Зміцер Бандарэнка: Мы назіраем прадаўжэнне распаду Расейскай імперыі

Ці гатовыя беларусы да новага павароту гісторыі?

Каардынатару грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», былому палітвязню Змітру Бандарэнку сёння спаўняецца 55 гадоў.

Напярэдадні з палітыкам паразмаўляла галоўная рэдактарка сайта Charter97.org Наталля Радзіна. Размова ішла аб сітуацыі ў Беларусі, гегеманісцкіх войнах, імавернасці распаду Расеі ды ролі асобы ў гісторыі.

- Цяпер у многіх ёсць адчуванне наступлення нейкага новага этапу ў гісторыі Беларусі. Відавочна, што рэжым Лукашэнкі сябе зжыў, у краіне сур'ёзны эканамічны крызіс, незадаволенасць уладай велізарная. Што ідзе на змену, на вашу думку?

- Найлепшай ілюстрацыяй наступлення гэтага новага этапу з'яўляецца ўсенародная радасць на інфармацыю аб інсульце Лукашэнкі. Але геаграфічнае становішча Беларусі такое, што не можа быць нейкіх асобных зменаў толькі ў нашай краіне. Змены ў Беларусі цягам стагоддзяў, як правіла, былі звязаныя з рэгіянальнымі або нават сусветнымі працэсамі. А ў свеце цяпер сапраўды адбываюцца тэктанічныя зрухі.

Цяпер мы назіраем прадаўжэнне распаду Расейскай імперыі, які пачаўся з распаду Савецкага Саюза. У гэтага ёсць аб'ектыўныя прычыны. Калі Савецкі Саюз меў эканоміку, якая складала 10-15% ад сусветнага ВУП, то цяпер у Расеі, паводле розных методык падліку, максімум 1,5-3%. У 2001 годзе Расея мела ВУП большы, чым Кітай на 1%. Цяпер, праз 17 гадоў, ВУП Расеі ў 10 разоў меншы за ВУП Кітая, у 15 разоў меншы за ВУП Еўрапейскага Звязу і ВУП ЗША.

Заява Пуціна аб пенсійнай рэформе выкліканая тым, што, як прызналіся расейскія чыноўнікі, сёння ў РФ на аднаго пенсіянера прыпадае 1,1 працоўны. Гэта кажа аб поўнай катастрофе.

Што тычыцца Беларусі, то яна не з'яўляецца часткай Еўрапейскага Звязу, але, на шчасце, не з'яўляецца і часткай Расейскай Федэрацыі, таму тыя працэсы, якія будуць адбывацца ў нашай краіне, цесна звязаныя з сусветнымі.

- Пагроза Беларусі з боку Расеі нарастае: узмацняецца ўплыў расейскай прапаганды, выкарыстоўваюцца эканамічныя рычагі ціску, прыехаў новы адыёзны амбасадар РФ. Навошта ў Менск даслалі менавіта Міхаіла Бабіча?

- Яму аддадзены загад падрыхтаваць інкарпарацыю Беларусі ў склад Расеі. Гэта пішуць, не ўтойваючы, многія расейскія СМІ. Адначасова ідзе падрыхтоўка да гэтага грамадскай думкі ў Беларусі ды Расеі. Але зразумела, што Бабіч едзе не для таго, каб інтэграваць, напрыклад, беларускую і расейскую сельскую гаспадарку. Не, гаворка ідзе аб інкарпарацыі. Усе гэта разумеюць.

- Якім чынам гэта можа адбывацца?

- Не хачу пра гэта казаць, бо думка матэрыяльная. Мы павінны думаць аб тым, як гэтаму супрацьстаяць.

Галоўная наша задача захаваць незалежнасць Беларусі і здабыць свабоду. Гэта і пажаданне, і праграма дзеянняў для ўсіх грамадзян Беларусі. У 1918 годзе не выйшла, цяпер гісторыя паўтараецца і ад нас залежыць, ці ўдасца нам.

- Нядаўна Аркадзь Бабчанка сказаў, што Беларусь будзе наступнай у экспансійных планах Масквы і звязаў гэта з вайсковымі вучэннямі «Усход-2018», якія сталі самымі буйнымі манеўрамі ў Расеі з часоў СССР. Як гэтыя падзеі звязаныя?

