Віталь Портнікаў: Лукашэнкаўская мадэль Беларусі выявілася шалупіннем

Беларусы павінны хутчэй зразумець, хто іх сапраўдныя сябры.

Ці стане ўкраінская вайна для Расеі "новым Афганістанам"? Што чакае Беларусь найбліжэйшым часам? Якія памылкі дапусціла Украіна ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі? Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў з вядомым украінскім палітолагам і публіцыстам Віталём Портнікавым.

— Як вы сёння ацэньваеце пазіцыю заходніх краін. Наколькі яны гатовыя падтрымліваць Украіну да пераможнага канца ці ў іх ёсць нейкія "чырвоныя лініі»?

- Па-першае, хацеў бы сказаць, што заходнія краіны, па-за ўсякім сумневам, робяць для Украіны нават больш, чым мы маглі чакаць, калі пачыналася гэтая вайна. Тыя санкцыі, якія прымаліся заходнімі краінамі ў 2014-м годзе, не дазвалялі ўявіць, што будзе такі магутны санкцыйны ціск, якое б'е па эканоміцы заходніх краін вельмі моцна. Вы памятаеце, сэнс санкцыі 2014-га і 2022-га гадоў быў менавіта ўводзіць такія санкцыі, якія не адбіліся б на эканамічным стане жыхароў саміх заходніх краін.

Плюс ваенная дапамога, якая з кожным днём становіцца ўсё больш інтэнсіўнай. Вядома, гэта не тая вайсковая дапамога, якую Украіна атрымлівала да ўварвання. Гэта зусім іншага ўзроўню падтрымка. Застаецца толькі шкадаваць, што мы не мелі такой тэхнікі раней, не мелі магчымасці навучыцца з ёй абыходзіцца.

Думаю, што мала хто на Захадзе меркаваў, што Уладзімір Пуцін пойдзе на такое шырокамаштабнае ўварванне ва Украіну. І гэта зразумела, бо сам Пуцін гэтага не планаваў. Мы разумеем, што Крэмль планаваў хуткаплынную аперацыю, якая павінна была закончыцца за некалькі дзён знікненнем украінскай дзяржавы як самастойнага палітычнага суб'екта. Ну а тое, што адбылося, прымусіла Захад рэагаваць зусім інакш, чым можна было сабе ўявіць.

І тут сапраўды ўзнікае пытанне: што такое пераможны канец, што мы ўважаем за перамогу Украіны? Бо я ўвесь час нагадваю, што падзеі цяпер развіваюцца паводле сцэнару, які ніхто не пісаў, які ніхто не мог прадбачыць, з якога ніхто не бачыць выхаду ні ў Маскве, ні ў Вашынгтоне, ні ў еўрапейскіх сталіцах, ні ў Кіеве. І тое, што мы цяпер знаходзімся ў стане такой свабоднай палітычнай імправізацыі, у якой усё вырашае ход ваенных дзеянняў, гэта рэальнасць, у якой мы знаходзімся. І гэтая рэальнасць вельмі падобная да рэальнасці Другой сусветнай вайны. Хто мог у 1939-м годзе меркаваць, чым усё скончыцца? Хто мог уявіць сабе разбураныя гарады па ўсім кантыненце, велізарная колькасць ахвяр сярод мірнага насельніцтва, перасяленне цэлых нацыянальных груп, атамнае бамбаванне Хірасімы і Нагасакі?

Цяпер мы толькі ў пачатку працэсаў, якія могуць мець глабальны і апакаліптычны характар і, магчыма, не толькі для Украіны, не толькі для Расеі, але і для ўсяго еўрапейскага ці нават Еўразійскага кантынента.

