Беларус у двары пабудаваў абсерваторыю для назірання за космасам

Мужчыне пашанцавала сумясціць захапленне і працу.

Цудоўна, калі на ўчастку каля дома ёсць альтанка, а яшчэ лепш — калі гэта астраальтанка. Такую пабудову ўзвёў у сябе ў двары Аляксандр Мікуліч — вялікі аматар астранаміі, якому пашанцавала сумясціць захапленне і працу, бо апошнія 17 гадоў мужчына працуе загадчыкам Мінскага планетарыя, што знаходзіцца ў парку Горкага.

Журналісты Onliner завіталі да Аляксандра ў госці, каб паказаць вам яго міні-абсерваторыю і нагадаць пра конкурс астрафатаграфіі «АстраПогляд 2025».

«Унізе — звычайная альтанка, а зверху — міні-абсерваторыя»

Падлеткам Аляксандр пракраўся ў кабінет астранаміі ў вясковай школе, дзе дырэктарам працаваў ягоны дзед. Там ён знайшоў тэлескоп і накіраваў яго на Месяц — у той момант і адбылося азарэнне, якое вызначыла жыццёвы шлях беларуса.

Пасля школы Аляксандр паступіў на фізфак, меў займацца навукай, але лёс занёс у педагогику — доўгі час ён выкладаў фізіку і астранамію, пакуль у 2008 годзе яго не запрасілі працаваць у Мінскі планетарый. На такой працы не засумуеш, бо, паводле слоў загадчыка, даводзіцца выконваць безліч самых розных задач: весці сацсеткі, наладжваць абсталяванне, арганізоўваць мерапрыемствы, чытаць лекцыі. У планетарыі нават праводзіліся міжнародныя фестывалі поўнакупальнага кіно, калі фільм праецыруецца не на плоскі экран, а на купал планетарыя, што дае асаблівы эфект пагружэння.

Калі Аляксандр з сям’ёй пабудавалі дом, яму захацелася, каб доступ да зорак і планет быў не толькі на працы, але і дома. У яго быў тэлескоп, але кожны раз выносіць на вуліцу грувасткую канструкцыю, доўга наладжваць, а потым усё збіраць назад — не вельмі зручна, хацелася нейкага стацыянарнага рашэння.

— А жонцы хацелася, каб на ўчастку была альтанка. Так гэтыя жаданні супалі, і мы пабудавалі астраальтанку. Унізе — звычайная альтанка, а зверху — міні-абсерваторыя. Калону пад тэлескоп і купал я рабіў сам — гэта самаробная канструкцыя, што круціцца на 360 градусаў ручным прывадам. Вось так атрымалася сваё вакенца ў Сусвет. З горада можна назіраць даволі шмат аб’ектаў.

Гатовыя купалы для абсерваторый каштуюць вельмі вялікіх грошай, распавядае Аляксандр, таму ён вырашыў зрабіць усё сваімі рукамі з шкловалакна і паліэфірнай смалы, выкарыстоўваючы тэхніку ручнога ламініравання.

— Спачатку зрабіў каркас геадэзічнага купала з кардону прама тут, на ўчастку, а затым па гэтым каркасе фармавалі сам купал са шкловалакна. Далей далучылі металічныя кольцы, накіроўвальныя і ўсё гэта кранам паднялі на другі паверх альтанкі.

Такая канструкцыя надзейна абараняе абсталяванне ад ападкаў і ветру, а вібрацыі гасіць бетонная калона па цэнтры, на якой усталяваны тэлескоп: яна праходзіць праз усю астраальтанку і сыходзіць у зямлю на два метры.

Людзі, што праходзілі міма, часам прымалі астраальтанку за галубятню, і не здагадваліся, што там хаваецца прыватная абсерваторыя. Але пазней суседзі пачалі прасацца ў госці, каб паказаць дзецям тэлескоп і далёкія касмічныя аб’екты праз акуляр.

«Тэлескоп каштуе, як новая мадэль «айфона»»

Пачатак лістапада выдаўся чакана халодным і воблачным, аднак, калі мы прыехалі ў госці да Аляксандра, неба цудоўным чынам ачысцілася, адкрыўшы яркі поўны Месяц і россып зорак на цёмным небе.

Мы падняліся з уладальнікам астраальтанкі наверх, і Аляксандр развёў створакі купала з дапамогай ручнога прывада на вяроўках, адкрыўшы выгляд на неба і спадарожнік нашай планеты. Месяц — найпросты аб’ект для вывучэння: праз тэлескоп можна разгледзець усе ягоныя кратары і моры; для гэтага проста ў астраальтанцы вісіць карта месяцовай паверхні.