- У свой час Збігнеў Бжэзінскі пісаў, што першай краінай, якую паспрабуе захапіць Расея, будзе Беларусь, але працэсы пайшлі такім чынам, што першай стала Україна - Крым і Данбас. Таму ў тым, што сказаў Аркадзь, няма нічога новага. Крокі Расеі толькі пацвярджаюць яе шматгадовыя дзеянні. Адначасова Лукашэнка зрабіў усё, каб знішчыць беларускую самаідэнтычнасць, аслабіць беларускае войска, пазбавіць Беларусь рэальных хаўруснікаў, гарантаў бяспекі і незалежнасці.

Пасля Украіны расейскае кіраўніцтва, вядома, баіцца, што Захад будзе дзейнічаць вельмі жорстка, і расейская эканоміка паляціць у бездань. Пакуль гэта ўтрымлівае улады РФ ад якіх-небудзь дзеянняў. Але войны часта развіваюцца не на лагічным узроўні. Сёння многія гісторыкі і стратэгі пішуць пра тое, што Гітлер, развязаўшы Другую сусветную вайну, абсалютна не быў гатовы ваяваць. У Гітлера не было рэсурсаў, не было нафты, не было металаў, а ён ваяваў на два франты. У канцы 1930-х гадоў эканоміка Нямеччыны развівалася даволі хутка, але было зразумела, што эканамічна Нямеччыны не вырабіць больш металу, танкаў, зброі, самалётаў, чым Амерыка, Вялікая Брытанія і Савецкі Саюз, разам узятыя.

Але, аднак, Гітлер развязаў гэтую вайну, якая прывяла да катастрофы нямецкага народа і страты велізарных тэрыторый, гібелі мільёнаў людзей ва ўсім свеце. Гэтыя працэсы, напэўна, знаходзяцца на мяжы метафізікі і вельмі часта адбываюцца нелагічна. Адрозненне Пуціна ад Гітлера ў тым, што ён вельмі любіць грошы і з'яўляецца самым багатым расейскім алігархам. Як гаворыцца, яму ёсць што губляць.

- А што робіць Лукашэнка? Ён баіцца Масквы ці ж працуе на Маскву? Таму што, калі баіцца, то чаму нішчыць у Беларусі ўсё беларускае?

- Лукашэнка - гэта палітычны пігмей, які даўно не кіруе Беларуссю. Пытанне ў тым, чаму Расія ўсё ж не захапіла Беларусь. Таму што баіцца процідзеяння Захаду з аднаго боку, а з другога, не хоча страціць адзінае акно, гэтакі шкляны калідор у Еўропу, які ў яе ёсць на Захадзе толькі праз Беларусь. Беларуская тэрыторыя - гэта і ёсць адзіны калідор у Еўропу для Пуціна.

Акрамя таго, у Расеі асцерагаюцца, што беларусы будуць супраціўляцца, таму што колькасць грамадзян Беларусі, якія ў розны час служылі ў дэсантных частках, частках рознага тыпу спецназа, памежных войсках і гэтак далей - вялізная. Ёсць два мільёны беларусаў, якія ведаюць гісторыю, мову і гатовыя абараняць незалежнасць сваёй краіны, магчыма, са зброяй у руках.

Польшча не будзе глядзець спакойна на захоп Беларусі, украінскія добраахвотнікі таксама. Таму рызыкі для Пуціна велізарныя. А Лукашэнка - пігмей, які рэалізуе калгасна-турэмную мадэль, у якой ён доўгі час працаваў, дзеля задавальнення сваіх прымітыўных патрэбаў і жаданняў.

Усё гэта сумна для беларусаў. У XX стагоддзі мы страцілі велізарную колькасць насельніцтва і тэрыторый, да гэтага былі яшчэ амаль 150 гадоў страты незалежнасці. Знаходжанне Беларусі ўнутры Расеі адбілася на якасці людзей і лідараў і нам не выстарчыла трохі часу, каб абраць кіраўнікоў, які б гэтыя 25 гадоў выкарыстоўвалі больш разумна.

- Калі Лукашэнка даўно не кіруе Беларуссю, то чаму апазіцыя не дзейнічае больш рашуча?