Таму, калі мы гаворым "пераможны канец", трэба зразумець, дзе гэты канец надыходзіць і з чаго ён складаецца. А зрабіць гэта сёння не можа, на жаль, ніхто. Для ўкраінцаў перамога ў тым, каб яны вызвалілі сваю краіну, каб была адноўленая тэрытарыяльная цэласнасць краіны. Для мяне перамога Украіны - гэта яшчэ і ўступленне яе ў NATO. Каб яна знаходзілася пад ядзерным парасонам Злучаных Штатаў, Вялікабрытаніі, Францыі і не асцерагалася магчымага ядзернага ўдару па ўласнай тэрыторыі. У адваротным выпадку Украіна можа стаць арэнай кровапралітных бітваў яшчэ на доўгія гады ці дзесяцігоддзі.

Што такое пераможны канец для Захаду ў гэтай сітуацыі - паслабленне Расеі так, каб яна не ўяўляла небяспекі для кантынента або спыненне ваенных дзеянняў, замарожванне канфлікту. Гэта магчыма нават на стадыі аднаўлення тэрытарыяльнай цэласнасці Украіны або знаходжанне нейкага новага модуля кантынентальнай бяспекі, які, як кажа прэзідэнт Макрон, "дазволіць захаваць твар прэзідэнту Пуціну". Хоць, мне здаецца, што сам Пуцін не вельмі імкнецца да захавання твару - у яго ўсё добра пакуль з самаацэнкай. Цяжка сказаць.

Дакладна таксама мы не разумеем, а дзе для Расеі выхад з сітуацыі, чаго на самай справе хоча Расея? Проста знікнення былых сацыялістычных рэспублік з палітычнай карты свету? Аднаўленне Савецкага Саюза? А ці досыць у яе рэсурсаў і сіл для таго, каб падтрымліваць гэтую тэрыторыю ў адзінстве? Ці гатовая яна да кровапралітнай вайны, ці хоча яна сапраўды дайсці да Ужгарада, Ашхабада, ваяваць не толькі ва Украіне, але і ў Беларусі, ладзіць нейкія дзеянні для анэксіі тэрыторыі, ваяваць у Казахстане, на Каўказе? У мяне тут шмат пытанняў. Упэўнены, што ніхто не ведае на іх цяпер адказы. Але найбліжэйшыя дзесяцігоддзі прынясуць нам адказы на гэтыя пытанні.

З упэўненасцю магу сказаць, што не ўсе дажывуць да атрымання адказаў на іх. На жаль, многія людзі проста стануць ахвярамі глабальных працэсаў.

- Вы вельмі шмат пісалі ў сваіх тэкстах пра "шродырызацыю" Еўропы. Як вы думаеце, з гэтым працэсам скончана?

- Думаю, што “шродырызацыя" Еўропы з'яўляецца натуральным працэсам таго, што Расея стала ўспрымацца як частка заходняга свету, шмат у чым — авансам. Тое, што Расея апынулася ўнутры "групы сямі", якая стала "групай васьмі", дазволіла некаторым заходнім палітыкам прымаць запрашэнні Крамля ў назіральныя рады найбуйнейшых расейскіх дзяржаўных кампаній. Натуральна, гэта дазволіла пэўным палітычным сілам атрымліваць фінансаванне з расейскіх банкаў, не асцерагаючыся для сябе палітычных наступстваў. Гэта ўжо было памылкова.

Памылкова было не рэагаваць першапачаткова на тое, што Расея паводзіць сябе зусім не як прыстойная краіна цывілізаванага свету. Гэтая недобрапрыстойнасць пачалася яшчэ ў ельцынскія часы, падчас чачэнскіх войнаў. Успомнім пра "ЮКАС", успомнім пра напад на Грузію. Але ж Расею захоўвалі ў коле прыстойных дзяржаваў. Паколькі Расею захоўвалі ў клубе прыстойных дзяржаў, то ні ў каго не ўзнікала сумневаў, што за кошт асаблівых стасункаў з Пуціным і кампаніяй можна ўзбагачацца.

