«Газпрам» руйнуе Расею

Дзякуючы сланцавай нафце і звадкаванаму газу «энэргетычная зброя» Пуціна абясцэньваецца.

2 снежня Уладзімір Пуцін і старшыня КНР Сі Цзіньпін адкрылі газаправод "Газпрама" ў Кітай "Сіла Сібіры". На думку шэрагу экспертаў, затратны амбіцыйны праект коштам большым за 55 мільярдаў даляраў ЗША не акупіцца ніколі, паколькі прымеркаваны толькі на набыццё кітайскай дзяржаўнай манаполіяй і патрабуе дадатковых інвестыцый, нерэальных у сувязі з падзеннем сусветных коштаў на газ.

Уладзімір Пуцін 4 снежня ўпершыню адкрыта абвінаваціў Балгарыю ў тармажэнні "Турэцкага струменю": "Нягледзячы на неаднаразовыя просьбы ад расейскага боку забяспечыць пастаўку нашага газу, балгарскі бок свядома затарможвае рэалізацыю праекта на сваёй тэрыторыі. Калі балгарскае кіраўніцтва не хоча, мы знойдзем іншыя магчымасці рэалізацыі на поўдні Еўропы", – прыгразіў Пуцін.

Навошта нафтагазавая звышдзяржава Пуціна стала сыравінным прыдаткам КНР? Дзякуючы сланцавай нафце і звадкаванаму газу "энэргетычная зброя" Уладзіміра Пуціна абясцэньваецца, страчвае эфектыўнасць? Сёння Расея – ахвяра "рэсурснага праклёну"?

Праблемы расейскай петрадзяржавы на Радыё Свабода абмяркоўваюць эканамісты Сяргей Аляксашанка, Міхаіл Круціхін.

Вядзе перадачу Міхаіл Сакалоў.

Міхаіл Сакалоў: 2 снежня Уладзімір Пуцін і старшыня КНР Сі Цзіньпін афіцыйна адкрылі газаправод у Кітай, называецца "Сіла Сібіры". Праект ацэньваецца неадназначна. Што ж гэта такое – урачыста запушчаны газаправод "Сіла Сібіры"? Раскажыце нам дэталі, наколькі гэта крута, як цяпер кажуць.

Міхаіл Круціхін: У свой час звольнілі аднаго з "газпрамаўскіх" дзеячаў, які прызнаўся, што ў 2010 годзе аб'ём прапампоўкі па "Сілы Сібіры" складзе не больш за 5 мільярдаў кубаметраў. Ён раскрыў фактычна "таямніцу". Сі Цзіньпін, калі выступаў, ён радасна сказаў, што ў наступным годзе мы атрымаем 5 мільярдаў кубаметраў з Расеі.

З самага пачатку было вельмі смешна глядзець, калі ўсе сродкі масавай інфармацыі пісалі: паглядзіце, цягам 10 гадоў кожны год будзем адпраўляць 38 мільярдаў кубаметраў газу ў Кітай. Глядзім "газпрамаўскія" дакументы, якія складзеныя да гэтага праекту, яны не публікаваліся, але цалкам даступныя для спецыялістаў, высвятляецца, толькі гадоў праз 10 пасля пачатку будаўніцтва, недзе да 2028 годзе выйдзем на гэтую планку 38 мільярдаў кубаметраў у Кітай.

А для гэтага трэба будзе яшчэ распрацаваць два радовішчы. Таму што адно, Чаяндзінскае, якое цяпер падлучыцца, не можа даваць больш, чым 25 мільярдаў кубаметраў. А каб было 38 у Кітай, трэба здабываць 42, таму што гэта не чысты метан, а там яшчэ нікому не патрэбны азот, цэлая куча ўсякіх і добрых, і дрэнных прымешак. Гэта значыць, трэба радовішча ў Іркуцкай вобласці злучыць з Чаяндой, трубой прыкладна ад 800 да 900 кіламетраў даўжынёй. Толькі калі яны ўдвох запрацуюць, тады, можа быць, да 2028 года давядуць аб'ём да гэтай самай планкі. Але трэба вельмі хутка працаваць. А Кавыкту яшчэ ніхто не злучаў, нават для гэтай трубы злучальнай падраднікаў не абралі. Графікі, якія яны складалі, пакуль абсалютна нічога не зразумела. Другое пытанне: Кітаю гэта трэба ці не трэба? Высвятляецца, што не вельмі Кітаю трэба.

Міхаіл Сакалоў: Тут лік 55 мільярдаў даляраў выдаткаў – гэта рэальны лік ці неяк ён можа павялічыцца?