- Не ў стане беларуская апазіцыя сёння перамагчы ў адзіночку. Дыктатура сканцэнтравала ўсе рэсурсы, Расея плануе захапіць нашы землі і актыўна працуе ў рэгіёне. Калі будзе дынамічнае развіццё сітуацыі, тады могуць з'явіцца пэўныя шанцы. Так было, напрыклад, у 1918 годзе, толькі тады гэтыя шанцы не былі выкарыстаныя. Нацыянальна свядомыя беларусы паспрабавалі нешта зрабіць падчас Другой сусветнай вайны, але зноў жа няўдала. У сённяшняй сітуацыі змены ў Беларусі могуць адбыцца, калі мы будзем часткай сусветнага Дэмакратычнага фронту.

- Як нам стаць часткай сусветнага Дэмакратычнага фронту? Захад у апошнія гады робіць стаўку на дыктатуру, а не на дэмакратыю ў Беларусі.

- Як бы нам не хацелася казаць аб стратэгічнай важнасці Беларусі, ёсць глабальныя працэсы. Мужнасць украінскага народа і актыўнасць валанцёрскага руху ва Украіне змаглі спыніць расейскую агрэсію. У Захаду з'явіўся час для ўсведамлення таго, чым напраўду з'яўляецца пуцінская Расея. Украіна ж таксама не з'яўляецца для Амерыкі і Еўропы чымсьці звышважным. Для шэрагу палітыкаў гэта лімітрофная тэрыторыя, якая падлягае размену.

Уявіце, калі б Расея напала і захапіла маленькі гарадок у Францыі ці Нямеччыне. Падняўся б увесь свет, усе б казалі аб расейскай агрэсіі. А калі забіваюць дзясяткі тысяч украінцаў, для французаў і немцаў гэта не з'яўляецца трагедыяй. Для іх гэта тое самае, як вайна ў Конга, дзе загінулі амаль 5 мільёнаў чалавек.

Мужнасць украінцаў дазволіла паглядзець, што насамрэч рэалізуе Расея, якія дзеянні яна праводзіць. Захад зразумеў, што не абмяжуюцца Украінай. Наступнымі разам з Беларуссю будуць краіны Балтыі. Пра гэта кажа геаграфія. Не патрэбен беларускі выступ Пуціна сам па сабе – трэба балтыйскае ўзбярэжжа да Калінінграда. Дакладна таксама не патрэбен толькі Крым – павінна быць захопленае ўсё чарнаморскае ўзбярэжжа Украіны. Ідзе поўны захоп тэрыторыі Балтыйска-Чарнаморскага міжмор'я.

Вайскоўцы Захаду гэта ўбачылі, сталі ўжывацца пэўныя дзеянні, у тым ліку, пастаўка больш сур'ёзных узбраенняў ва Украіну, гаворка сёння ідзе аб пастаўцы сістэм СПА, хоць гэта доўгая песня. І ўводзяцца дадатковыя батальёны ў новыя краіны NATO - Балтыю, Румынію, Польшчу, праводзяцца вучэнні ў Балгарыі.

Вайскоўцы пачынаюць тлумачыць заходнім палітыкам планы Расеі. Частка палітычных элітаў гэта зразумела і спрабуе процідзейнічаць агрэсіўнай палітыцы Крамля праз эканамічныя санкцыі, праз уплыў на расейскую эканоміку, пазначаныя метады і спосабы, якія могуць паставіць расейскія ўлады на месца і ацверазіць іх.

Эканамічная сітуацыя ў Расеі можа змяніцца такім чынам, што ў краіне адбудзецца рэвалюцыя. Але цяпер свет знаходзіцца ў падвешаным стане. Многае будзе залежаць ад пастановы, можа быць, нават не Пуціна, а расейскага генералітэту, які хоць і не бедны, але адначасова не мае такіх багаццяў, як Пуцін ці спецслужбы. У гэтых расейскіх генералаў своеасаблівае мысленне, і яно кажа ім, што Расея ў вайсковым плане моцная, як ніколі за апошнія 25 гадоў, і можна ўзяць рэванш, захапіўшы новыя тэрыторыі або вярнуўшы «ўцекачоў» з былога СССР: Украіну, Беларусь, Літву, Латвію, Эстонію, можа быць, нават іншыя краіны.

- Пасля сустрэч Трампа з Пуціным загаварылі пра магчымасць новага перадзелу свету паміж дзяржавамі. Гэта магчыма?