І адтуль увесь гэты дзіўны рух у бок Масквы, сапраўдная палітычная пухліна, якая прывяла не толькі да Шродэру. Многія людзі прымалі запрашэнні Масквы. Франсуа Фіён, былая міністарка замежных спраў Аўстрыі Кнайсль, некалькі аўстрыйскіх канцлераў, стасункі з Пуціным Сільвіё Берлусконі, Матэа Сальвіні - я магу пералічваць да бясконцасці.

Цяпер гэты працэс прыпыніўся. Спадзяюся, што ён спыніцца цалкам. Але зноў-такі, шмат што залежыць ад таго, як выйдзе Расея з гэтага працэсу, наколькі яна выпадзе з сваіх уласных магчымасцяў лабіяваць інтарэсы, дамагацца размяшчэння заходняга бізнэсу, палітыкаў.

Аднак застаюцца людзі, якія кажуць аб тым, што з Расеяй трэба захоўваць нейкія асаблівыя стасункі. Мы бачым, што кіраўнікі Сербіі і Вугоршчыны не саромеюцца лабіяваць расейскія палітычныя інтарэсы ў абмен на танны газ. І гэтая палітычная прастытуцыя большасцю насельніцтва гэтых краін уважаецца за палітыку. Так што я не буду абсалютна аптымістычны. Зноў жа, гэта не толькі Шродэр, гэта і Орбан, Вучыч, гэта большасць вугорцаў, гэта большасць сербаў, гэта не толькі палітыкі. Адмова ад падобнага супрацоўніцтва з Масквой - гэта пытанне маральнага выздараўлення нацыі.

Мае суайчыннікі сапраўды таксама жылі надзеямі на танны расейскі газ, цягам многіх дзесяцігоддзяў галасавалі за прарасейскіх палітыкаў, прыводзілі іх да ўлады, верылі ў іх папулістычныя лозунгі. Іх не вылечыць ад гэтага нават вайна 2014 года, напад Расеі. У мяне сярод суайчыннікаў былі людзі, якія шчыра верылі ў тое, што вайна працягваецца таму, што гэтага хоча ўкраінскае кіраўніцтва, а не расейскае. Нагадваю, што ў 2019-м годзе падобны погляд быў палітычным мэйнстрымам, за яго галасавалі многія людзі, якія цяпер сталі ахвярамі расейскіх бамбаванняў і здзекаў.

- Якія стратэгічныя памылкі ў дачыненнях з рэжымам Лукашэнкі былі дапушчаныя ўкраінскай уладай?

- Быў прапушчаны пэўны момант, была недаацэнка моманту. Недаацэнка моманту, па-першае, складалася ў тым, што ва Украіне ніколі адэкватна не ацэньвалі сутнасць беларускага рэжыму. Лукашэнка заставаўся для большасці маіх суайчыннікаў самым папулярным замежным палітыкам на працягу многіх дзесяцігоддзяў. Ён саступаў у папулярнасці (і то не заўсёды) толькі Уладзіміру Пуціну. І вось гэтая дзіцячасць украінскага грамадства, яго савецкасць, няздольнасць да сталення, згуляла з украінцамі вельмі злы жарт. І гэтак жа сама, як і людзі, вельмі многія ўкраінскія палітыкі не разумелі, што яны маюць справу з рэжымам, які рана ці позна звернецца супраць Украіны.

Да 2020 года Лукашэнка гатовы быў да манеўравання, ён увесь час спрабаваў манеўраваць паміж умоўным Захадам і Расеяй. Украінцам гэта было зразумела, таму што яны, на жаль, таксама былі выхаваныя ў духу абсалютна амаральнай шматвектарнай знешняй палітыкі часоў Леаніда Кучмы. Яшчэ раз паўтару, не буду кідаць цяпер у гэтых людзей камень, таму што яны расплачваюцца вельмі высокай цаной - жыццямі, крывёю, маёмасцю, здароўем. Але гэтая здольнасць да манеўравання пасля 2020 года была практычна знішчаная, Лукашэнка сам выдатна зразумеў, што яго далейшае выжыванне залежыць толькі ад Пуціна.