Міхаіл Круціхін: Гэта не рэальны лік. Калі складалі ў 2012 годзе дакумент пад назвай "Абгрунтаванне інвестыцый", там было 26 мільярдаў даляраў, усе 25 мільярдаў пралічылі на тры кошты нафты: 60 даляраў за бараль, 75 і 90. Калі паглядзелі на кошт да 2048 года, колькі атрымаецца зарабіць, колькі атрымаецца выдаткаваць, то ўнізе была такая графа – "не акупаецца". Афіцыйна стаіць такая графа ў чыста дыскантаваным прыбытку.

А кошт там быў таксама вельмі хітры, там быў кошт у далярах, прыкладна 100 мільярдаў даляраў за ўсё, уключаючы распрацоўку гэтых радовішчаў, уключаючы будаўніцтва лінейнай часткі газаправода, ад 7 да 9 кампрэсарных станцый, газаперапрацоўчы завод у Амурскай вобласці, які павінен з гэтага газу метан вылучаць і адпраўляць яго ў Кітай, там яшчэ газахімічнае прадпрыемства павінна быць пабудаванае. Калі ўсё гэта будзе гатова, то кошт будзе не 55 мільярдаў даляраў, як "Газпрам" абвяшчаў, а пад 100 мільярдаў даляраў.

Міхаіл Сакалоў: Хто крэдытаваў, вядома?

Міхаіл Круціхін: Ніхто. Калі ў траўні 2014 года падпісвалі дакумент, які тады назвалі кантрактам у Шанхаі, на самай справе быў не кантракт – гэта быў чарговы мемарандум пра ўзаемаразуменне. Расейская дэлегацыя з цяжкасцю ўгаварыла кітайцаў: давайце яго кантрактам назавем, паколькі прэзідэнт Пуцін у Шанхаі перамовы вядзе, давайце зробім прыемнае ўсім. Потым яшчэ доўга гаварылі пра кошт, пра канкрэтныя лічбы і гэтак далей. Абвесцілі, што кітайцы дадуць 25 мільярдаў даляраў на тое, каб быць суфінансістамі гэтага праекта. Кітайцы нічога не абяцалі, нічога не далі. Гэта значыць, усе грошы пайшлі з інвестыцыйнай праграмы "Газпрама". Грошы дзяржаўнай кампаніі, фактычна з дзяржаўнай кішэні.

Міхаіл Сакалоў: Акцыянерам плацілі менш дывідэндаў, натуральна?

Міхаіл Круціхін: Гэта вельмі вялікая інвестыцыйная праграма. Цяпер у гэтым і наступным годзе ў іх пік інвестыцый у гэты праект, далей будзе трошкі марудней. Але, тым не менш, трэба будаваць газаперапрацоўчы завод, газахімічнае прадпрыемства. Там не "Газпрам" яго будуе, там іншыя будуюць газахімію. Таксама незразумела, што з ёй рабіць, паколькі рынку для газахіміі ў найбліжэйшай мясцовасці няма, трэба вазіць па чыгунцы сыравіну для газахіміі ва Уладзівасток, адтуль морам кудысьці адпраўляць. А там таксама свае рынкі, яны ўсе запоўненыя сыравінай. Трэба дэмпінгаваць, інакш шмат за яго не ўзяць. Праект "Сіла Сібіры", калі мы лічым усе лічбы, ён атрымліваецца абсалютна неапраўданым, неакупным. Калі міністр энэргетыкі, выступаючы восенню мінулага года ў Мюнхене, сказаў: гэта праект не камерцыйны.

Міхаіл Сакалоў: То-бок палітычны?

Міхаіл Круціхін: Ён нават не проста палітычны. У яго было дзве мэты. Першая мэта – гэта надзьмуць шчокі і сказаць: мы адкрылі новы маршрут для расейскага газу ў кірунку Кітая. Выдаткаў не шкадаваць, каб толькі мы маглі гэта абвясціць. І другое – гэта ўсім вядомыя прывілеяваныя падраднікі атрымалі кантракт на будаўніцтва гэтага газаправода. Гэта адна з функцый "Газпрама" – перавод дзяржаўных грошай у кішэні прыватных падраднікаў, Ратэнбергаў, Цімчанкі, уся гэтая кампанія таварышаў, якая ўсім добра вядомая, яны будуюць "газпрамаўскія" газаправоды.

Міхаіл Сакалоў: Якая Ваша ацэнка гэтага выдатнага праекта, як нам ужо сказалі, не зусім, мякка кажучы, акупнага?

Сяргей Аляксашанка: Я, будучы згодным абсалютна з усім, што сказаў Міхаіл Круціхін, спрачацца тут цяжка, я б усё ж такі паглядзеў на гэтую сітуацыю як на медаль, з двух бакоў.

