Латвійскія СМІ: Час непрадказальнага Лукашэнкі даўно мінуў

Як мага больш хуткі сыход беларускага дыктатара можа задаволіць як Еўрапейскі звяз, так і Расею.

Як піша латвійская газета «Гадзіна», выбары прэзідэнта Беларусі, якія пройдуць 19 снежня, стануць, мяркуючы па ўсім, агульнаеўрапейскімі агледзінамі. Яны аточаныя ўвагай і нават крыўдай з боку Расеі, за імі пільна - да рэзі ў вачах - назіраюць і ў кіраўніцтве Еўрапейскага звяза, і ў ЗША, іх вынікі неабыякавыя і ў Балтыі, калі Латвія падтрымлівае добрасуседскія стасункі з гэтым не зусім стэрыльным «апендыксам» палітычнай сістэмы, якая склалася ў Еўропе.

Шчыра кажучы, сёння рэжым Аляксандра Лукашэнкі нікому ў свеце, акрамя яго самога, абсалютна не патрэбны. Так бы мовіць, лішняя дэталь у арганізме еўрапейскага ладу. Так, нарывае, перыядычна пабольвае, нагадвае пра сябе, але аперацыі ў хуткім часе не прадбачыцца. Адным словам, тыповая хранічная хвароба. І што горш за усё - палітычная.

Супрацьстаянне паміж Масквой і Менскам, якое намецілася - калі яшчэ канкрэтней, паміж двума прэзідэнтамі - Мядзведзевым і Лукашэнкам - спарадзілі ў Еўрапейскага звязу нейкія ілюзіі адносна таго, што гэтую сітуацыю можна выкарыстоўваць у сваіх мэтах. Аляксандр Лукашэнка доўгі час шчыра лічыў, што сам факт яго саюза з Расеяй мае на ўвазе і асаблівае стаўленне вялікага «суседа» як да краіны, так і да чалавека, які яе ўзначальвае.

У прыватнасці, ён быў упэўнены, што з прычыны гэтых акалічнасцяў Беларусь мае права разлічваць на асаблівыя ільготы кошту на нафту, на газ, а таксама на атрыманне безадсоткавых крэдытаў. А вось з гэтым якраз і не заладзілася. У выніку бакі абмяняліся вельмі крытычнымі рэплікамі ў адрас адзін аднаго. А Дзярждума Расеі нават прыняла заяву аб сітуацыі ў расейска-беларускіх стасунках...

За супярэчнасцямі ў расейска-беларускіх стасунках, якія намеціліся, у ЕЗ сачылі і сочаць з вялікай цікавасцю. У Латвіі і Літве, напрыклад, ужо з прычыны таго, што менавіта праз гэтую суседнюю краіну праходзіць транзіт расейскіх энергарэсурсаў. У іншых краінах ЕЗ цікавасць падагравалася яшчэ і тым, што Лукашэнка - на злосць Маскве - неаднаразова заяўляў пра сваю гатоўнасць змяніць свае палітычныя сімпатыі і пайсці на збліжэнне з астатняй Еўропай нават на шкоду энергетычнай бяспекі краіны. А што да недапаставак расейскай нафты, дык кампенсаваць яе дэфіцыт прэзідэнт збіраўся з Венесуэлы, ад свайго сябра Уга Чавеса. І нафта сапраўды пайшла, але ў Лукашэнкі ўзніклі праблемы з яе дастаўкай. Ён паспрабаваў задзейнічаць для вырашэння гэтага пытання парты Украіны, Літвы і Эстоніі. Але на рэгулярнай аснове запусціць гэты мост Менску дагэтуль не пад сілу.

ЕЗ не так даўно паспрабаваў актыўна прыцягнуць Менск да ўдзелу ў праграме «Усходняе партнёрства». Была нават надзея на тое, што менавіта з дапамогай гэтай праграмы Беларусь атрымаецца далучыць да цывілізаванай сістэмы еўрапейскай дэмакратыі. Прычым прадугледжвалася нават рэформа органаў дзяржаўнай улады, заканадаўчай і нарматыўнай базы. У бліжэйшыя гады менавіта на гэтыя мэты Беларусь павінна была атрымаць каля 80 мільёнаў еўра.