- Як уплывае на рэжым Лукашэнкі, які па сваёй сутнасці заўсёды быў крамлецэнтрычным, тое, што відавочных поспехаў у Расеі ў гэтай вайне пакуль няма?

— Лукашэнка пасля 2020 года - гэта не проста аўтарытарны рэжым, які абапіраецца на карупцыю і сілавікоў, гэта акупацыйны рэжым, Гэта рэжым, які абапіраецца на Крэмль. У яго няма магчымасці выслізнуць з гэтых абдымкаў. Вось у казахстанскага рэжыму прэзідэнта Такаева, як мы бачым, ёсць такія магчымасці, нягледзячы на тое, што войскі АДКБ заходзілі ў Астану, Алматы і іншыя гарады Казахстана, каб дапамагчы Такаеву ўтрымацца ва ўладзе. Ён, тым не менш, можа праводзіць палітыку, якая адказвае інтарэсам казахстанскіх кланаў, а не расейскіх.

Лукашэнка такой магчымасці пазбаўлены, бо ў ягонага рэжыму няма ніякай эканамічнай асновы. Гэта рэжым яшчэ і абсалютна ўтрыманскі, які выбудоўваўся ў якасці ўтрыманскага рэжыму, які заўсёды выдаваў гэтае ўтрыманства за доблесць, за дасягненне палітычнае. І гэта таксама трэба разумець.

Беларускае грамадства выхавана на тым, што жыць за расейскія рэсурсы - гэта поспех. І гэта, вядома, таксама вялікая праблема. Таму не думаю, што на ўстойлівасць лукашэнкаўскага рэжыму паўплывае ўкраінскае войска да таго часу, пакуль Расея можа аказваць сілавы ўплыў на тое, што адбываецца ў Беларусі.

- Ці захоўваецца імавернасць таго, што Лукашэнка паўнавартасна ўступіць у вайну на баку РФ, увёўшы беларускія войскі ва Украіну?

- Такая магчымасць ёсць заўсёды. Але не вельмі зразумелая вайсковая мэтазгоднасць увядзення гэтых войскаў. Калі толькі для адцягнення ад Расеі некаторых украінскіх рэсурсаў. Зразумела, што Беларусь не мае ўзброеных сіл, здольных сур'ёзна змяніць сітуацыю на фронце. І з кожным днём, мякка кажучы, удзел беларускага войска ў такой вайне становіцца ўсё больш і больш бескарысным.

Калі Украіна будзе атрымліваць найноўшае ўзбраенне, якога няма на ўзбраенні ў беларускіх вайскоўцаў, то тады я ўвогуле не вельмі разумею сэнс прысутнасці беларускага войска ў гэтай вайне. На першым этапе, магчыма, у гэтым сэнс яшчэ быў, калі б беларускія часці спрабавалі падмацаваць тыя расейскія войскі, якія ішлі на поўнач Украіны, на Кіеў, на Чарнігаў. Але зараз не бачу сэнсу новага ўварвання ў краіну, якая ўжо ведае, што ў яе могуць уварвацца, якая ўжо рыхтуецца да такога ўварвання, якая разумее, як яго адлюстроўваць. Думаю, для Лукашэнкі гэта будзе не самае разумнае дзеянне.

- Якія сцэнары могуць быць запушчаныя ўнутры Расеі, калі яна саступае ў гэтай вайне, а санкцыі працягнуць працаваць?

- Па-першае, не думаю, што Расея саступіць у гэтай вайне для ўласнага насельніцтва. Абсалютна тут згодзен з Цімаці Снайдэрам, што Расея пераможа ў гэтай вайне, што б з ёй ні здарылася, бо так будзе казаць яе прапаганда. Што такое параза ў вайне для Расеі? Прадстаўлены нават найгоршы варыянт для Пуціна - што ўкраінскія войскі вызваляюць усю тэрыторыю краіны. Рэжым будзе сцвярджаць, што ён выратаваў краіну ад якой-небудзь смяротнай небяспекі, што ёй пагражалі знішчэнне і прыгнёт, што вораг нацэліўся на Маскву і іншыя рэгіёны Расеі, а расейскаму войску ўдалося не дапусціць ворага ў Расею. Так можа казаць іх прапаганда. Цяпер гэта можа падавацца дзіўным, але гэта можа так гучаць.

