«Для вас гэта вечнае таўро»: журналіст Ігар Ільяш звярнуўся з адкрытым лістом да следчых

Гэтыя людзі, выконваючы злачынны загад, выкралі ягоную жонку.

Муж Кацярыны Андрэевай Ігар Іліяш напісаў ліст да следчых Фрунзенскага РАСК г. Менска, капітана юстыцыі Ігару Курыловіча і лейтэнанта Ігару Кудзелі, якія вялі справу журналістак «Белсату».

Тэкст ліста апублікаваў сайт тэлеканала «Белсат»:

Ігар Віктаравіч, Ігар Уладзіміравіч!

Сёння мінула роўна два месяцы з таго дня, калі вы выставілі маёй жонцы Кацярыне Андрэевай абвінавачанне паводле ч. 1 арт. 342 Крымінальнага кодэкса («Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак») за жывы эфір з плошчы Пераменаў 15 лістапада. Абвінавачванне ў дачыненні маёй жонкі цалкам абсурдна.

Насамрэч Кацярына пазбаўленая свабоды толькі за тое, што паказала ўсяму свету супрацьстаянне сілавікоў і абаронцаў народнага мемарыяла Рамана Бандарэнкі. Не ведаю, чым вы займаліся раней і ці даводзілася вам ужо ламаць чалавечыя лёсы па загадзе начальства. Але вы дакладна не нарадзіліся злачынцамі. Вы імі сталі. І я цяпер раскажу вам, як гэта адбылося.

Любая, самая жорсткая і бяздушная рэпрэсіўная машыны складаецца з людзей. Прычым большасць з іх зусім не маньякі, псіхапаты і садысты, а цалкам нармальныя людзі, якія здзяйсняюць жудасныя ўчынкі выключна пад уплывам сітуацыі – проста «робяць сваю працу». Лепш за ўсё падобны тыпаж жахлівай нармальнасці апісала Ханна Арэндт на прыкладзе Адольфа Эйхмана.

Не сумняваюся, што гэта як раз ваш выпадак. Гатовы паверыць, што за межамі працы вы абодва – наймілейшыя людзі, якія клапоцяцца аб сваіх блізкіх, паважаюць старэйшых і дапамагаюць сябрам. Ва ўсякім разе, па-за сваёй службы вам наўрад ці прыйшло б у галаву выкрасці дзвюх дзяўчат, павезці іх у Жодзіна і трымаць там у зняволенні два месяца. Але на працы вы, тым не менш, робіце менавіта так. У псіхалогіі гэта называецца «паасобнае мысленне» – калі нормы і прынцыпы чалавека працуюць у адной сферы ягонага жыцця, але зусім не працуюць у іншай.

А пачалося ўсё з таго, што аднойчы вы сталі часткай сістэмы – то бок паступілі на службу ў Следчы камітэт. Зразумела, вы не пераўтварыліся ў гэты момант у злачынцаў, але ўжо ўзялі на сябе абавязак падпарадкоўвацца правілам гэтай сістэмы ў рамках прапанаванай вам ролі. Спачатку вы выконвалі пераважна разумныя і абʼектыўныя патрабаванні, што толькі ўмацоўвала ў вас упэўненасць у неабходнасці падпарадкоўвацца правілам. Але затым патрабаванні станавіліся ўсё больш несправядлівымі і празмернымі.

Нарэшце, вы атрымліваеце відавочна злачынны загад, але сам факт загаду дазваляе вам зняць з сябе адказнасць – гэта ж не вашая ініцыятыва, вы проста падпарадкоўваецеся кіраўніцтву. Магчыма нават начальства літаральна гэта прамовіла вам: маўляў, усю адказнасць мы бярэм на сябе. Ды і робіце вы гэта нібыта дзеля высокай мэты – дзяржавы, грамадскага парадку і г.д.

Вядома, гэтага мала – вы ж цудоўна разумееце, што здзяйсняеце дрэнны ўчынак. Але, па-першае, «цана выхаду» з сістэмы вельмі высокая – перш за ўсё, псіхалагічна. Вы ж ужо сталі яе часткай і пагадзіліся з правіламі. І ад выканання гэтых правілаў наўпрост залежыць вашая карʼера. Сказаць цяпер «не» – страшна. А вы, як бачна, не вельмі смелыя людзі.

