб грошы з бюджэту аб'яднання можна было выкарыстаць, напрыклад, для ўзвядзення пабудовы платоў на знешніх межах Еўразвязу.

Саміт гэтае меркаванне ўзяў да ўвагі і даў заданне Еўракамісіі ўнесці прапановы для змянення заканадаўства ЕЗ і прыняцця канкрэтных захадаў з "адэкватнай фінансавай падтрымкай" для "неадкладнага і належнага" адказу на спробы трэціх краінаў выкарыстоўваць мігрантаў у палітычных мэтах.

Нарэшце, на гэтым саміце, падобна, ссунуўся з месца адзін з найбуйнейшых "даўгабудаў" у ЕЗ, а менавіта рэформа міграцыйнай сістэмы, якая заблакаваная ўжо шмат гадоў. "У мяне склалася ўражанне, што сёння мы адкрылі акно магчымасцяў паспрабаваць у наступныя тыдні і месяцы дамагчыся прагрэсу і дасягнуць выніку", – заявіў паводле вынікаў саміту кіраўнік Еўрарады Шарль Мішэль.