Уявім, што не ўся тэрыторыя Украіны вызваленая. Тады Пуцін з кампаніяй будуць сцвярджаць, што яны абаранілі Крым. Што б не адбылося з Расеяй, рэжым заўсёды будзе абвешчаны пераможцам.

На ўездзе ў аэрапорт Шарамеццева многія гады, не ведаю, як зараз, вісеў такі плакат: “Віншуем Расею з перамогамі”. Там не было напісана з якімі, але маецца на ўвазе першапачаткова, што гэта краіна-пераможца. Гэта нацыянальная псіхалогія, філасофія: любая параза заўсёды абвяшчаецца перамогай. Так будзе і на гэты раз.

Што тычыцца працэсаў, пакуль што мы цудоўна разумеем, што дзеянні Уладзіміра Пуціна ў згуртаванні тэрыторыі выклікаюць падтрымку ў большасці расейцаў. Гэта тая нацыянальная філасофія, якая зразумелая расейцам, якая імі заўсёды падтрымлівалася, заўсёды ўспрымалася. І калі, дапусцім, Расеі не атрымаецца на гэты раз захапіць украінскую тэрыторыю ці яшчэ якую-небудзь, то ніхто не сказаў, што новай задачай нацыі не стане падрыхтоўка да новага скачка па такім захопе. Калі Пуцін, вядома, застанецца ва ўладзе, будзе жывы і здаровы. Не думаю, што яму нешта пагражае.

Мы будзем казаць тады аб тым, што расейскія ўзброеныя сілы рыхтуюцца да новага нападу. Можа быць, ужо не ва Украіну, калі Украіна, дай Бог, уступіць у NATO. Можа, ужо тады на Казахстан ці краіны Каўказу. Заўсёды будзе знойдзена нейкая тэрыторыя, якая "павінна быць вернутая". Такія працэсы таксама не выключаны.

Ці магчымыя ў расейскім грамадстве працэсы, якія змяняюць саму дзяржаву? Так, але ў Расеі магчымыя два тыпы працэсаў. Першы працэс - гэта перамены, якія спускаюцца зверху, гэта або эліта, або спецслужбы, якія вызначаюць, якім быць дзяржаве. А насельніцтва проста прымае гэтую мадэль, як гэта было ў 1991 годзе. Тады, увогуле, уся мадэль далейшага існавання краіны была прадыктаваная расейскай элітай, згуртаванай вакол Барыса Ельцына, а таксама чэкістамі, якія тады яго падтрымалі. Рэгіянальныя эліты былі праігнараваныя са сваімі поглядамі, палітычныя эліты – таксама, спартовая эліта саступіла. Вось гэтая група эліт перамагла і вызначыла развіццё краіны без усялякай цікавасці да таго, што насамрэч думае насельніцтва. Калі была спроба рэваншу - яна проста задушыла іх сілай.

Можа быць іншы варыянт, якога мы не бачылі з 1917 году. Гэта такі вось рэвалюцыйны варыянт з поўным знішчэннем эліт і з'яўленнем нейкай іншай эліты, магчыма, больш агрэсіўнай і рэакцыйнай у сваіх дзеяннях, гатовай да больш рашучага скачка. Мусіць будзе вярнуць Расеі страчаныя тэрыторыі ў такой глабальнай вайне. Але пакуль што не бачу, шчыра кажучы, перадумоў для такога рэвалюцыйнага варыянта. Ён, вядома, быў бы страшны для ўсіх, такі новы бальшавізм у сучасным выглядзе. Але пакуль што ён не праглядаецца. Цяпер, хутчэй за ўсё, разглядаюцца варыянты нейкага элітнага кансэнсусу вакол новай мадэлі, калі цяперашняя мадэль зазнае эканамічную і палітычную паразу.