— Тут у нас стаіць тэлескоп сістэмы Шміта—Касегрэна з апертурай 280 мм і фокуснай адлегласцю 2800 мм. Ён можа забяспечваць вялікае павелічэнне, каб бачыць аб’екты далёкага космасу, планеты, розныя яркія аб’екты. Ён больш прызначаны для астрафатаграфіі, але і простыя назіранні праз яго рабіць, вядома, таксама можна.

Тое, што ў звычайных фатографаў называецца штатывам, тут завецца манціроўкай — гэта масіўная металічная канструкцыя, на якую мацуецца тэлескоп. Яна павінна вытрымліваць вагу тэлескопа — у дадзеным выпадку гэта 14 кг — і, натуральна, рухацца, каб дазваляць нацэльвацца на канкрэтныя аб’екты на небе.

У тое месца, дзе трэба глядзець вокам, можна прыкручваць асобныя акуляры, фільтры, аўтафокусёры і іншае абсталяванне. Пад розныя задачы — асобныя кампаненты. А каб зрабіць непасрэдна фота, да акулярнага вузла далучаецца спецыяльная камера ў прамым фокусе.

Усё гэта падключаецца да ноўтбука, з якога можна кіраваць сістэмай, рабіць факусаванне і здымку, а затым ужо спецыяльным праграмным забеспячэннем апрацоўваць атрыманыя фота і відэа. Прымечальна, што для атрымання астрафатаграфій часта здымаецца відэа, каб з мноства кадраў роліка выбраць самыя рэзкія і з імі ўжо працаваць далей. Так робяць праз пастаянныя калыханні атмасферы і іншыя вібрацыі, якія змазваюць выяву, пазбаўляючы яе рэзкасці.

Каштуе такое «вакенца ў Сусвет», на дзіва, не самых касмічных грошай, асабліва калі купляць не новае абсталяванне.

— Новы такі тэлескоп я сабе дазволіць не змог бы. А патрыманы каштуе прыкладна як апошняя мадэль «айфона». Плюс манціроўка прыблізна ў такую ж суму — гэта ўжо другі ўмоўны «айфон». А камеры каштуюць у раёне $200—300.

Насамрэч тэлескопы, калі іх не церці наждачкай і не выціраць люстэркі анучай, — гэта нестарэючая тэхніка. З аптыкай з часам нічога дрэннага не адбываецца, галоўнае — акуратна з ёй абыходзіцца. Калі я набываў тэлескоп, упэўніўся, што аптыка ў добрым стане, мы яе наладзілі, і ён цудоўна працуе як фатаграфічны інструмент.

«Гэта важна для разумення свайго месца ў гэтым свеце»

Дзіўна, але назіраючы за далёкімі аб’ектамі ў космасе, мы заўсёды глядзім у мінулае, а любы тэлескоп, як тлумачыць Аляксандр, — гэта яшчэ і трошкі машына часу. Справа ў тым, што нябесныя свяцілы знаходзяцца так далёка, што святлу патрэбны час, каб даляцець да нас і трапіць праз тэлескоп у нашае вока. Таму, калі мы бачым праз акуляр, напрыклад, Сонца, — мы зазіраем у мінулае на 8 хвілін, бо менавіта столькі часу трэба святлу, каб даляцець ад нашай зоркі да Зямлі. Святло ад Месяца да нашай планеты далятае прыкладна за секунду, а каб пераадолець адлегласць ад найбліжэйшай да нас зоркі — Праксімы Цэнтаўра, — трэба больш за чатыры гады. Назіраючы за самымі далёкімі туманнасцямі і галактыкамі, астранамы літаральна зазіраюць на мільёны гадоў у мінулае.

Нагадаем, што Абсерваторыя Мінскага планетарыя праводзіць конкурс астрафатаграфіі «АстраПогляд 2025». Усе падрабязнасці можна даведацца тут.

Для кагосьці гэта можа стаць расчараваннем, але далёкія аб’екты кшталту галактык і туманнасцей у тысячах і мільёнах светлавых гадоў астранамы бачаць у чорна-белым. А прыгожыя колеры фінальны здымак набывае ўжо на постапрацоўцы.

