Чумны парад у Менску

Гледачы на «парадзе смерці» сядзелі побач, як верабейчыкі на галінцы.

«Для многіх з нас свята 9 траўня і 3 ліпеня стануць апошнімі», - гэтую цытату лекара бабруйскай бальніцы апублікаваў тэлеграм-канал «Баста!», калі пачаўся парад. Але ж сапраўды, 9 траўня парады ў Беларусі праводзіліся рэдка. Галоўная пампезная цацка Аляксандра Лукашэнкі - 3 ліпеня, дзень вызвалення Менска ад нямецкіх войскаў, які ён абвясціў Днём незалежнасці замест прынятага «пры дэмакратах» 27 ліпеня.

3 ліпеня ў Менску кожны год праводзіцца маштабны парад, падчас якога, акрамя войскаў і бронетэхнікі, міма трыбун вязуць унітазы «Керамін», тэлевізары «Гарызонт» і лядоўні «Атлант». За гэтай раскошай кожны год назіраюць галоўнакамандуючы ў маршальскай форме і яго сын Коля - таксама ў маршальскай форме.

Ну а 9 траўня парады праводзіліся толькі раз у пяць гадоў і па размаху нават параўнацца не маглі з тымі, што 3 ліпеня. Так што для Аляксандра Лукашэнкі 9 траўня - не такая ўжо вялікая каштоўнасць, хоць ён і сцвярджаў некалькі гадоў таму падчас сустрэчы з ветэранамі, што ў яго бацька на фронце загінуў (Лукашэнка нарадзіўся ў 1954 годзе - заўв. рэд.).

Тым не менш, парад прайшоў, хоць сына Колю Лукашэнку пашкадаваў і ўпершыню не ўзяў з сабой. Затое гледачоў са сцяжкамі на трыбуны і на абочыны дарогі зганялі старымі добрымі метадамі - на дзяржаўныя прадпрыемствы прыходзілі разнарадкі з выканкамаў з дакладнымі лічбамі, колькі ўдзельнікаў варта даслаць на парад. Настаўнікам прапаноўвалі адгул за ўдзел, студэнтаў звыкла шантажавалі інтэрнатам і прыцягвалі залікамі «аўтаматам». Выстаўлялі патрабаванні: прыйсці трэба без маскі, але са сцяжком.

Лукашэнка ў гэты самы час казаў, што нікога сілай на парад цягнуць не трэба - і так, маўляў, ахвочых будзе шмат. І ветэранаў, казаў, ні ў якім разе не трэба - хай дома сядзяць: «Мы прасілі ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны, каб яны не настойвалі на тым, каб мы, як звычайна гэта было, адвезлі іх на парад». Замест іх, тлумачыў Лукашэнка, на трыбунах будуць сядзець ветэраны Узброеных сіл. Можна было яшчэ, вядома, паклікаць ветэранаў працы і ветэранаў КПСС, але ў іх формы няма, а вайскоўцы, акуратна расстаўленыя па трыбунах, будуць эфектна глядзецца на фоне свежай лістоты.

На трыбунах сагнаныя гледачы сядзелі і стаялі ўпрытык. Некаторыя франдзёры ўсё ж такі даставалі з кішэняў маскі і апраналі іх, - але вельмі нямногія. Гэта якую грамадзянскую смеласць трэба праявіць - спачатку пакорліва прыйсці, а потым дастаць маску, як дулю з кішэні. Прычым нешматлікія якабінцы ў масках, як правіла, былі маладыя. А ўся, абсалютная большасць, у тым ліку пажылыя гледачы, - вядома, без масак, і усе поруч, як верабейчыкі на галінцы. Потым «Хуткія дапамогі» будуць сапраўды гэтак жа побач стаяць гадзінамі ў чэргах у прыёмныя аддзяленні.

Удзельнікаў самога парада было тры тысячы. Тры тысячы курсантаў, сувораўцаў, афіцэраў, ратавальнікаў, вайскоўцаў музыкаў (у аркестры менскага гарнізона 246 чалавек), асобная калона жанчын-вайскоўцаў. Маршыравалі, як у даваенныя гады, без усялякага захавання дыстанцыі.

Аляксандр Лукашэнка задаволена казаў: «У гэтым звар'яцелым свеце, які страціў арыенціры, знойдуцца людзі, якія асуджаюць нас за месца і час правядзення гэтага святога дзейства... Не спяшайцеся рабіць высновы, а тым больш асуджаць нас - нашчадкаў Перамогі, беларусаў. Мы проста не маглі інакш, у нас не было іншага выбару. А калі і быў бы, мы зрабілі б гэтак жа. Таму што на нас глядзяць вочы загінулых за нашу свабоду савецкіх салдат, вочы закатаваных у засценках гестапа партызан і падпольшчыкаў, вочы старых, жанчын і дзяцей Хатыні. Яны вельмі хацелі жыць, але памерлі, каб жылі мы».

Выбару не было? Ён гэта сур'ёзна? Няма выбару - гэта калі на цябе настаўлены аўтамат.

А калі ты сам вызначаеш, пабягуць салдацікі па праспекце або будуць у казармах сядзець, - выбар ёсць.

Зрэшты, свой выбар Аляксандр Лукашэнка зрабіў яшчэ ў дзевяностыя, калі заявіў публічна: «Я свой народ за цывілізаваным светам не павяду!» і таму сёння цывілізаваны свет сядзіць дома, СААЗ моліць беларускія ўлады не праводзіць парад, а Лукашэнка адводзіць краіну ўсё далей у процілеглы ад цывілізацыі бок, спасылаючыся на жаданне забітых на вайне.

Ён ні на секунду ні задумаўся пра тое, што загінулыя савецкія салдаты і партызаны менш за ўсё на свеце хацелі б, каб іх нашчадкі праз дзясяткі гадоў паміралі ад невывучанага віруса, падхопленага імі ў Дзень перамогі. Дакладней, ад ідыятызму і самадурства, падхопленага ўсёй Беларуссю дваццаць шэсць гадоў таму.

А ўвечары на плошчы Перамогі быў вялікі святочны канцэрт. Уся беларуская папса, шчодра разведзеная харавікамі і кардэбалет, спявала і скакала на невялікім пятачку - плошча гэтая, хоць і з сімвалічнай назвай, самая маленькая з усіх цэнтральных плошчаў Менска. там і для выканаўцаў месцы зусім мала, а калі яшчэ і гледачы прыйдуць, то ўсе будуць дыхаць адзін аднаму ў твар ці ў лепшым выпадку ў патыліцу. Іх нават не так шкада (урэшце, гэта іх выбар), як лекараў, якім потым давядзецца іх ратаваць. І яшчэ салдат - адзіных, хто падчас гэтага чумнага мерапрыемства не меў права сказаць «не».

Ірына Халіп, «Новая газета»