Трэці варыянт, які існуе, вядома ж, гэта варыянт фрагментацыі тэрытарыяльнай. Але Пуціну за апошнія дзесяцігоддзі ўдалося дасягнуць вялізных поспехаў у русіфікацыі народаў Расеі. Велізарных поспехаў. Таму, як можа выглядаць фрагментацыя расейскай тэрыторыі, я з упэўненасцю зараз не скажу.

- Якія яшчэ відавочныя працэсы запусціла агрэсія РФ, калі мы гаворым аб постсавецкай прасторы?

— Думаю, што ўсе перапалоханыя, калі казаць увогуле пра краіны, якія засталіся ў зоне расейскага ўплыву. Гэта зусім відавочны дзікі страх не проста страты ўлады, але і страты дзяржаўнасці. Гэта тое, што аб'ядноўвае зараз іх усіх. І таму, скажам так, найбольш зараз антырасейскі настроеныя ўрады імкнуцца дзейнічаць асцярожна, як, напрыклад, у Кішынёве ці Тбілісі.

Менш антырасейскія ўрады, у Астане ці ў Баку, імкнуцца дыстанцыявацца настолькі, наколькі яны могуць. Але зразумела, што ўсе яны чакаюць заканчэння падзеяў, усе яны будуць прымаць пастановы ў выніку таго, што будзе адбывацца далей.

- Ці можа вайна ва Украіне стаць «новым Афганістанам» для Расеі?

- Гэта не вельмі карэктнае параўнанне з той простай прычыны, што мы з вамі можам розныя рэчы ўкладваць у слова "Афганістан" у параўнанні з жыхарамі Расейскай Федэрацыі. Таму што нам заўжды здаецца, людзям, якія жылі ва Украінскай ССР, Беларускай ССР, што вайна ў Афганістане была нейкай катастрофай. У Расейскай Фэдэрацыі, як я думаю і як я бачыў, гэта ўспрымаецца інакш. Таму не думаю, што вывад войскаў з Афганістана ўспрымаўся ў якой-небудзь рускай глыбінцы і ва Украіне ці Беларусі аднолькава, з аднолькавымі эмоцыямі. Не думаю сапраўды, што вайна ў Афганістане раскідала Расею.

Яна паказала няздольнасць дзейнічаць ва ўмовах партызанскай вайны ў гарах з дзяржавай, цывілізацыйныя асновы якой былі вельмі далёкія ад Савецкага Саюза. Але, між іншым, тая ж праблема ўзнікла і ў Злучаных Штатаў, як вы памятаеце. Гэта не толькі расейская праблема. А Украіна не можа быць Афганістанам з тых жа прычын, што, па-першае, у сучаснай Расеі гэтую тэрыторыю ўспрымаюць не як чужую, а як сваю, гэтае іншае стаўленне.

Па-другое, таму што тут няма такіх вострых моўных ці цывілізацыйных розніц. У сувязі з гэтым таксама трэба разумець, што гэта вайна ўспрымаецца інакш. А па-трэцяе, калі казаць пра прамую аналогію, што будзе, калі Расея ўгразне ў гэтай вайне, то зноў жа, не толькі гэта можа прадвызначыць нейкія разбуральныя працэсы ў расейскай дзяржаве.

Ёсць і іншае пытанне - а што будзе з Украінай, калі яна стане "новым Афганістанам"? І што будзе з Еўропай, калі літаральна ў цэнтры Еўропы будзе "Афганістан". Якіх мэт даможацца тады Расея?