— Напрыклад, вадарод звычайна свеціцца чырвоным. І так для кожнага хімічнага элемента прыняты свой колер, у які афарбоўваюцца асобныя вобласці выявы. Аднак планеты Сонечнай сістэмы нават візуальна захоўваюць свае рэальныя колеры праз тэлескоп, бо яны бліжэй і ярчэй.

Мяне цяпер найперш цікавіць фатаграфаванне планет Сонечнай сістэмы. Часам на іх праяўляюцца нейкія цікавыя дэталі: штормы, дынамічныя сістэмы, якія можна назіраць. І гэтыя змены цікава ўбачыць уласнымі вачыма, зафіксаваць і паказаць усім.

Некаторыя могуць сказаць: а навошта наогул углядацца ў космас, бо ўсе гэтыя планеты і зоркі не надта ўплываюць на паўсядзённае жыццё людзей. Аляксандр так тлумачыць важнасць астранаміі для нас.

— Гэта важна для разумення свайго месца ў гэтым свеце, разумення, наколькі маштабны гэты свет, каб не замыкацца ў сабе і на нашай планеце Зямля. Я думаю, калі зірнуць на іншыя планеты Сонечнай сістэмы або яшчэ далей — на далёкія галактыкі, то чалавецтва можа паглядзець на сябе і на нашае сумеснае жыццё па-іншаму. Магчыма, яксьці інакш ацэньваць сусветны парадак і будаваць свой светапогляд.

«На бязлюдным востраве па зорках можна вызначыць, дзе ты знаходзішся»

Аляксандр не забыў сваё педагагічнае мінулае і імкнецца дзяліцца ведамі і тэхнічнымі магчымасцямі з іншымі, асабліва з маладым пакаленнем. Таму ён курыруе астранамічны клуб «Аш-Ню» пры Планетарыі, які аб’ядноўвае аматараў астранаміі з Мінска. У ім таксама складаюцца і школьнікі, якіх загадчык запрашае ў сваю астраальтанку для назіранняў і выканання даследчых работ.

— Хачу навучыць дзяцей, школьнікаў, студэнтаў карыстацца падобным абсталяваннем. Даць ім магчымасць да гэтага дакрануцца, каб яны таксама, магчыма, захапіліся тэмай у будучыні. Тут яны могуць сфатаграфаваць нейкі аб’ект, патлумачыць нейкую з’яву. Ці вырашаць розныя задачкі. Напрыклад, школьнікі цяпер выконваюць даследчую працу па фатаграфаванні пакрыцця зорак Месяцам і наступным дакладным вызначэнні сваіх геаграфічных каардынат. Калі ўявіць сябе на бязлюдным востраве, гэта можа быць вельмі карысна.

Акрамя нас, у госці да Аляксандра заглянулі і тыя самыя школьнікі, каб паназіраць за Месяцам і планетамі Сонечнай сістэмы. Некаторыя дзякуючы загадчыку планетарыя могуць праводзіць даволі сур’ёзныя навукова-даследчыя работы.

— Я праводжу даследчую працу — раблю спектральны аналіз метэораў. На камерах стаяць дыфракцыйныя рашоткі, якія раскладаюць святло ад іх на спектр па даўжынях хваль. І з дапамогай гэтага можна вызначыць, з якіх хімічных элементаў складаецца метэор, — распавядае адзінаццацікласнік Аляксей.

Іншая ўдзельніца клуба, Соф’я, таксама ў адзінаццатым класе і плануе пайсці вучыцца на інжынера.

— Я б хацела ствараць спадарожнікі і іншыя касмічныя апараты. У Беларусі, на мой погляд, ёсць магчымасці для развіцця ў гэтай галіне. Таму планую паступаць на фізіка-інжынерную спецыяльнасць.

Напрыканцы — кароткі бліц з Аляксандрам.

— Тры найлепшыя фільмы пра космас?

— «Інтэрстэлар», «2001 год: Касмічная адысея» і, мабыць, «Марсіянін».

— Тры найлепшыя кнігі пра космас?

— З дзяцінства ўспамінаецца «Скарбы зорнага неба» Фелікса Зігеля. Таксама падабаюцца кнігі Сурдзіна. Напрыклад, «Астраномія. ХХІ стагоддзе». А яшчэ да захаплення астранаміяй мне даспадобы былі кнігі Луі Бусэнара пра падарожжы і прыгоды.

— Самы прыгожы касмічны аб’ект, на ваш погляд?

— Вялікая туманнасць Арыёна. Кожную зіму стараюся яе паглядзець, бо яна ў гэты перыяд лепш бачная.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]