Аднак нічога добрага з гэтай задумы так і не атрымалася. У выніку кіраўнік Еўрапарламента Ежы Бузек быў вымушаны з горыччу канстатаваць, што праграма была сарваная менавіта па віне беларускага лідэра. На думку еўрапейскіх аглядальнікаў, гэта выглядала як гром сярод яснага неба: суровыя абвінавачванні ў адрас краіны, якую ў ЕЗ гатовыя былі прызнаць менавіта для таго, каб ацаніць сілу і надзейнасць заходніх межаў Расеі. Але зараз, мяркуючы па інфармацыі з Брусэля, сітуацыя змянілася.

У кастрычніку Еўрапарламент збіраецца на спецыяльнай сесіі разгледзець сітуацыю ў Беларусі. І галандскі дэпутат Ёханэс ван Баален, які рыхтуе гэтае пытанне, ужо абазначыў у адным з інтэрв'ю сваё стаўленне да сітуацыі ў гэтай краіне. З аднаго боку, можна дапусціць, што дэпутат Еўрапарламента згусціў фарбы, аднак з песні словаў не выкінеш: у гэтым інтэрв'ю ўражлівы галандзец быў не арыгінальным, назваўшы рэжым Аляксандра Лукашэнкі «апошняй дыктатурай Еўропы».

Пасля такіх высноваў становіцца зразумела, што на сур'ёзны прарыў на заходнім фронце Лукашэнку разлічваць не даводзіцца, а сам Еўрапейскі звяз схільны, мяркуючы па каментарах, якія з'явіліся, рабіць стаўку на мяккую замену беларускага лідэра. У тым, што гэта магчыма зрабіць дастаткова хутка, у еўрапейскіх палітыкаў пакуль асаблівых ілюзіяў няма, але і канчаткова перарываць стрыманы дыялог з прэзідэнтам Беларусі яны таксама не гатовыя.

Выбары прэзідэнта Беларусі пройдуць у зручны для Лукашэнка час - да канца года. А гэта значыць, што да таго моманту, калі паміж Масквой і Менскам пачнецца новы этап пакутлівых перамоваў аб коштах на расейскія энерганосьбіты. На тое, што Расея гэтым разам пойдзе на саступкі, можа спадзявацца толькі нястрымны аптыміст. Лукашэнка ўжо занадта шмат лішняга нагаварыў у адрас свайго суседа і стратэгічнага партнёра, каб разлічваць на ласку з яго боку.

У апошні раз «бацька» уразіў Крэмль тым, што пасля атакі невядомых беларускіх экстрэмістаў, якія кінулі бутэльку з запальнай сумессю на тэрыторыю расейскай амбасады, заявіў, што гэта была правакацыйная акцыя саміх расейскіх спецслужбаў. Гэта быў ужо адкрыты перабор. Зараз разлічваць на паблажку Масквы Лукашэнку наўрад ці варта: за газ і іншыя энерганосьбіты прыйдзецца плаціць па поўнай праграме.

Як ні дзіўна, але інтарэсы Масквы і Еўрапейскага звязу ў дачыненні да Беларусі на бліжэйшы час могуць шмат у чым супасці. У тым, што Лукашэнка на выбарах у гэтым снежні «пераможа», ні ў каго практычна сумневаў няма. Звесткі, якія ідуць з краіны, кажуць пра тое, што да выбараў Лукашэнка рыхтуецца па звыклым для сваіх кампаніяў сцэнары: узнікаюць цяжкасці ў апазіцыйных СМІ, а таксама ў апазіцыйных рухаў і іх функцыянераў. Усё як заўсёды - а значыць, «руляць» да чарговай «перамогі».

Зрэшты, а што можа здарыцца пасля гэтай піравай перамогі ўжо ў 2011 годзе? Ва ўяўленні Еўрапейскага звязу і Расеі, час непрадказальнага Лукашэнкі ўжо даўно мінуў.