Па-другое, на дапамогу прыходзяць эўфемізмы. Дзяўчат вы не выкрадаеце і не берэце ў закладнікі, а «вядзеце следства» і «абіраеце меру стрымання». Дадаеце з КПК пабольш фармулёвак, якія не маюць дачынення да справы, і вось рэальная карціна ўжо цалкам замаскіраваная з дапамогай семантычных ператварэнняў. Перад вамі цяпер не бязвінныя ахвяры, а «падазраваныя» і «абвінавачаныя».

Але і гэтага мала, бо ў глыбіні душы вы ўсё цудоўна разумееце. Таму вам трэба тэрмінова ачарніць сваю ахвяру і ўскласці на яе віну за тое, што адбываецца. Вядома, гэта задача не з лёгкіх. Будзь перад вамі анархісты з «кактэйлямі Молатава» або футбольныя фанаты, працэс дэгуманізацыі быў бы прасцей. А тут – дзве маладыя дзяўчыны, журналісткі, якія проста сумленна выконвалі свае прафесійныя абавязкі.

Таму вы зрываецеся ўжо на відавочны абсурд – кажаце ў вочы сваякам Кацярыны, што яна нібыта не журналістка, што ніякія прафесійныя абавязкі яна на плошчы Пераменаў не выконвала. Мала таго, што гэта нахабная хлусня, так яна яшчэ і пазбаўлена ўсякага сэнсу: быццам не журналістаў незаконна пазбаўляць свабоды можна.

Але гэта абʼектыўна ўсё, што вы можаце сказаць сваякам: калі вы паспрабуеце сфармуляваць, у чым заключаецца «крымінальнае злачынства» Кацярыны, вы напэўна не зможаце стрымаць смех, настолькі гэта будзе па-дурному выглядаць. А вы ж лічыце сябе людзьмі разумнымі.

Таму вы спяшаецеся знайсці прытулак у іншай думкі – мы людзі маленькія, ад нас нічога не залежыць, вырашае ўсе суд. І сапраўды: калі ўжо пракуратура і суд заплюшчаць вочы на тую пустышку, якую вы ім падсунулі, то пра што ўвогуле можа ісці гаворка?..

Гэта ўсё тое ж дэлегаванне адказнасці, але толькі больш маштабнае. Хоць не менш універсальнае: не сумняваюся, што пракурор, які накіраваў справу ў суд, аналагічным чынам перакладаў адказнасць на вас і сваё начальства, думаў пра «цану выхаду» і хаваўся за эўфемізмам. Ды і потым, якая ро зніца? Калі не зрабіце вы, то знойдуць іншага, які зробіць. І можа быць зробіць яшчэ горш, а вы, маўляў, хоць бы залішне старацца не будзеце. Вы ж менавіта так думаеце, праўда?..

Ігар Віктаравіч, Ігар Уладзіміравіч! Ваша гісторыя – гэта сумная гісторыя самаразбурэння асобы. Прычым самаразбурэння незваротнага. І я цяпер кажу не пра юрыдычныя наступствы вашых дзеянняў (хоць неўзабаве будуць і яны), а пра чыста чалавечыя. А гэта страшней за тыя тры гады зняволення, якімі вы пагражаеце Кацярыне і Дарʼі.

Так, на жаль, ваша гісторыя не ўнікальная – гэты шлях прайшло незлічонае мноства людзей. Але зусім ужо згубіцца ў гэтым патоку ў вас не атрымаецца: вы былі следчымі па справе Кацярыны Андрэевай. А гэта вечнае таўро.

Каця ўжо ўвайшла ў гісторыю – і цяпер пацягне вас за сабой. У яе будучых біяграфіях вам месца забяспечана – адным радком, праз коску, але ўсё ж. Там наўрад ці хтосьці стане разбірацца ў матывах вашых учынкаў, як я гэта рабіў цяпер. Не, вашыя імёны аўтаматычна будуць выклікаць у людзей агіду і грэблівасць. А выпрацаваць у людзей такі рэфлекс – гэта дарагога варта.

Наўрад ці вы хацелі сабе такой славы. Але вы абвыкайце, абвыкайце. Гэта ж быў выключна ваш выбар. Хоць вы цяпер і пераконваеце сябе, што ўсяго толькі выконвалі загад.

P.S. Кацярына ў адным з лістоў пісала, што вы ёй абяцалі: маўляў, яе справу ніхто не будзе асвятляць, бо ў яе «звычайная хуліганка». Не ведаю, хто з вас дваіх гэтае глупства непасрэдна агучваў. Але вы цяпер разумееце, як моцна памыляліся? Ці гэта вы сябе такім чынам спрабавалі супакоіць?..