Загадкавы феномен сноў упершыню раскрыў таямніцы свядомасці

Падобныя станы апісваліся стагоддзямі ў школах адвайта-веданты і дзогчэну.

Сон звычайна ўспрымаецца як супрацьлегласць няспанню, аднак новае даследаванне паказвае: чалавек можа заставацца свядомым нават у сне — без сноў, думак і вобразаў. Такі стан, які называецца «свядомы сон без змесціва», даўно вядомы ва ўсходніх філасофскіх традыцыях і цяпер стаў прадметам навуковага вывучэння. Міжнародная каманда навукоўцаў паспрабавала зразумець, як можа існаваць свядомасць, не скіраваная ні на адзін аб’ект, — і што гэта кажа пра прыроду самой свядомасці. Пра гэта паведамляе партал The Conversation.

Падобныя станы апісваліся стагоддзямі ў школах адвайта-веданты і дзогчэну. У індуісцкай філасофіі гэты стан называюць сушупці — глыбокі сон, у якім «застаецца толькі чыстае ўсведамленне». У тыбецкай традыцыі гэты стан дасягаецца праз ёгу снавідзенняў або ёгу святла, дзе практык усведамляе сам працэс сну і спазнае «чыстае ўсведамленне» — быццё без думак і «я».

Для заходняй навукі гэта — парадокс. Як можна быць свядомым, нічога не ўсведамляючы? Бо сучасныя тэорыі свядомасці мяркуюць, што яна заўсёды скіраваная на аб’ект — хай гэта будзе думка, пачуццё або знешні стымул.

Каб даследаваць гэты феномен, навукоўцы правялі апытанне 573 чалавек, распытваючы пра іх незвычайныя перажыванні сну. Некаторыя ўдзельнікі апісалі эпізоды, калі яны ведалі, што спяць, але нічога не бачылі і не адчувалі — толькі адчуванне прысутнасці. Потым з 18 добраахвотнікамі правялі паглыбленыя інтэрв’ю паводле спецыяльнай методыкі мікрафенаменалагічнага аналізу, якая дапамагае дэталёва апісваць суб’ектыўныя перажыванні.

Рэспандэнты распавядалі пра спектр так званых «аб’ектна-свабодных» станаў — ад адчування «прысутнасці ў пустэчы» да пачуцця знікнення «я». Некаторыя апісанні нагадвалі станы растварэння эга, уласцівыя глыбокім медытацыям. Цікава, што падобныя станы сустракаліся і ў людзей, якія не займаліся медытацыяй, што сведчыць пра спантанную прыроду феномену.

Аналіз паказаў, што людзі, схільныя да свядомых снавідзенняў, часцей паведамлялі і пра досвед «свядомага сну без снавідзенняў». Аднак далёка не ўсе такія людзі перажывалі гэты стан — ён застаецца рэдкім і цяжкаўлоўным.

Каб вывучыць яго фізіялагічна, даследчыкі правялі эксперымент, навучыўшы ўдзельнікаў захоўваць свядомасць падчас засынання з дапамогай тэхнік медытацыі, візуалізацыі і свядомага снавідзення. Запісы ЭЭГ паказалі, што ў некаторых выпадках свядомы стан сапраўды ўзнікаў падчас фазы павольнага сну. Гэта можа азначаць, што свядомасць здольная існаваць без звыклых сенсарных або кагнітыўных працэсаў.

Сучасная навука ўсё яшчэ не прыйшла да адзінога вызначэння свядомасці. Адны тэорыі звязваюць яе з апрацоўкай інфармацыі ў мозгу, другія — з інтэграцыяй успрымання і памяці. Але феномен «свядомага сну без змесціва» ставіць пад сумнеў ідэю, што свядомасць заўсёды скіраваная на нешта.

Вынікі даследавання могуць стаць ключом да разумення асноў свядомасці і яе асаблівых станаў — глыбокай медытацыі, сенсарнай дэпрывацыі або пустаты розуму, калі думкі цалкам заміраюць.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]