Шандаровіч пра Лукашэнку: Фарш немагчыма пракруціць назад

Сур'ёзныя геапалітычныя змены «здэтануюць» і ў Беларусі.

Расейскі сатырык і публіцыст Віктар Шандаровіч распавёў пра тое, ці існуе імперскі ген і чаму краіну нельга асацыяваць з прозвішчам кіраўніка.

- Я не магу пстрыкнуць пальцамі, каб перамагла законнасць на тэрыторыі Беларусі, зрэшты, як і Расеі, - кажа Віктар Шандаровіч у эфіры канала «Жыццё-маліна». - Але фарш немагчыма пракруціць назад, прэзідэнта Лукашэнкі ніякага няма, гэтак жа, як і прэзідэнта Пуціна. Проста ў Расеі менавіта гэты імперскі складнік і перамена абвечткі, спачатку з Крымам, потым цяпер. Прэзідэнта Пуціна няма - а расейскі цар ёсць.

Калі Пуцін - няабраны «расейскі цар», то Лукашэнка, са слоў сатырыка - палітрук, які кантралюе даручаную тэрыторыю: «Гэта ягоная казарма».

- Хоць, думаю, у галаве Лукашэнкі таксама склалася тоеснасць, што ён - гэта Беларусь, і ўсе, хто супраць яго - яны супраць Беларусі... Я нават не ведаю: яму наогул сказалі, што ён саступіў на выбарах? Можа, у яго ў галаве сапраўды — Захад, усе набытыя, усе прадажныя...

Людзі, якіх я надзвычай паважаю, намагаюць на даўгачаснай стратэгіі мірнага пратэсту. Мірны ціск у Чэхаславаччыне 1989 года прывёў да адносна бяскроўнай змены ўлады, бо з таго боку вораг мінімальна, але ўсё ж знаходзіўся ў гэтай парадыгме, кіраўніцтва чэшскай кампартыі было не гатовае катаваць людзей. Калі я пытаўся наконт Польшчы аднаго з лідараў рэформаў, як стала магчымым пасадзіць за адзін стол перамоваў Міхніка, Валенсу і Ярузэльскага, ён адказаў: «Мы палякі». Усе трое былі патрыётамі, і Ярузэльскі не быў крымінальнікам.

У кожнай іншай краіне, калі 200 тысяч супраць цябе, ты саступіў на выбарах - наогул няма ніякай размовы, акрамя як сысці. Але ён не можа пайсці, на ім кроў - і гэта будзе прадаўжацца. Таму тэарэтычна я згодны: добра было б, як у Чэхаславаччыне 1989-га, «аксамітная рэвалюцыя». Але я бачу Беларусь сёння... Гэта тое, што мы праходзілі і з вялікай імавернасцю будзем праходзіць у Расеі.

Альтэрнатыва рэвалюцыі - не эвалюцыя, а дэградацыя.

У таталітарных краінах мільёны людзей становяцца закладнікамі адной псіхікі. Скажам так, памылкі за дэмакратыяй выпраўляюцца: ці мала, каго вынесе наверх электаральная сістэма, але потым кола пракруціцца зноў. Сам па сабе механізм дэмакратыі - механізм выпраўлення памылак, выбралі сёння гэтага, а заўтра таго.

А за аўтарытарнымі рэжымамі, за няспелымі дэмакратыямі, якія можна разламаць, памылка становіцца фатальнай. Нямецкі народ загінуў не ў той момант, калі абраў Гітлера, а калі праз год-два даў сябе пераканаць у тым, што гэта адзіна правільны выбар і што можна ахвяраваць усімі працэдурамі і правіламі прыстойнасці дзеля таго, каб... А у амерыканскім мозгу адміністрацыя і краіна разведзеныя зусім недвухсэнсоўна: вось ёсць сцяг і гімн, і патрыятызм, і ёсць адміністрацыя, якую трэба «мачыць нагамі», па азначэнні.

За той час, што Пуцін сядзіць у Крамлі, колькі ў Амерыцы адміністрацый змянілася, пяць? І як яны сыходзяць - насвістваючы, устаў і выйшаў. І гэта не трагедыя жыцця, гэта нармальная праца механізма. А зрашчэнне - Сталін, Гітлер, Уга Чавес, Лукашэнка, Пуцін, не важна - гэта і ёсць гібель.

Ці існуе насамрэч «імперскі ген», які ў корані адрознівае расейцаў ад беларусаў? На меркаванне пісьменніка, казаць аб усім 150-мільённым насельніцтве РФ будзе занадта вялікім абагульненнем, але калі вывесці нейкае сярэдняе арыфметычнае, то сапраўды глыбока ў ментальнасць расейскага чалавека ўшыты «імперскі ген»:

- Сярэднеарыфметычнага расейца вельмі лёгка прабіць на гэтую эрагенную зону, на крыкі шчасця і слёзы. На веліч Расеі, дзеля якой «Расея вышэй за ўсё». Быццам ёсць нейкая галаграма над намі, дзеля якой можна пацярпець, аддаць жыццё, жыць у галечы, якую павінны паважаць і баяцца. А Беларусь - без гэтай галаграмы. Людзі хочуць жыць на волі, у нармальным для мяне, еўрапейскім уяўленні годнасці.

Вайна для Расеі, кажа Віктар Шандаровіч, скончыцца не толькі паразай, але і гістарычным прыніжэннем — прычым апошняе таксама зачэпіць Беларусь.

- Вядома, спрацуе прынцып даміно. Гэта значыць, для беларусаў, якім пуцінская Расея здрадзіла два гады таму, няма ніякіх падстаў адчуваць сімпатыю да Пуціна. Але тое, што сур'ёзныя геапалітычныя змены «здэтануюць» і ў Беларусі - безумоўна.