- Немагчыма. Трамп не можа аднаасобна прыняць такую пастанову і пайсці на ўгоду з Пуціным. Сустрэча ў Хельсінкі паказала, што гэта проста немагчыма, бо істэблішмэнт Амерыкі думае па-іншаму, а істэблішмэнт – гэта вайсковае кіраўніцтва, стратэгічныя і аналітычныя цэнтры, палітычныя кланы, Дзяржаўны дэпартамент ЗША, эліта Амерыкі, і яны разумеюць, што на такія ўгоды з Пуціным ісці нельга, бо ёсць папулісцкі феномен Трампа, а ёсць інтарэсы Амерыкі і пэўная Сусветная стратэгія, якой Трамп проста не валодае.

- Еўропа сёння спрабуе абараніць сябе ад расейскай агрэсіі, у тым ліку, ваеннымі метадамі, пра якія вы казалі, але практычна нічога не робіць для ўзмацнення свайго ўплыву на постсавецкай прасторы. Ці можна спыніць Пуціна такім чынам?

- На пэўным этапе, калі вызначалі кіраўнікоў Еўрапейскага Звязу, адбылася памылка. Лідары ЕЗ, можа быць, за выключэннем Жазэ Мануэля Барозу, былі вельмі слабымі. Была ідэя, каб першым кіраўніком Еўразвязу стаў Тоні Блэр, былы прэм'ер-міністр Вялікай Брытаніі, які з'яўляецца моцнай асобай. Калі б гэта адбылося, то не было б ніякага Brexit, Еўрапейскі Звяз быў бы больш згуртаваным і інтэграваным.

Сёння ж, наадварот, у краінах Еўразвязу расце нацыяналізм, які часта падтрымліваецца Расеяй. Кажуць, што ў выбарах у Еўрапарламент могуць перамагчы на 60% больш ультраправых. Слабее Еўрапейская супольнасць.

Я не кажу аб тым, што Еўразвяз павінен стаць новай федэрацыяй. Не. Але была абраная і рэалізаваная не самая найлепшая мадэль кіравання. Хоць я, прадстаўнік грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», мяркую, што Беларусь павінна быць часткай Еўрапейскага Звязу. ЕЗ яшчэ вельмі малады. Сёння няма рэальнага цэнтра прыняцця пастаноў, адсюль усе гэтыя праблемы, звязаныя з пагрозамі на мяжы Еўразвязу: ва Украіне, Беларусі, краінах Балтыі.

Уявіце, доўгі час у Еўропе былі палітыкі, якія перажылі, няхай і дзецьмі, Другую сусветную вайну, былі палітыкі, якія перажылі вельмі сур'ёзную халодную вайну. Сённяшнія ж лідары еўрапейскіх краін выраслі ўжо ў пасляваенны час. У іх, на наш погляд, надуманыя праблемы, яны часта не разумеюць пагрозу дыктатарскіх рэжымаў, шчыра не разумеюць, што такое сённяшняя Расея.

Аднак Еўразвяз застаецца палітычным саюзам з самым вялікім ВУП. ВУП Еўразвязу большы, чым ВУП Злучаных Штатаў Амерыкі. Але гэты гігант яшчэ не сфармаваў да канца сваю стратэгію бяспекі і стратэгію дзеянняў, развіцця на многія гады. Мы бачым, што Расея хоча захапіць нейкія тэрыторыі, а Еўразвяз не хоча прыняцця еўрапейскіх краін у свае чальцы. У гэтым і розніца. Няма такой стратэгіі, каб, напрыклад, Беларусь ці Албанія хутчэй уступілі ў Еўразвяз.

- У гэтага гіганта першую скрыпку часта адыгрывае Нямеччына, якая сёння будуе разам з Пуціным «Паўночны струмень-2», які, у сваю чаргу, ударыць і па Беларусі, і па Украіне. Ці можа Еўразвяз спыніць будаўніцтва гэтага газаправода?

- Думаю не. Мае месца эканамічная зацікаўленасць Нямеччыны, якая з'яўляецца маторам Еўрапейскага Звязу.

Вы абсалютна маеце рацыю, што гэта пагроза, і Расеі неабходныя ўмовы для поўнага захопу Беларусі і, магчыма, часткі Балтыі. «Паўночны струмень-2» для гэтага і патрэбны. Расея не можа захапіць Беларусь проста так, без наступстваў. А калі будзе другая галінка, яны спадзяюцца, што забеспячэнне Нямеччыны і іншых старых краін Еўразвязу будзе працягвацца па дне Балтыйскага мора.

