Эканаміст: Беларускія банкі знаходзяцца ў крытычнай сітуацыі

Людзі аддаюць перавагу захоўваць грошы ў далярах.

Прэм'ер-міністр Беларусі заявіў, што асноўныя свае зберажэнні захоўвае ў беларускіх рублях, «хоць ёсць і невялікі валютны дэпазіт», і прапанаваў суайчыннікам рабіць тое ж самае.

Пракаментаваць гэтую заяву «Филин» спытаў старэйшага навуковага супрацоўніка BEROC Дзмітрыя Крука.

- Абгрунтаванні таго, што варта захоўваць грошы ў рублях, сапраўды можна знайсці, - адзначае экспэрт, прыводзячы канкрэтныя прыклады. - З аднаго боку, калі браць доўгія прамежкі, 3-5-гадовыя, за апошнія гады, можна сказаць, што на многіх такіх прамежках рублёвыя ўклады будуць самымі высокапрыбытковымі. Ці можна, наадварот, падабраць вельмі кароткія прамежкі, калі дзейнічаюць павышаныя адсоткавыя стаўкі, як цяпер, і рубель умацоўваецца да даляра - тут таксама будзе даходнасць.

Аднак абодва гэтыя важныя аргументы перабівае адзін — просты, але, як мне падаецца, забойны: уважаць больш высокую прыбытковасць беларускага рубля надзейнай і ўстойлівай на будучыню няма ніякіх падставаў. Асабліва з улікам таго, што многія ўкладчыкі арыентуюцца на дастаткова сціснутыя тэрміны.

А калі глядзець сёння ў перспектыву, дык сказаць, што будзе з беларускім рублём, з яго курсам, вельмі складана. Кажучы эканамічнымі тэрмінамі, які сёння сярэднетэрміновы раўнаважны курс - на гэтае пытанне адказу практычна няма. Бо няма разумення, што будзе з экспартам калію, нафтапрадуктаў ды іншых тавараў. Скокі курса могуць быць вельмі значнымі.

Эканаміст нагадвае, што і самі беларускія банкі знаходзяцца ў сітуацыі, назваць якую добрай не рызыкне нават аптыміст. Многія фінансавыя ўстановы краіны ў адкрыта цяжкіх умовах, і ў студзені-лютым 2022 года ўкладчыкі (у першую чаргу, гаворка аб валютных ашчадках) ужо сутыкнуліся з затрымкай выдачы грошай.

- Укладаў у беларускіх рублях, па ідэі, гэта закране менш, - мяркуе Дзмітрый Крук. - Але тым не менш, сумневы ўстойлівасці банкаўскай сістэмы на блізкую, сярэднюю і далёкую перспектыву дастаткова вялікія.

І яшчэ адзін важны момант: адносна высокія стаўкі цяпер дзейнічаюць у асноўным па безадзыўных дэпазітах, што для многіх людзей азначае зніжэнне свабоды манеўру і, адпаведна, мае на ўвазе дадатковы ўзровень рызыкі ў кіраванні сваімі зберажэннямі.

Асабіста мая выснова: наяўныя рызыкі, якія дакладней будзе назваць маштабнымі пагрозамі, не кампенсуюцца нават блізка той крыху падвышанай прыбытковасцю, якая ёсць па ашчадках у беларускіх рублях.

Для азартных людзей, хто жадае адрэналіну, мусіць, гэта добры атракцыён. Але для большасці, паводле эмпірычных ацэнак эканамістаў, яны не моцна схільныя да рызыкі: людзі аддаюць перавагу не рызыкаваць, а спаць спакойна.

І з гэтага пункту гледжання дэпазіт у беларускіх рублях - не найлепшы выбар.

Ва ўсім свеце банкаўскія дэпазіты сімвалізуюць надзейнасць і ўпэўненасць у заўтрашнім дні, але гэта, на жаль, не пра нас.

- Галоўчанка кажа: захоўваць сродкі лепш у той валюце, у якой атрымліваеш даход. Але фінансавыя аналітыкі прытрымліваюцца іншай думкі і раяць захоўваць грошы ў той валюце, у якой іх плануецца марнаваць.

А людзі проста глядзяць на курс у абменніках і нервуюцца. Як усё ж лепш дзейнічаць у цяперашняй сітуацыі?

- Значна больш абгрунтаваная рэкамендацыя - у той валюце, у якой вы марнуеце грошы. Але тут важна зрабіць агаворку. Хоць марнуюць шмат хто ў беларускіх рублях, у нас існуе рэальная далярызацыя. Простымі словамі, шматлікія кошты моцна прывязаныя да даляра, і нават калі ўгода адбываецца ў рублях, уплыў курсу і валютнага эквіваленту кошту вельмі вялікі.

Зводзячы гэтыя два складнікі разам, кажа эканаміст, больш падстаў зберагаць грошы ў той валюце, у якой дамінуюць вашы выдаткі. А ў выпадку Беларусі за кошт эфекту рэальнай далярызацыі нельга сказаць, што рублі цалкам выконваюць гэту ролю і з'яўляюцца ключавой валютай, у якой адбываюцца выдаткі.