Навумчык: Больш лагічна выставіць патрабаванні аб рэпарацыях Маскве

Праблема гістарычных прэтэнзій не новая.

Палітычны аглядальнік Сяргей Навумчык піша ў Telegram аб тым, ад каго сапраўды варта патрабаваць рэпарацый за акупацыю і генацыд.

- Лукашэнка і яго прапагандысты заклапаціліся тэмай рэпарацый ад Польшчы за акупацыю Заходняй Беларусі ў 1920-30-х гадах. Яшчэ раней загаварылі аб генацыдзе беларускага народа падчас акупацыі 1941-44-х нацысцкай Германіяй, і тут, зразумела, таксама ўзнікла пытанне рэпарацый.

Праблема гістарычных прэтэнзій (у тым ліку і тэрытарыяльных) не новая, узнікае яна нават паміж краінамі, дзе не першае дзясяцігоддзе зацвердзілася дэмакратыя. Вызначаецца гэта імі, зразумела, выключна ў межах палітычных і прававых працэдур.

Але з Лукашэнкам мы маем іншы выпадак, тут — праява ягонага ўстойлівага непрымання дэмакратычных каштоўнасцяў, жаданне «помсціць» Захаду за непрыманне ягонай дыктатуры.

Калі казаць пра практычны вынік прэтэнзій, то Лукашэнку чакае немінучае фіяска — з ім, як вядома, даўно спынілі размаўляць і сустракацца.

І ўсё ж ёсць адзін кіраўнік дзяржавы, які дасягаецца для Лукашэнкі на адлегласці выцягнутай рукі (у адрозненне ад міністраў і генералаў, з якімі гэты кіраўнік мае стасункі на адлегласці прыцэльнага пісталетнага стрэлу). І вось прэтэнзіі да гэтай дзяржавы будуць цалкам апраўданыя.

Як вядома, абвешчаная 25 сакавіка 1918 года незалежная Беларуская Народная Рэспубліка была патопленая ў крыві (у даслоўным сэнсе - дастаткова ўспомніць герояў Слуцкага збройнага чыну 1920 года) на наўпроставы загад бальшавіцкай Масквы.

І ў прававых дачыненнях перыяд з 1919 да 1991-а можна з поўным правам уважаць акупацыяй Беларусі бальшавіцкай Масквой. Зразумела, з перапынкам 1941-1944, калі краіна была акупаваная нацысцкім Берлінам.

Але калі нямецкая акупацыя доўжылася тры гады, то савецкая - сем дзясяцігоддзяў. Ступень катастрафічнасці маскоўскай акупацыі для беларускай нацыі, на жаль, грамадствам усё яшчэ не ўсвядомленая.

Вось толькі адзін прыклад.

У 1937 годзе загадам Галоўліта (кантраляванага НКУС) былі знішчаныя (спаленыя) УСЕ экзэмпляры 388 выданняў, у тым ліку (перакладаю назвы з беларускай) «Арыфметычная тэрміналогія», «Слоўнік сельскагаспадарчай тэрміналогіі». «Слоўнік хімічнай тэрміналогіі», «Тэрміналогія грамадазнаўства», «Слоўнік матэматычнай тэрміналогіі», «Слоўнік бухгалтарскай тэрміналогіі», «Беларуская навуковая тэрміналогія», «Геаграфічная і касмаграфічная тэрміналогіі і назвы нябесных цел», «Тэрміналогія логікі і псіхалогіі», «Слоўнік -трыганаметрычных тэрмінаў і прапаноў», «Праект складання слоўніка жывой беларускай мовы», «Слоўнік лясных тэрмінаў», «Слоўнік тэрміналогіі агульнага раслінаводства», «Беларуская граматыка для школ», «Граматыка беларускай мовы».

А яшчэ - рэгіянальныя слоўнікі, у т.л. «Віцебскі краёвы слоўнік», «Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны» (пералік усіх 388 выданняў – гл. Аляксандр Лукашук, «За кіпучай чэкісцкай работай», Менск, 1997).

З навуковага абарачэння, а потым і з народнай памяці былі выпаленыя, зніклі цэлыя пласты беларускай лексікі (і пасля гэтага ў Лукашэнкі выстарчыла нахабства заявіць, што, нібыта, «на беларускай мове немагчыма выказаць нічога разумнага»).

Калі сістэмнае, гвалтоўнае знішчэнне мовы нацыі не этнацыд - тады што такое этнацыд?

Тысячы беларускіх паэтаў і пісьменнікаў, навукоўцаў, палітыкаў былі расстраляны, згноеныя ў ГУЛАГу. Толькі ў адну ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года на наўпроставы загад Сталіна былі расстраляныя больш за сотня прадстаўнікоў нацыянальнай эліты.

Нават выдадзены ўжо за Лукашэнкам (1995) энцыклапедычны слоўнік «Беларусь» называе колькасць ахвяр у Курапатах — «да 100 тысяч чалавек» (адкрывальнік Курапат Зянон Пазьняк называе лічбу 250 тысяч).

Калі гэта не генацыд - што тады генацыд?

І ўсё гэта рабілася на наўпроставыя ўказанні кіраўнікоў бальшавіцкага ЦК ВКП(б) і НКУС, якія знаходзіліся не ў Варшаве, Берліне, Брусэлі ці Вашынгтоне, а ў маскоўскім Крамлі і на маскоўскай Лубянцы.

Сёння Расея ўважае сябе за правапераемніцу СССР (і, дарэчы, у міжнародна-прававых дачыненнях такой з'яўляецца, займаючы з гэтай прычыны месца ў Сталай Радзе бяспекі ААН), а ФСБ РФ з гонарам называе сябе прадаўжальнікамі «слаўных чэкісцкіх традыцый». Выхадцы з ВНК-КДБ-ФСБ на чале з Пуціным ужо не адно дзясяцігоддзе непадзельна кіруюць Расеяй.

Дык ці не лагічна выставіць прэтэнзіі за этнацыд і генацыд беларускага народа Маскве?

І ў якасці пастскрыптума дадам, што факт масавых расстрэлаў у Курапатах менавіта органамі НКУС быў даведзены следчымі па асабліва важных справах Генеральнай пракуратуры БССР у 1988 годзе, тады ж пацверджаны ўрадавай камісіяй, а Вярхоўны Савет Беларусі 12-га склікання ў 1990-м стварыў сталую камісію пры парламенце па правах ахвяр рэпрэсій 1930-1950-х гадоў. Дэпутат Вярхоўнага Савету ад 310-га Шклоўскай выбарчай акругі Лукашэнкі А.Г. галасаваў за стварэнне гэтай камісіі і ў аніводным са сваіх выступаў на сесіях у перыяд дэпутацтва факт масавых расстрэлаў у Курапатах супрацоўнікамі НКВД пад сумнеў не паставіў.

Але, наколькі мне вядома, і ў Курапаты ніколі не прыехаў.