Зноў жа, тут мае месца стратэгічная блізарукасць Нямеччыны. Тое, што яны просяць Расею працягнуць транспартаванне праз Украіну, гэта проста дзіцячы лопат. Гэта проста залежнасць Ангелы Мэркель ад бізнэс-колаў, зацікаўленых у гэтым праекце. У эканамічным плане гэта вельмі магутныя фірмы, але ў палітычным плане бізнэс-колы Нямеччыны інфантыльныя. Яны спадзяюцца, што іх зноў пранясе.

- Але не пранясе?

- Як вучыць гісторыя, не.

- У нашай суседкі Украіны налета пройдуць прэзідэнцкія і парламенцкія выбары, цяпер ужо некалькі кандыдатаў абвясцілі аб сваім намеры ісці ў прэзідэнты. І гучыць досыць шмат крытыкі тых стасункаў, якія сёння існуюць паміж афіцыйнымі Менскам і Кіевам. На ваш погляд, ці могуць цяпер нарэшце змяніцца дачыненні паміж краінамі, з улікам ранейшага досведу, бо мы ведаем, што нават пасля дзвюх рэвалюцый дэмакратычныя ўрады Украіны прадаўжалі падтрымліваць стасункі больш з дыктатарам, чым з апазіцыяй?

- Я думаю, што ўсе нармальныя людзі зычаць поспеху ўкраінцам. Важна, каб у іх усё ж адбыўся пераход ад алігархіі да дэмакратыі. Ёсць надзея, што гэты працэс можа адбыцца падчас гэтых выбараў, хоць алігархі ўсё адно неімаверна моцныя, і на жаль, прэзідэнт Украіны Пятро Парашэнка, у першую чаргу, бізнэсовец і алігарх, а ў другую чаргу, кіраўнік дзяржавы. Адсюль ягоныя ўзаемастасункі з дыктатарскім рэжымам у Беларусі. І зноў жа маюць месца тактычныя выйгрышы, бізнэс-выйгрышы, прыбытак ад продажу цукерак і нафтапрадуктаў з расейскай нафты. Гэта значыць, пераважаюць імгненнае мысленне, жыццё адным днём.

Тэст на ўзаемастасункі з беларускім дыктатарам не прайшоў ніводзін кіраўнік Украіны. Я заўсёды кажу ўкраінцам: калі ў вас такая дурная палітыка ў дачыненні да Лукашэнкі, то і ва ўнутранай палітыцы няма чаго чакаць рэальных поспехаў. Так, Парашэнка - патрыёт Украіны, так, ён змагаецца за яе незалежнасць, але ён не выканаў сваіх абавязацельстваў датычна бізнэс-інтарэсаў. Што піша ўкраінская прэса? Уласныя бізнэс-інтарэсы Парашэнкі вышэй за ўсё.

Мы спадзяемся, што ва Украіне адбудуцца рэальныя дэмакратычныя змены і голас людзей, якія зрабілі еўрапейскі выбар, спынілі агрэсію, стварылі новае ўкраінскае войска і хочуць жыць без карупцыі, будзе пачуты, і ідэі гэтых людзей перамогуць ва ўкраінскім грамадстве.

- Сёння вельмі шмат гаворыцца аб барацьбе з расейскай прапагандай, але незалежныя медыі на постсавецкай прасторы адчуваюць сталыя фінансавыя цяжкасці. Практычна адначасова абвясцілі збор сродкаў і беларуская «Хартыя», і расейская «Новая газета», увесь час кажуць пра цяжкасці і іншыя буйныя незалежныя медыі з былых савецкіх краін. Як гэта стала магчымым?

- Выяўляюцца ўсе тыя рэчы, аб якіх мы казалі. Гэта не гатоўнасць еўрапейскіх эліт да рэальнай ацэнкі планаў Расеі і адсутнасць стратэгіі. Тут і нацыянальны эгаізм Нямеччыны, якая спрабуе развязваць свае бізнэс-інтарэсы за кошт усходнееўрапейскіх краін. Вядома, можна ўсё ж парадавацца, што вайскоўцы еўрапейскіх краін, якія адначасова з'яўляюцца чальцамі NATO, больш рэагуюць на наўпроставыя вайсковыя пагрозы з боку Расеі. Але яны не адказваюць за зону медыяў.