Цяпер Расея ўжо акупавала тэрыторыю, якая роўная амаль Апенінскай паўвыспе. 20% тэрыторыі Украіны, якія зараз знаходзяцца пад акупацыяй, гэта амаль Італія. Ёсць такія фактары, як колькасць насельніцтва, праблемы адаптацыі да гэтага крызісу, міграцыйныя праблемы, экалагічныя праблемы. Тут ёсць, між іншым, атамныя электрастанцыі, гідраэлектрастанцыі. Усяго гэтага ў Аыганістане ў такой колькасці не было, атамнай энэргетыкі ўвогуле не было. Так што гэта будуць падзеі больш жорсткія, чым Афганістан, гэты канфлікт будзе доўжыцца даўжэй. І, магчыма, мы будзем казаць не толькі пра канец Расеі, але і пра канец Еўропы.

- Ці бачыце вы якія-небудзь новыя аб'яднанні і звязы, якія могуць быць годным адказам на агрэсію з боку дыктатарскіх краін?

- Паўночнаатлантычны альянс з'яўляецца дастаткова эфектыўным і адэкватным звязам, які можа абараняцца ад дыктатараў. І ўсе ідэі аб тым, што "NATO не эфектыўна" - гэта ўсё ўкідванні. На тэрыторыі NATO, як мы бачым, нічога не адбываецца. Калі гэта адбудзецца, калі Расея наважыцца на такое, то тады так, мне давядзецца сказаць, што гэта ўжо зусім іншая сітуацыя, гэта Трэцяя сусветная вайна. Але я пакуль не бачу перадумоў, каб лічыць, што еўрапейскі кантынент схаваецца ў марскіх водах пад ядзернымі ўдарамі. Думаю, што на тэрыторыі NATO нічога не адбудзецца. І ўсе гэтыя новыя канфігурацыі - гэта хутчэй самаапраўданне.

Яшчэ раз кажу, калі б Украіна магла аднавіць тэрытарыяльную цэласнасць і стаць чальцом NATO, то нашы пакуты даўно б закончыліся. Як яны закончыліся для Латвіі, Літвы, Эстоніі, Чэхіі, Славакіі, Вугоршчыны, Польшчы, тых краін, якія былі ў Варшаўскай дамове або Савецкім Саюзе. Тады пачаліся б праблемы для тых краін, якія не ўваходзяць у NATO і з'яўляюцца былымі савецкімі рэспублікамі. Тады Расея пераключылася б на Казахстан, Беларусь, Грузію, Азербайджан, Арменію, краіны цэнтральнай Азіі.

Уласна, не бачу ніякай неабходнасці ствараць новыя звязы. Усе тыя прапановы, якія гучаць з Лондана і гэтак далей, гэта зусім іншага кшталту абавязанні, якія не гарантуюць узаемнай абароны, як у выпадку з NATO. Павінен сказаць, што калі б мы атрымалі ад Вялікабрытаніі і Злучаных Штатаў гарантыі, што яны будуць ваяваць разам з намі ў выпадку нападзення на нас пры ўсялякім зыходзе падзей, то тады я мог бы спытаць, што ім перашкаджае зараз гэта зрабіць.

- Як могуць развівацца падзеі ў Беларусі найбліжэйшым часам?

- Мяркую, што ў яе ёсць вялізная праблема з захаваннем дзяржаўнасці на гэтым этапе. Таму што якія б стасункі не развіваліся з Кіевам, Расея заўсёды будзе старацца рабіць усё магчымае, каб анэксаваць беларускую дзяржаву. Яна мяркуе, што гэта будзе прасцей, што на беларускай тэрыторыі не будзе такога супраціву анэксіі, як ва Украіне.

У беларускага народа яшчэ наперадзе вельмі сур'ёзная праца, перш за ўсё - па кансалідацыі ўласнай ідэнтычнасці, па вяртанні сабе ўласнай мовы, уласнай гісторыі, сімволікі нацыянальнай. Таго, без чаго беларуская дзяржава не мае ніякага стымулу існаваць, а ператвараецца проста ў апендыкс Расейскай Федэрацыі з незразумелым суверэнітэтам дзеля лішняга месца ў ААН для Расеі.

