ФІЛЬМ. Яўген Афнагель. «Чалавек са свабоднай Беларусі»

Беларусы – вельмі свабодалюбівая нацыя.

Вядомая кінарэжысёрка і праваабаронца Вольга Нікалайчык зняла відэафільм «Чалавек са свабоднай Беларусі» - пра легендарнага ўдзельніка беларускага Супраціву, каардынатара грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Яўгена Афнагеля.

Рэжысёрка ўдала змясціла дзеянне фільма ў заснежаны, паўпусты Менск. Герой фільма ідзе па горадзе ў суправаджэнні ветру, свінцовага неба і замерзлай Свіслачы. На памяць прыходзяць кадры з фільма «Беавульф»: «Я прыбыў, каб забіць вашага троля Грэндаля і пазбавіць вашу зямлю ад праклёну».

Зрэшты, гаворка ў фільме ідзе аб рэчах больш фундаментальных, чым разавая перамога над лакальным злом. Яўген Афнагель распавядае пра тое, што хвалюе кожнага, у тым ліку і тых, хто ніколі ў гэтым не прызнаецца: як быць моцным, свабодным і шчаслівым.

«Беларусы проста павінны адчуць радасць ад жыцця, усё проста. Атрымліваць задавальненне ад жыцця. А гэта магчыма толькі тады, калі жывеш сапраўдным жыццём, калі не ідзеш на кампрамісы са сваім сумленнем, не ўтойваеш чагосьці, не падманваеш», - кажа герой фільма.

«Калі жыць нармальным чалавечай жыццём, не будзе ўзнікаць пытанне: ці ісці на акцыю ці сядзець дома, мірыцца з гэтай уладай або мяняць яе. Тады і адбудуцца перамены.

Калі ты ўдзельнічаеш у Супраціве, агучваеш свае ідэі і погляды – гэта здаецца незвычайным для большасці беларусаў. 20-е стагоддзе, калі былі забітыя сотні тысяч нашых людзей, навучыла маўчанню. Маўчанне перасоўвалася ў нацыю. Пераступіць праз гэтае маўчанне, гаварыць аб чымсьці – гэта напраўду класнае і надмернае адчуванне. Адчуванне таго, што ты можаш усё, можаш дасягнуць усяго, што тваё жыццё належыць табе і табе цікава яго пражыць».

Выкарыстаная ў фільме фотападборка пераносіць гледача ў часы самых яскравых акцый: вось Афнагель разгарнуў бел-чырвона-белы сцяг над праспектам Незалежнасці і спакойна размаўляе пры гэтым праз тэлефон; вось ён разам з Уладзімірам Някляевым і Максімам Вінярскім кіруе мітынгам 1 траўня, а над галавой – рэпрадукцыя «Тайнай вячэры» Рафаэля з Хрыстом і Юдай; а вось – першы «Марш абураных беларусаў» і Плошча, зноў запоўненая людзьмі цалкам. Ніна Багінская змагаецца за бел-чырвона-белы сцяг з запакаваным у «браню» спецназаўцам, моладзь са сцягамі «Еўрапейскай Беларусі» запальвае паходню, каб натхніць шэсце – кожны кадр фільма б'е ў мэту.

Яўген Афнагель успамінае, як ён прыйшоў у Супраціў:

«Маё першае шэсце ў Курапаты. Бацька ўзяў мяне дзіцем з сабой на гэтую акцыю. Прычым, тады я ўжо ведаў і пра бел-чырвона-белы сцяг, і пра сапраўдную гісторыю Беларусі.

Тое, што адбываецца цяпер – гэта Супраціў. Ён быў і ў 90-х, і ў пачатку 2000-х, ён ёсць і цяпер. Усё адно, да якой партыі хтосьці належыць. Проста большасць людзей супраць таго, што адбываецца ў краіне, і актыўная частка гэтага большасці ўдзельнічае ў руху Супраціву».

Дзеянне фільма пераносіцца ў дом, пабудаваны Яўгенам Афнагелем, у двары якога ён сячэ бярозавыя дровы. Пры гэтым гучаць словы з песні Лявона Вольскага «Радзіма мая дарагая»: «Народ наш працуе руплівы і сцяг узвышаецца наш». Алегорыя невыпадковая: знаёмыя распавядаюць пра фантастычную працаздольнасць Афнагеля, а на даху свайго дома ён усталяваў флюгер з «Пагоняй».

«У нас ёсць свая дзяржава, свая мова, свой рух Супраціву. У пачатку 90-х большасць беларусаў думала, што трэба назад у Расею, цяпер большасць беларусаў – за незалежную краіну. Гэта нармальны, эвалюцыйны працэс развіцця нацыі, і мы атрымаем нармальную, еўрапейскую, незалежную Беларусь», - распавядае Яўген Афнагель, раздзімаючы агонь пад дровы ў каміне.

«Кожная нацыя нараджае герояў. Але ніводная нацыя не можа нараджаць іх увесь час. Ранейшыя героі загінулі, сышлі, шмат чаго зрабіўшы для Беларусі. Але цяпер час новых герояў: нараджаюцца новыя людзі, з'яўляюцца новыя лідары. Беларусы – вельмі свабодалюбівая нацыя. Практычна праз кожныя 30 гадоў ідзе новы ўздым: 1918 год, затым час Другой сусветнай вайны, беларуская «партызанка», затым канец 80-х – пачатак 90-х, і нарэшце – цяперашні час.

Некаторыя могуць сказаць: вось, было паўстанне, яно пацярпела паразу – і што далей? Але кожнае папярэдняе паўстанне рабіла магчымым наступнае. Не будзь паўстання Каліноўскага, не было б нацыянальнага Адраджэння пачатку 20-га стагоддзя. Не будзь Адраджэння пачатку 20-га стагоддзя – не было б Беларускай Народнай Рэспублікі. Не было б БНР – не было б БССР і спробаў аднавіць незалежнасць падчас Другой сусветнай вайны. А без усяго гэтага не было б Рэспублікі Беларусь. Гэта такая пераемнасць пакаленняў».

Перадача ідэі Супраціву ад пакалення да пакалення была і ў сям'і Афнагеля.

«Мяне назвалі ў гонар дзеда Яўгена Афнагеля. Ён быў адным з лідараў менскага падполля. Ён адказваў за друк нелегальнай прадукцыі: беларускамоўных газет, улётак, заклікаў да людзей. Падпольная друкарня знаходзілася на беразе Свіслачы, у цэнтры горада. Дзеда забілі за некалькі дзён да вызвалення Менска», - распавядае палітык.

Заключныя кадры фільма паказваюць яго ў асяроддзі цяперашняй сям'і: жонкі і двух сабак.

«Чалавек шчаслівы, калі яму ёсць, для чаго жыць. Калі гэта сям'я – значыць, гэта сям'я. Калі сям'я і Радзіма – значыць, сям'я і Радзіма. Гэтыя мэты могуць быць не самымі высокімі, гэта неістотна. Калі ёсць дзеля чаго жыць і памерці – чалавек шчаслівы. Усё проста напраўду. Калі чалавек пачынае любіць сваё жыццё і сваю краіну, усё наладжваецца і з ягоным жыццём, і з ягонай краінай, і з навакольным светам».