У вайсковым плане дзеянні еўрапейскіх краін паслядоўныя. А вось за інфармацыйны складнік адказваюць еўрапейскія клеркі, якія жывуць у нейкім сваім прыдуманым свеце. Зноў жа, глядзіце прыклады: Манафорта судзяць за цесныя карупцыйныя сувязі з украінскімі і расейскімі алігархамі. Была інфармацыя, што ягоны бізнэс-партнёр Дзерыпаска прасіў яго дапамагчы ў дыскрэдытацыі апазіцыйных рухаў краін-суседзяў Расеі. Напэўна, рана ці позна праўда стане вядомая, але ўся гэтая карупцыя, сумнеўныя сувязі Манафорта з Януковічам, з алігархамі Пуціна - нонсэнс. Інакш як недарэчнасцю не назавеш заяву еўракамісара Ёханэса Хана аб тым, што Лукашэнка павінен ездзіць у Еўропу. Шокам з'яўляецца і тое, што былы канцлер Нямеччыны - хлопчык на пабягушках у Пуціна з вялікім акладам.

Перад палітыкамі Захаду маячаць велізарныя спакусы. Якія ўжо тут незалежныя СМІ ў дыктатарскіх краінах? Тут не толькі Лукашэнка і Аліеў арудуюць. Мы ведаем, што Пуцін разбэшчвае палітыкаў і медыі Захаду вялікімі грашыма, каб яны на яго працавалі. Напрыклад, у Russia Today працавалі і працуюць шмат вядомых заходніх журналістаў, якія дзеля грошай забыліся пра сумленне.

У нас мала інфармацыі, мы бачым «чорную скрыню» і вы кажаце пра рэчы, якія гэтая «чорная скрыня» ўжо здзейсніла: вядучыя медыі рэгіёну знаходзяцца на мяжы выжывання. У прынцыпе, усё адно, чаму гэта адбылося - праз карупцыю або глупства. Гэтую сітуацыю трэба мяняць. На ваенныя пагрозы з боку Расеі рэакцыя Захаду ёсць. Тое ж самае павінна адбывацца ў супрацьдзеянні інфармацыйным складнікам гібрыднай вайны.

- Вы напісалі працу ў Варшаўскім універсітэце па тэме «геапалітыка Беларусі ў варунках дэмаграфічнага выбуху ў Хартлендзе», досыць глыбока вывучалі працэсы, якія адбываюцца ў свеце і рэгіёне. Чаму менавіта гэтая тэма?

- Я ўдзячны, што ў мяне было шчасце павучыцца ў Варшаўскім універсітэце, пагутарыць з вялікімі польскімі інтэлектуаламі, не пабаюся гэтага слова, спецыялістамі ў геапалітыцы і стратэгіі. Я не з'яўляюся, вядома, вялікім экспэртам у гэтай сферы, але ў сваёй працы я паспрабаваў праверыць зацвярджэнне аднаго з бацькоў геапалітыкі Хэлфарда МакКіндэра аб тым, што Хартлэнд, гэта значыць, цэнтральная частка мацерыка Еўразія, з'яўляецца месцам, адкуль адбываюцца перыядычныя ўварванні ў Еўропу і іншыя ўскрайкі Еўразіі, калі ў рэгіёне не стае вады, ежы ці ёсць беспрацоўе. Уварванні з Хартлэнда адбываюцца тады, калі там ідзе рост народанасельніцтва. Я проста паглядзеў, што адбываецца цяпер.

У гэты рэгіён уваходзяць Расея, Іран, краіны Сярэдняй Азіі, Афганістан. Мы бачым, што за апошнія 50 гадоў насельніцтва большасці еўрапейскі краін скарацілася, а насельніцтва Ірана вырасла ў 4 разы, Узбекістан, які ў пачатку 1970-х гадоў меў столькі ж людзей, колькі ў Беларусі, сёння ў 4 разы перасягае нас у насельніцтве. Выяўляецца, канцэпцыя МакКіндэра працуе, і мы бачым, што адбылося ўварванне ў Еўропу ўцекачоў не толькі з Хартлэнда, але і з Блізкага Усходу і Афрыкі, гэта значыць, з рэгіёнаў, дзе бракуе працы, вады, ежы, але існуе дэмаграфічны выбух. Дарэчы, МакКіндэр называў гэтыя рэгіёны «малымі хартлэндамі». За апошнія 50 гадоў насельніцтва Сірыі вырасла ў 5 разоў, насельніцтва Ярданіі і Саудаўскай Арабіі ў 7 разоў, а насельніцтва большасці краін Усходняй Еўропы значна скарацілася.