І пытанне ў тым, наколькі беларускае грамадства гатовае да працы над сабой. Калі яно зразумее, што дзяржава ствараецца не дзеля дабрабыту, дзеля дабрабыту ствараюцца кампаніі, а дзяржава ствараецца выключна як нацыянальны прытулак.

Беларусь - гэта нацыянальны прытулак беларусаў. Дакладна таксама, як Украіна - нацыянальны прытулак украінцаў. Ніякага іншага сакральнага сэнсу ў існаванні гэтых краінаў на палітычнай мапе свету няма. Калі яны не жадаюць быць нацыянальнымі сховішчамі, яны могуць стаць часткай тэрыторыі іншай краіны, у гэтым выпадку - Расеі.

Украінцы ўжо паказалі, што яны за свой прытулак гатовы ваяваць. Беларусам таксама давядзецца за свой прытулак змагацца. Змагацца, разумеючы, што ўвесь перыяд кіравання Лукашэнкі з'яўляецца перыядам акупацыйнага характару, перыядам, калі ва ўладзе знаходзіць людзі, якія не маюць нацыянальнай ідэнтычнасці, не здольныя зразумець, навошта патрэбная беларуская дзяржава. Пры падтрымцы інфантыльнага, далёкага ад разумення сваіх задач грамадства, гэтыя людзі ўспрымалі краіну як нейкі інструмент для нажывы, які выкарыстоўвае для гэтай нажывы рэсурсы суседняй дзяржавы.

Вайна Украіны з Расеяй павінна была стаць штуршком для з'яўлення беларускага народа. Не проста як палітычнай супольнасці, а як людзей, якія разумеюць важнасць уласнай ідэнтычнасці.

Бо калі гэтае разуменне не адбудзецца ў дваццатыя гады 21-га стагоддзя, тады Беларусь чакае лёс Вялікага Ноўгарада, дзе таксама была самастойная палітычная нацыя. Але ён быў знішчаны рускімі, Масквой, Іванам Грозным, ператварыўся ў правінцыйны прыдатак да Ленінградскай вобласці. Суздром дапускаю, што звяз Уладзіміра Пуціна і Аляксандра Лукашэнка можа стаць такім калектыўным Іванам Грозным для беларускай нацыянальнай будучыні.

- Наколькі верагодны гэты сцэнар?

- Немагчыма прадбачыць, на што здольная нацыянальная энэргія. Калі ў 2020 годзе былі маніфестацыі за адстаўку Лукашэнкі і супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў, я не меркаваў, што праз некалькі дзён на вуліцах Менска з'явяцца белыя чырвона-белыя сцягі. Я не меркаваў, што ўся гэтая лукашэнкаўская мадэль Беларусі, якая пачалася ў 94-м годзе, апынецца проста шалупіннем. І ў выпадку краху Лукашэнкі, а таксама выгнання расейцаў з беларускай зямлі, як войска, так і дзяржавы, яна спадзе сама сабой.

Тое, што Беларусь стала плацдармам для нападу на Украіну, гэта заўсёды будзе траўмай для беларускага народа. І, безумоўна, беларусам давядзецца сказаць сабе вельмі простымі словамі, што расейцы як дзяржаваўтваральная нацыя — гэта ворагі Беларусі. Вораг беларуса - гэта расеец. Таму што менавіта рускае патуранне пуцінскаму рэжыму, менавіта рускае прыняцце шавінізму і злачынстваў прывялі да таго, што яны выкарыстоўвалі тэрыторыю “саюзнай дзяржавы”, добразычлівай да іх народа, для таго, каб уцягнуць яго ў свае злачынствы. Таму нацыянальная ідэнтыфікацыя беларусаў павінна пачынацца з дакладнага разумення, хто іх сябры ў суседніх краінах. А гэта ўкраінцы, палякі, літоўцы, і хто іх сапраўдныя, непрымірымыя, подлыя, злосныя ворагі. Гэта Расейская Федэрацыя і гэта тыя расейцы, якія падтрымліваюць Уладзіміра Пуціна.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]