Калі глядзець на "Газпрам" як на нармальную камерцыйную карпарацыю, калі ўявіць, што гэта некалі стане нармальнай карпарацыяй, то ў прынцыпе сыход ад монаспажыўца ў выглядзе еўрапейскіх рынкаў, увядзенне другога рынку збыту ў Кітаі, у Карэі – гэта нармальна, гэта правільна. Таму што лепш мець два рынкі збыту, чым адзін. З пункту гледжання сыравіннай кампаніі гэта цалкам рацыянальная з'ява.

Але далей пачынаюць напластоўвацца ўсе тыя пытанні, пра якія казаў Міхаіл, што мы не ведаем формулы коштаўтварэння, мы не ведаем, колькі гэта каштавала, ці то 50 мільярдаў даляраў, ці то 100 мільярдаў даляраў, паводле якога курсу, да дэвальвацыі або пасля дэвальвацыі, што сюды ўключана, а што сюды не ўключана, хто будзе фінансаваць. Сітуацыя застаецца абсалютна непразрыстай. Я думаю, што ўсю праўду пра гэты праект мы даведаемся гадоў праз 20–25, калі і кіраўніцтва краіны зменіцца, калі кіраўніцтва "Газпрама" зменіцца, калі пачнуць публікавацца нармальныя справаздачы. Адпаведна, калі мы разбярэмся і зразумеем, ці то ён акупіўся, ці то ён не акупіўся.

Таму я абсалютна згодны з Міхаілам у тым, што галоўная задача гэтага праекта – гэта, вядома, засваенне грошай. Гэта значыць выдаткі "Газпрама" заўсёды чыесьці прыбыткі. Не выпадкова ўчора-пазаўчора ўжо пачаліся размовы з манголамі, што заходняя нітка газаправода з Расеі ў Кітай пойдзе праз Манголію.

Мы думалі, што Ротэнберг прадаў свае будаўнічыя магутнасці, што на гэтым будаўніцтва газаправодаў у Расеі заканчваецца. Нічога падобнага, нам яшчэ будаваць заходні кірунак праз Манголію. Мяркуючы з таго, што пакупніком усёй гэтай справы выступіў не "Газпрам", як нам абяцалі, а нейкая грамадзянка Сафронава, то мне чамусьці здаецца, што таварышы Ратэнбергі з Цімчанкам не вельмі далёка сышлі ад гэтага газаправода, і яны на ім яшчэ заробяць. Ці выгадна гэта "Газпраму", мы даведаемся гадоў праз 25, але тое, што для сяброў прэзідэнта Пуціна гэта выгадна – гэта несумненна.

Міхаіл Сакалоў: Вы мяне проста ўразілі, таму што я ўсюды чытаў, што Ратэнбергі прадалі "Будтрансгаз", а тут нейкая грамадзянка Сафронава. Адкуль гэтая інфармацыя?

Сяргей Аляксашанка: Было апублікаванае раскрыццё інфармацыі, што пакупніком выступіла кампанія, заснавала якую грамадзянка Сафронава. Таму што першапачаткова абвяшчалася, што будзе набываць сам "Газпрам" з Газпрам-Банкам, а высветлілася, што набыла, памятаеце, калі "Юганскнафтагаз" набывалі "Байкалфінансгруп" у будынку шашлычнай "Лондан", тое самае атрымліваецца і тут, выкупіла нейкая кампанія, якую зарэгістравала грамадзянка Сафронава, якая, мяркуючы з усяго рэестру, заснавала да гэтага яшчэ дзясятак кампаній, з якіх 9 кампаній ужо знаходзіліся ў стане банкруцтва, былі ліквідаваныя, адна падала дакументы на банкруцтва. Гэта значыць абсалютна адмывачная сітуацыя. Хто стаў пакупніком усіх гэтых газабудаўнічых магутнасцяў, дагэтуль невядома. Гэта значыць, юрыдычна гэта грамадзянка Сафронава, якая аднекуль узяла 75 мільярдаў рублёў для таго, каб расплаціцца з Ратэнбергамі, каб яны маглі набыць акцыі "Газпрама".

Міхаіл Сакалоў: На Ваш погляд, ці становіцца Расея закладніцай кітайскіх манапольных спажыўцоў? Ці наадварот гэта Расея злавіла Кітай у свае лапы і як мядзведзь будзе цяпер трымаць, казаць: вось бачыце, мы Еўропу падсадзілі на свой магістральны газ, а цяпер вас, кітайцаў, таксама падсадзілі, вы нікуды не дзенецеся?