Зноў жа ў гэтай працы я аналізаваў шляхі, праз якія ідзе ваенна-міграцыйнае ўварванне з цэнтра Еўразіі ў Еўропу. Адзін з іх праз Турцыю на Балканы, іншы праз прычарнаморскія стэпы - адсюль вайна на Данбасе і захоп Крыма. Трэці канал, на шчасце, яшчэ не задзейнічаны - гэта «Смаленская брама», міжрэчча Заходняй Дзвіны і Дняпра, як раз тэрыторыя Беларусі. Я прагназую, што, у выпадку нейкага канфлікту на Каўказе або ў былых савецкіх рэспубліках Сярэдняй Азіі, дзе бракуе вады, велізарны дэмаграфічны выбух і няма працы, можа адбыцца велізарнай сілы міграцыйны рух праз нашу краіну.

Многія аналітыкі задаюць пытанне, што адбудзецца найбліжэйшым часам, ці вытрымае Еўрапейскі Звяз і ці не распадзецца Расея? Пытанне адкрытае. Расея спадзяецца, што Еўразвяз распадзецца першым. Але Еўразвяз эканамічна значна мацнейшы і ён дэмакратычны, здольны гнутка рэагаваць і выпраўляць памылкі. Расейская палітычная сістэма вельмі нягнуткая, вельмі далікатная, хоць і закасцянелая. Таму хутчэй за ўсё, на мой погляд, адбудзецца распад Расеі, але ў кожным выпадку гэтыя працэсы закрануць мільёны людзей уключна з беларусамі.

- Працэсы, якія адбываюцца ў Расеі і Еўразвязе, з'яўляюцца ключавымі ў свеце?

- У свеце цяпер наступіў перыяд пачатку гегеманісцкіх войнаў. Ёсць такая сусветная канцэпцыя, можна ўважаць яе правільнай ці няправільнай, але многія сусветныя гульцы яе ўлічваюць. Гэта канцэпцыя гегеманісцкіх цыклаў. Мяркуецца, што апошнія 500 гадоў пэўныя краіны былі сусветнымі гегемонамі.

Напрыклад, была Галандыя, гэты перыяд доўжыўся амаль сто гадоў. Потым была Англія сто гадоў. Потым адбывалася змена гегемона, але стала зноў Англія ў выглядзе Вялікай Брытаніі, а цяпер заканчваецца гегеманісцкі цыкл ЗША, які пачаўся ў 1945 годзе. Сусветныя стратэгі вызначаюць, ці застанецца Амерыка гегемонам на наступныя сто гадоў у адпаведнасці з гэтай канцэпцыяй ці адбудзецца змена гегемона. Плюс-мінус да 2045 года гэта можа адбыцца.

- І хто будзе наступным гегемонам?

- Наступным можа быць Кітай, бо гэтая краіна ў ВУП, разлічаным паводле пакупніцкай здольнасці, ужо з'яўляецца нумарам адзін у свеце, хоць у ВУП у абсалютных лічбах лідарам застаюцца ЗША. Шэраг экспэртаў і стратэгаў мяркуюць, што наступным гегемонам можа стаць Еўрапейскі Звяз. ВУП ЕЗ нават без Вялікай Брытаніі будзе параўнальны з ВУП Злучаных Штатаў.

Мяркуецца, што гегеманісцкая вайна ўжо пачалася паміж ЗША і КНР. Гэтым тлумачыцца тое, што Трамп і іншыя лідары ЗША спрабуюць абразуміць расейскае кіраўніцтва і паказаць ім выгаду ўзаемадзеяння з цывілізаваным светам. Расея ні эканамічна, ні ў вайсковым плане, ні дэмаграфічна не можа быць гегемонам, але яна можа быць даважкам да Кітаю. І Кітай з прыроднымі рэсурсамі Расеі значна больш моцны, чым Кітай без расейскіх прыродных рэсурсаў. Магчыма, не будзе гарачага сутыкнення, бо і Кітай, і ЗША валодаюць разбуральнымі ядзернымі рэсурсамі. Але тое, што цяпер мы бачым пачатак сутыкнення гэтых сусветных гігантаў, гэта факт.

У гісторыі бывала, што нават пераможца ў гегеманісцкай вайне пераставаў быць гегемонам. Напрыклад, Брытанская імперыя была адным з пераможцаў у вайне з нацысцкай Германіяй, але наступным сусветным гегемонам сталі ЗША. Адсюль і версія, што ў выпадку гарачай або халоднай вайны паміж ЗША і Кітаем гегемонам можа стаць Еўрапейскі Звяз. Але тое, што ўвесь свет падышоў да перыяду гегеманісцкіх войнаў, трэба разумець, і такія веды карысныя для прадстаўнікоў такіх невялікіх краін, як Беларусь.

- Што нас можа чакаць пры гэтых варыянтах развіцця падзей?

- Беларусь павінна быць у Еўрапейскім Звязе, а пакуль гэта не здарылася, як мінімум, павінна быць разам з ЕЗ. Еўразвяз - гэта аб'яднанне еўрапейскіх краін, і першая ўмова сяброўства ў Еўразвязе - гэта знаходжанне ў Еўропе. Беларусь у адрозненне ад Турцыі і Расеі знаходзіцца толькі ў Еўропе. І калі ёсць геапалітычнае аб'яднанне еўрапейскіх краін, то Беларусь павінна быць у геапалітычным аб'яднанні еўрапейскіх краін, а не знаходзіцца ў нейкім незразумелым Еўразійскім саюзе і ўдзельнічаць у незразумелых войнах і канфліктах. Для Беларусі значна больш важнымі гандлёвымі партнёрамі з'яўляюцца Польшча, Украіна, Літва і Нямеччына, а не Арменія, Кыргызстан або Казахстан.

У нас выгаднае геаграфічнае і стратэгічнае становішча. Мы павінны быць у хаўрусе з еўрапейскімі краінамі, і тады ўзаемастасункі з Кітаем, Расеяй і ЗША будуць часткай агульнай пазіцыі. Бог даў нам вельмі выгаднае становішча з поўначы на поўдзень, з усходу на захад. Для эканомікі гэта фантастычна важна. Нават такія дурні, як Лукашэнка, змаглі пратрымацца менавіта дзякуючы гэтаму геаграфічнаму становішчу, капіталізаваўшы яго, праўда, для сябе, але зусім не для беларускага народа.

Сёння надыходзіць новы этап у сусветнай гісторыі, але некаторыя беларусы мяркуюць, што мы мала што можам зрабіць у гэтай сітуацыі, бо нібыта маленькія. Але не варта забываць аб гатоўнасці эліт да пераменаў і ролі асобы ў гісторыі. Мне пашчасціла гутарыць з такімі знакавымі фігурамі, як Барыс Нямцоў у Расеі, сенатар Джон МакКейн у ЗША, Ян Урбан у Чэхіі, Павал Дэмеш у Славаччыне, Збігнеў Буяк і іншыя лідары «Салідарнасці» ў Польшчы, Слабадан Джынавіч у Сербіі, Дзмітрый Яраш ва Украіне. Гэтыя людзі ўсе розныя, але ў нейкі момант, не важна якую краіну яны прадстаўлялі, вялікую ці не вельмі, яны адыгралі ў сваіх дзяржавах, а часта і ў сусветнай гісторыі, значную ролю.

І ў Беларусі былі і ёсць такія людзі, якія таксама адыгрывалі такую ролю. Напрыклад, для мяне такім чалавекам заўсёды быў Віктар Івашкевіч, які не быў на першых пазіцыях, але ягоная роля ў першых масавых акцыях Беларускага Народнага Фронту і ў падзеях жніўня 1991 года была значнай. Або Станіслаў Шушкевіч, які геніяльна выкарыстаў магчымасці, што ўзніклі ў беларускіх Віскулях, зафіксаваўшы распад Савецкага Саюза і статус Беларусі як незалежнай краіны.

Беларусы павінны разумець, што кожны з нас можа паўплываць на падзеі ў нашай роднай краіне, а праз Беларусь - на сусветныя працэсы.

Калі вам спадабаўся артыкул, Вы можаце падтрымаць сайт наступным чынам:

АХВЯРАВАННЕ ПРАЗ PAYPAL:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка:Bank Millennium S. A.

Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa

IBAN: PL 97 1160 0000 2202 0002 1671 1123

SWIFT: BIGBPLPW

Імя ўладальніка рахунку: Fundacja «KARTA '97»

Прызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]